ဂျူနီယာဝင်း - ကွန်ပြူတာနည်းပညာတော်လှန်ရေးသုိ႕ ေျခလှမ်းများ - ၅
(အတွေးအမြင် နိုုုုု၀င်ဘာ ၂၀၁၉)(မိိုးမခ) နိုုုုုဝင်ဘာ ၁၁၊ ၂၀၁၉
(John Von Newman)
(2001 ခုနှစ်ထုတ် M. Mitchell Waldrop (အမ် မီချယ် ဝါလ့်ဒရော့) ရေးသားသော The Dream Machine ကို ဘာသာပြန်ထားပါတယ်။ J.C.R. Licklider နဲ့ သူ့ရဲ့ ပါစင်နယ်ကွန်ပြူတာ နည်းပညာတော်လှန်ရေး အကြောင်း ဆိုပါတော့ လို့စာအုပ်မှာ ကြော်ငြာထားပါတယ်။ ဒီစာအုပ်ကို စတင်ဘာသာပြန်စဉ်က “အိပ်မက်ထဲက စက်ပစ္စည်း“ လို့ မိတ်ဆက်ခဲ့ပါတယ်။ နောက်ပိုင်းတော့ သူ့စာအုပ်ထဲက ခေါင်းစဉ်တွေအတိုင်း ဆက်ဘာသာပြန်ခဲ့ပါတယ် ။ ဒါကြောင့် ဒီစာအုပ်အကြောင်းဟာ ခေါင်းစဉ်အမျိူးမျိူးနဲ့ သွားနေခဲ့တယ်ပေါ့။ စာအုပ်ထဲက ခေါင်းစဉ်တစ်ခုဖြစ်တဲ့ ကွန်ပြူတာ နည်းပညာ တော်လှန်ရေးသို့ ခြေလှမ်းများ ဆိုတဲ့ခေါင်းစဉ်နဲ့ ရေးခဲ့တာ အခုက တတိယ ရောက်လာတော့ အဲသည်ခေါင်းစဉ်နဲ့ပဲ ဆက်ရေးသွားဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါမှလည်း အခုဆောင်းပါးများဟာ ကွန်ပြူတာဆိုတဲ့ နည်းပညာတော်လှန်ရေး အကြောင်း ပိုပီး လူတွေ သတိထားမိလာမယ် လို့ယူဆမိပါတယ်။ စာအုပ်ထဲမှာ ကွန်ပြူတာ ဆိုတဲ့ဝေါဟာရတစ်ခု အသက်သွင်းဖို့ကြိုးစားခဲ့တဲ့ လူပုဂ္ဂိုလ်တွေ အများကြီးကို တွေ့ရပါတယ်။ တစ်ယောက်ဆီတိုင်းဟာ သူ့အရည်အချင်းနဲ့သူ ပီပြင်ကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရှေ့က ဆောင်းပါးများ မသိမမှီလိုက်သောလည်း ဆောင်းပါးတစ်ခုချင်းဆီဟာ သူတို့တွေအကြောင်း သိသာထင်ရှားနေတာကြောင့် ဖတ်လို့ကောင်းတဲ့ စာအုပ်တစ်အုပ်ကို စာဖတ်သူများကို မိတ်ဆက်ပေးနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘာသာပြန်သူရဲ့ ဖြည့်စွက်ချက်တွေကို ကွင်းစကွင်းပိတ်နဲ့ ဖော်ပြပေးထားပါတယ်။ )
၁၉၄၄ခုနှစ် သြဂုတ်လ နွေရာသီကာလ တစ်ခုမှာ စစ်ဗိုလ်တစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့ Herman H. Goldstine (ဟာမင် အိချ် ဂိုးစတင်း) တစ်ယောက် မေရိလန်း ဘူတာရုံ့ပလက်ဖောင်း တစ်နေရာမှာ မတ်တပ်ရပ်နေတယ်။ သူက ဖီလင်ဒါဖီးယားကို ပြန်ဖို့ ရထား စောင့်နေတာပါတဲ့။ သူက တဖက် ပလက်ဖောင်းကနေ အရပ်ပုပု၊ သာမန်ရုပ်ရည်သာသာနဲ့ ခေါင်းပြောင်ပြောင် လူတစ်ယောက် လျောက်လာတာကို လှမ်းတွေ့နေပါတယ်။
အိုးမိုင်ဂေ့ါ .. အဲဒါ Von Neumann (ဗွန်နူယူမင်း) ပေါ့ လို့သူက .. ဂိုးစတင်း က ရေရွတ်လိုက်ပါတယ်။
အဲသည်အချိန်တုန်းက ဂိုးစတင်းက စစ်တပ်မှာ အင်ဂျင်နီယာပညာရှင် အနေနဲ့ အမူထမ်းနေတာပါ။ သူက သချာင်္နဲ့ဒေါက်တာဘွဲ့ တက်လှမ်းဖို့ မီချိကန် တက္ကသိုလ်မှာ ပညာသင်နေတာပါ။ ဒီတော့ သူက ကွန်ပြူတာ ဒဏ္ဍာရီတွေကို နည်းနည်းပါးပါးတော့ လက်လှမ်းမီနေပါတယ်။ အသက် ၄၀ အရွယ် နယူမင်း ကို သူတို့က နွိုင်းမင်း လို့ ခေါ်ကြတယ်။ သူ့ကို အဲလ်ဘတ်အိုင်စတိုင်း လက်သစ် ကလေးလို့ သိထားကြပါတယ်။ ၁၉ ၂၇ ခုနှစ်တုန်းက ဥပမာ တစ်ခု ထုတ်ပြပါ့မယ်။ ဗွန်နယူမင်းက အခုခေတ် ခေတ်စားနေတဲ့ ဂိန်းသီအိုရီ ဆိုတဲ့အရာကို ကွန်တန်မက္ကနစ်တို့ ဘာတို့နဲ့ ချပြခဲ့သူပါ။ အဲဒါကို သူက သင်္ချ အုတ်မြစ်တစ်ခုလိုလို သူက ပြောခဲ့ဘူးပါတယ်။ သူပြောခဲ့တာက လူတွေဟာတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခုကို ချဖို့၊ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ပြိုင်ဆိုင်ကြတဲ့အခါတဲ့ ဂိန်းသီအိုရီ လိုအပ်တာပေါ့တဲ့။ အဲသည်တုန်းက သူပြောခဲ့တာပါ။ သူက Eugene Wigner (ယူဂျင်းဝစ်နာ) ဆိုတဲ့ ငယ်သူငယ်ချင်း တစ်ယောက်နဲ့အတူ အစုသီအိုရီနဲ့ Number Theory (ကိန်းဂဏာန်းများဖြင့် သီအိုရီ) နှစ်ခုကို တွဲပီး ဆွေး နွေးခဲ့ကြဘူးတယ်။ သူဟာ တစ်နေ့ကျ ရူပဗေဒ နိုဘယ်ဆုရှင်ဖြစ်လာတယ်။ သူ (နယူမင်း) ဟာ သူ့စိတ်မှန်းနဲ့ တွက်ချက်ပေးတတ်တာကို ကြည့်ပီးတော့ ပြောတတ်တဲ့ အရည်အချင်းရှိနေတယ်။ သူက ရိုးရိုးသချာ်သမားတစ်ယောက် ပြသနာတစ်ခုကို တညလုံးစဉ်းစားနေတာကို သူက ၆မိနစ်နဲ့ တွက်ပေးနိုင်သတဲ့။
သူ့မှတ်ညဏ်ကတော့ အံ့မခန်းပါပဲ။ သူက “A Tale of two cities’ ဆိုတဲ့ ကမ္ဘာကျော် ၀တ္တုကြီးထဲက စာသားတွေကို အထစ်ငေါ့မရှိ၊ အမှားမပါပဲ ရွတ်ပြနိုင်တယ်။ သူ့ပရိသတ်က ရပ်ပါတော့လို့တောင် ပြောယူရပါသတဲ့။ ဒါ့အပြင်သူက ဘာသာစကားမှာလည်း ကျွမ်းကျင်တယ်။ အသက် ၆ နှစ်မှာ သူ့ဖခင်နဲ့ ဂရိဘာသာနဲ့ ရယ်စရာတွေ ပြောနိုင်နေတယ်။ သူ့ပတ်ဝန်းကျင်က ဘာသာရေးကိစ္စတွေကိုလည်း သူက နားလည်နေတယ်။ ၁၉ ၃၀မှာ သူက ဥရောပ ကနေ အ မေရိက က ပရစ်စတန်တက္ကသိုလ်ကိုရောက်တော့ သူ့အမည်က ဂွန်နီ ဗွန်နယူမင်း ဖြစ်လာပါတယ်။ သူက ပျော်တတ်တယ်၊ ခပ်ကြောင်ကြောင်ဦးထုတ်တွေ သဘောကျတယ်၊ ရယ်စရာပြောတတ်တယ် စသဖြင့် သူ့ကို သဘောကျတေဲ့သူတွေ များလာပါတယ်။
နယူမင်းရဲ့ တော်ပုံကိုတော့ လူတိုင်း သတိထားမိကြပါတယ်။ ၁၉၃၃မှာ အဆင့်မြင့် သင်ကြားမူစနစ် စတင်လာတဲ့အခါ သူက အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာတယ်။ Adolf Hitler (အာဒေါ့ဟစ်တလာ) ဟာ အသည်တုန်းက ဥ ရောပက သချာင်္အကျော်အမော်တွေကို အင်အားသုံးပီး နယ်နှင်ပစ်နေခဲ့တာပါ။ ဗွန်နယူမင်းက ပရစ်စတန်မှာ Nobert Weaner (နိုဘတ်ဝီနာ) နဲ့အတူ သချာင်္ဘာသာရပ်ကို အသုံးချပီး တိုးတက်အောင် လုပ်နေခဲ့တယ်။ သူတို့နစ်ယောက် က မိတ်ဆွေကောင်းတွေ ဖြစ်လာတယ်။ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက်လည်း လေးစားကြတယ်။ အလုပ်တွေကိုလည်း ဖလှယ်ကြတယ်။ သူတို့နှစ်ယောက်ရဲ့ နယ်ပယ်ကလည်း သချာင်္နယ်ပယ်တူနေတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့နှစ်ယောက်ရဲ့ စတိုင်ကတော့ ဆန့်ကျင်ဘက်ပေါ့လေ။ ဝီနာက သချာ်ကို ဖက် တွယ် တယ်။ သချာင်္နဲ့ ပတ်သက်လာရင် အထိမခံ စိတ်ကြီးတယ်။ နယူမင်းက တော့ လက်မူပညာသည်လိုပဲတဲ့။ စိတ်အေးလက်အေးနဲ့ အလုပ်လုပ်တယ်၊ ကြိုးစားတယ်။
သူတို့၂ယောက်ရဲ့ မတူညီမူက ဟောပြောပွဲတွေလုပ်တဲ့အခါ အတော်သိသာလာတယ်။ ဝီနာက သူ့ဟန်ပန်အမူအယာနဲ့ ဆွဲဆောင်မူတွေရှိတယ် ဆိုရမယ်၊ သူ့ဟိတ်ကြီးဟန်ကြီးတွေက့ သူ့ဟော ပြောပွဲတွေမှာ တွေ့ရပေမယ့် နယူမင်းကျတော့ စည်းကမ်းတကျ ရှိတယ်၊ ပြင်ဆင်မူတွေ သေချာလုပ်ထားတယ် ဆိုတာ တွေ့ရတယ်တဲ့။ Herman H. Goldstine (ဟာမင် အိချ် ဂိုးစတင်း) ဟာ ၁၉၄၄ ခုနှစ် ဒေါက်တာဘွဲ့ လူငယ်လေးအဖြစ် ပေပါဖတ်ရတော့ သူ့အမြင်ကို အခုလို ပြောပြတယ်။
“ကျွန်တော်က စိတ်လှူပ်ရှားတာ အမှန်ပါ။ နယူမင်းက ကျွန်တော့စာတမ်းကို ကြိုဆိုတယ်။ နွေးထွေးတယ်၊ သူ့ရှေ့မှာ နေရတာ သက်တောင့်သက်သာရှိတယ်။ အလုပ်အကြောင်းတွေ ပြောကြတော့ ပိုပီး အဆင်ပြေလာတယ်။ ကျွန်တော် အခုလက်ရှိလုပ်နေတဲ့ လျှပ်စစ်ကွန်ပြူတာ စနစ်ကို သူနဲ့ စကားတွေ ပြော ဆွေးနွေးဖြစ်လာတယ်။ ကျွန်တော်ဟာ သချာင်္ဘာသာနဲ့ ဒေါက်တာဘွဲ့အတွက် နှူတ်မေး စာမေးပွဲ မေးဖြေထက်တောင် သာလွန်တဲ့ တန်ဖိုးရှိတဲ့ စကားတွေ ပြောလာရပါတယ်။“
နယူမင်းဟာ တဲ့ ... ချက်ချင်းဆိုသလိုပဲ သူသိချင်တာတွေ ဆွေးနွေးချင်တာတွေကို အသေးစိတ် အသေးစိတ် ကို မေးလာတယ်။ ဒါဟာ သူတို့၂ယောက်ရဲ့ ဆက်ဆံရေး အောင် မြင်လာတာ။
၁၉ ၄၄ ဇန်နဝါရီမှာ ဗွန်နယူမင်းက Warren Weaver (၀ါရင် ဝီဗာ) ဆီကို စာရေးခဲ့ပါတယ်။ သူ က Vannevar National Defence Research Council (ဗန်နာဗာဘွတ်ရဲ့အမျိူးသား ခုခံမူ သုတေသန ကောင်စီ )မှာ လုပ်ခဲ့တဲ့ Applied Maths ( အပလိုင်းသချာီ) (အသုံးချ သချာ်) သုတေသနနဲ့ပတ်သက်ပါတယ်။ ဝီဗာ အဲသည်မှာလုပ် နေတာကြောင့်လဲ ပါပါတယ်။ သူက အော်တိုမစ်တစ် ကွန်ပြူတာ စက်ပစ္စည်းကို အဆင့်မြင့်ဖို့ ကြိုးစားနေတာပါ။ ဝီဗာက Howard Aiken (ဟားဝါ့ အေကင်) နဲ့ဆက်သွယ်ဖို့ လုပ်ပေးတယ်။ အဲသည်ကေနေပဲ ဆိုကြပါစို့လေ ၊ သူတို့ ၃ဦး ကြိုးစားမူကနေ ဘာမှ အထူးတလည် ဖြစ်မလာသေးပါဘူး။ သူတို့က IBM အိုင်ဘီအမ် ကွန်ပြူတာ စနစ်တစ်ခု ကိုပဲ ကြိုးစား နေဆဲပါပဲ။ နယူးမင်း ကတော့ အစစအရာရာဟာ ကြိုးစားနေကြဆဲ အခြေအနေ မှာပဲမို့ ဒါကို ထပီး အောင်မြင်ဖို့ ကို သိပ်ပြီး မ မျော်မှန်း မအံ့သြပါဘူး ။
၀ီဗာက IBM အဲသည်စနစ်ကို တည်ထောင်ဖို့ ၂ နှစ်လောက် အချိန်ယူပါမယ်။ အဲသည်အချိန် ဟစ်တလာကလည်း သူ့သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့ အနုမြူဗုံး ဗုံးတစ်လုံး တည်ဆောက်ဖို့ ကြိုးစားနေတယ်။ ဗွန်နယူမင်း က Mark I မာ့ခ်ဝမ်း လုပ်ငန်းစဉ်ကို စွမ်းရည်မြှင့်ပီး လုပ်ဖို့ အကြံရှိလာတယ်၊ လူက လိုက်ပါနေရတဲ့ ဟာကို လျော့မယ် လို့ဆိုတယ်။ ဗွန်နယူမင်းနဲ့ သူ့အဖွဲ့သားတွေက နောက်တော့ အိုင်ဘီအမ် စနစ်ကို သိပ် သဘောမကျတော့ပဲ နှူတ်ထွက်ဖို့ ရုတ်တရက် ဆုံးဖြတ်လာတယ်။ သူတို့အကြောင်းပြချက်ကတော့ ၁၉ ၄၄ သြဂုတ်လမှာ တဲ့၊ ဂိုးစမစ်တို့အုပ်စုက တဲ့၊ ENIAC လို့ အတိုကောက်ခေါ်တဲ့ Electronic Numerical Integrator and Calculator (လျှပ်စစ်စနစ်သုံး ကိန်းဂဏာန်းစနစ်အင်တီကရေတာ (အလုပ်လုပ်သောစနစ်ကို ပြောတာပါ) နဲ့ ဂဏာန်းတွက်စက်) ကွန်ပြူတာ တစ်ခုကို တည်ဆောက်နေကြပီ ဖြစ်လို့ပါတဲ့။ (ဆိုလိုတာက ကြည့်ရတာ အိုင်ဘီအမ် က ခေတ်နောက်ကျသွွားပီ။) အဲဒါကို ဗွန်နယူမင်းက ကြားတောင် မကြားဖူးပါဘူးတဲ့။ Warren Weaver (၀ါရင် ဝီဗာ) အတွက်လည်း ENIAC ဆိုတာကြီးက တစိမ်းဆန်နေပါတယ် လို့ဆိုပါတယ်။
ဒါမှ မဟုတ် တစိမ်းဆန်တယ် မပြောပဲ သူတို့သတ်မှတ်ထားတဲ့ ၂နှစ်ဆိုတာ နည်းနည်း ဝေးနေသေးလို့ အခုလက်ရှိ ခြေလှမ်းကို ရပ်တန့်လိုက်တဲ့သဘော ထင်ပါတယ်။ ၁၉ ၄၄ ခုနှစ်သြဂုတ်လ ENIAC အုပ်စု ရဲ့စက်ကြီးက အပြီးမသတ်နိုင်သေးပဲ စတောင် မစ ဆောက်ရသေးပါဘူး။ သို့သောလည်း ENIAC နဲ့ပတ်သက်လို့ ဝီဗာက သေချာပေါက် ထုတ်မပြသေး၊ မပြောသေးတာကလည်း ဘွတ်ရဲ့ ထုတ်ပေးမယ့် ပိုက်ဆံတွေ အလဟပ်သတ် ဖြစ်သွားမှာကို မလိုလားလို့လို့ဆိုတယ်။ ပြောရရင်တော့ အမေရိကန်စစ်တပ်က အဲသည် ကုန်ကျစရိတ်ကိုက လစ်လျူရျူ ထားသေးတဲ့သဘောလို့လည်း ပြောလို့ရပါတယ်။
(အခုဖြတ်ပြောရရင်တော့ ဒီဆောင်းပါးအစမှာ ဂိုးလ်စတင်းနဲ့ နယူးမင်းတို့ ရထးဘူတာမှာ ပြန်တွေ့ကြတယ်ဆိုတာကို ရောက်လာတာပါ။ နယူးမင်းက လူကြီးတစ်ယောက်ပေမယ့် လူငယ်ကလေး ဂိုးလ်စတင်းကို နွေးနွေးထွေး ေထွး ကြိုဆိုတယ် ဆက်ဆံတယ်။ သည်တော့ ဂိုးလ်စတင်း လေးစားတဲ့ သူတစ်ယောက်အဖြစ် တွေ့ရပါတယ်။)
(အဲသည်နောက်ပိုင်းမှာ တွက်ချက်မူတွေ ရာချီတဲ့ အလုပ်တွေနဲ့ ကွန်ပြူတာစနစ်တစ်ခုဆီကု ိသွားနေတဲ့ လမ်းကြောင်းတွေ များစွာ ရေးသားထားတာ ဖတ်ရပါတယ်။ ဘာတွေမှန်းမသိတဲ့ စမ်းသပ်မူတွေနဲ့ နားမလည်နိုင်တဲ့ စကားလုံးတွေ တွေ့ရတော့ ဒါတွေကို ကျော်လိုက်တယ်ပေါ့။ ရူပဗဗဒပညာရှင်တွေနဲ့ သချာင်္သမားတွေ စုပေါင်းပီး တွက်ချက်မူတွေ ပေါင်းစုံလုပ်နေရာကနေ ၁၉ ၄၃ခုနှစ် Aberdeen Computers (အက်ဘာဒင်း ကွန်ပြူတာတွေ) (အက်ဘာဒင် အရပ်ဒေသက စမ်းသပ်ခန်းကနေ ထုတ်လုပ်လိုက်တဲ့ ကွန်ပြူတာ သုတေသနအလုပ် လို့ဆိုပါစို့) တွေ ထွက်ပေါ်လပေမယ့် ဆိုးဆိုးဝါးဝါးကို ပျက်စီးသွားသတဲ့။ ပန့်ချ်ပ်ကဒ်စနစ်သုံး ကွန်ပြူတာ စနစ်ဟာ မြန်တော့မြန်ပါတယ်တဲ့ ။ ဒါပေမယ့် အလုပ်မဖြစ်ပါဘူးတဲ့။ အခု နောက်လူတစ်ယောက်နဲ့ မိတ်ဆက်ထားပါတယ်။)
John Mauchly (ဂျွန် မက်ချ်လေ) က အသက်၃၅နှစ် အရွယ် ဖီလက်ဒါဖီးယားက မြို့ပေါက်စကလေး အာဆင်နယ် ကော်လိပ် ရူပဒေ ဌာနက ဥက္ကဌ ဖြစ်ပါတယ်။ သူလုပ်တဲ့ သုတေသနက ရာသီဥတုဆိုင်ရာ ကြိုတင်ခန့်မှန်းမူဖြစ်ပါတယ်။ သူကလည်း ကွန်ပြူတာ ရှေ့ပြေးသမားတွေလိုပါပဲ တွက်ချက်မူတွေကနေ အလုပ်ရူပ်နေတာပါ။ ၁၉ ၃၀ ခုနှစ်ကာလတွေမှာ မက်ချ်လေ ဟာ လ ျှပ်စစ်စနစ်နဲ့ စမ်းသပ်ပီး တွက်ချက်မူ တွေမှာ လ ျှင်လ ျှင်မြန်မြန်အလုပ်တွင်အောင် ကြိုးစားနေတာပါ။ သူက ပိုက်ဆံသိပ်မတတ်နိုင်တော့ ကွန်ပြူတာဆိုတာကြီး အိပ်မက်တောင်မမက်နိုင်ပါဘူး။၁၉ ၄၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလမှာ PearlHarbour ကိစ္စဖြစ်လာတော့ သူဟာ Moore School (မိုးလ် ကျောင်း) လျှပ်စစ်အင်ဂျငိနီယာ ပိုင်းကို လုံးလုံးလျားလျား ရောက်သွားပါတယ်။ (Pearl Harbour လို့သူက လူတိုင်းသိပီးသား ကိစ္စကြီးတစ်ခု လိုသူကရှင်းမပြထားပါဘူး။ သည်တော့ ဒါကို မသိသေးသူရှိလည်း သိသွားအောင် အတိုချူပ်ပြောရရင်တော့ ၁၉၄၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၇ ရက်နေ့မှည ဂျပန်က အမေရိကလေတပ် စခန်း ဖြစ်တဲ့ ဟိုနာလူလူအရ့ပ်က ပါးလ် ဟာဘာ စခန်းကို ရုတ်တရက် ဝင်တိုက်ခဲ့တယ်။ ဒီဖြစ်ရပ်ဟာ အမေရိကကို ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ထဲ ဝင်လာဖို့ တရားဝင်သွားတယ်ပေါ့။)
မက်ချ်လေ အတွက်တော့ စစ်တပ်က ပေးတဲ့ သင်တန်းတစ်ခုဖြစ်တဲ့ နွေရာသီ လျှပ်စစ်အင်ဂျ်နီယာ သင်တန်း တက်ရောက်ဖြစ်သွားခဲ့တာ ကျေးဇူးတင်ရမှာပါပဲ။ ၁၉ ၄၂ခုနှစ် သြဂုတ်လမှာတော့ မက်ချ်လေ ဟာ အတွက်အချက်လုပ်နိုင်တဲ့ ပြွန်ချောင်အလွတ်တွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ စက်ပစ္စည်း အကြမ်းထည်နဲ့ပတ်သက်လို့ ၅မျက်နှာ စာတမ်းတစ်ခုကို ထုတ်ပြနိုင်ခဲ့တယ်။ ဒါကို သူတက်ခဲ့တဲ့ မိုးလ်ကျောင်းတော်ကြီးက အဲဒါကို တည်ဆောက်ပေးတယ်။ အဲဒီစက်က တကယ့်ကို လျှပ်စစ် အပြည့်နဲ့အလုပ်လုပ်ပါတယ်။ နှစ်တွေချီပီး တွက်ရမယ့် တွက်ချက်မူတွေကို ရက်ပိုင်းလောက်နဲ့ တွက်နိုင်ရမယ်လို့ သူက ကြွေးကျော်ခဲ့ပါတယ်။
မက်ချ်လေရဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် အများစုက သူ့စက်ကြီးဟာ ပြွန်ချောင်းအလွတ်တွေနဲ့ လက်တွေ့ကျပါ့မလားလို့ တွေးနေကြတုန်းပါပဲ။ ၁၉၄၃ ခုနှစ်် မတ်လ တိုင်အောင် သူ့စိတ်ကူးကို လက်မခံနိုင်ကြဘူး။ ဂိုးလ်စတင်းက စက်ကိုတည်ဆောက်ပေးမယ့် မက္ကင်းနစ်တွေနဲ့ တွေ့ပီး စကားပြောကြည့်ပါတယ်။ သချာင်္ပညာရှင် အနေဲ့မဟုတ်ပဲ အင်ဂျင်နီယာ အနေနဲ့ပါ။ ဂိုးလ်စတင်းကိုယ်တိုင်လည်း ပြွန်ချောင်းအလွတ် ကွန်ပြူတာဆိုတာ ဖြစ်နိုင်မလားဆိုတာ သံသယ ရှိနေဆဲပါ။ မက်ချ်လေကို သာ အလုပ်လုပ်ဖို့ အခွင့်အရေးပေးလိုက်ရင် စစ်တပ်အတွက်လည်း တကယ်အလုပ်ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဂိုးလ်စတင်းက မက်ချ်လေ ဆီကို သွားတယ်။ သူ့စက်ကြီးရဲ့အသေးစိတ်ကို ချပြဖို့ တောင်းဆိုတယ်။ ပြီးတော့ စစ်တပ်ရုံးဌာနမှာ စကားပြောခွင့်ပေးတယ်။
ဂိုးလ်စတင်းက မက်ချ်လေအတွက် ၁၉ ၄၃ခုနှစ် ဧပြီလ ၉ ရက်နေ့ Aberdeen (အက်ဘာဒင်း) မှာ စကားပြောဖို့ စီစဉ်ပေးတယ်။ မက်ချ်လေဟာ တညလုံး သူ့စာတမ်းအတွက် ပြင်ဆင်တယ်။ သူ့ကို အင်ဂျင်နီယာပညာကို သင်ကြားပေးခဲ့သူ J. Presper Eckert (ဂျေ ပရစ်ပါ အက်ကဒ်) က သူ့ကို အများကြီး အားပေးခဲ့တယ်။ အံမယ် …. အဲသည် လူကလည်း မခေဘူးနော်။ သူငယ်ငယ်တုန်းက ရေဒီယိုစနစ်တစ်ခုကို ခဲတံနဲ့ ရေးဆွဲပြခဲ့ဖူးသတဲ့။ အဲသည်ကောင်လေးက ၉ ရက်နေ့ စာတမ်းဖတ်ပွဲကို လာရောက်တက်ခဲ့ပါတယ်။ အဲသည်တုန်းက ဂျေ က အသက် ၂၄နှစ် မွေးနေ့တဲ့။
မက်ချ်လေနဲ့ အက်ကဒ်တို့ အဲသည်စာတမ်းတင်ပွဲမှာ ပြန်တွေ့ကြတယ်။ သူတို့နှစ်ယောက်ဟာ အဲသည်အတွက် ညမအိပ် မနက်စာတောင် မစားကြပါဘူးတဲ့။ သူတို့က ဂိုးလ်စတင်းနဲ့အတူ စစ်တပ်က သုတေသန ဒါရိုက်တာ ဗိုလ်ကြီး Leslie Simon (လက္စ္လီ ဆုိင္မြန္)နဲ႕ Ballistic Research (ဘာလစ်စတစ် သုတေသန )ဓါတ်ခွဲခန်းက ဥက္ကဌ ပါမောက်ခ Oswald Veblen (အော်စ်ဝေါး ဗက်ဘလင်) တို့ရှေ့မှာ စာတမ်းတွေ ဖတ်ပြခဲ့ကြပါတယ်။ ဗက်ဘလင်က အခုလို ကောက်ချက်ချပေးခဲ့တာကို အနှစ်သုံးဆယ်ကြာမှာ ဂိုးလ်စတင်းက ပြန်ပြောင်းပြောပြခဲ့တယ်။ “ဆိုင်မွန်… ဂိုးလ်စတင်းကို ပိုက်ဆံ ထုတ်ပေးလိုက်တော့“ တဲ့။ အဲသည်နေ့မှာပဲတင် ENIAC အတွက် ဒေါ်လာ ၁၅၀ ၀၀၀ (ဒေါ်လာ ၁သိန်းခွဲ) ရတယ်။ အဲသည်ကနေ ဒေါ်လာ ၄သိန်းထက်မက ကုန်တယ်။ အဲသည် လုပ်ငန်းကို PX (ပီအိတ်စ်) ပရိုဂရမ် လို့ခေါ်ခဲ့ကာ ၁၉ ၄၃ခုနှစ် ဂျွန်လမှာ တရားဝင် အလုပ်စလုပ်ပါတော့တယ်။
အစကတည်းကကို မက်ချ်လေနဲ့ အက်ကဒ်တို့နဲ့ သူတို့အဖွဲ့သားတွေ အားလုံးကို ဖိအားတွေ သိပ်ကို များပါတယ်။ သူတို့ရဲ့နံမယ်ကြီးမူတွေကြောင့်ေရာ၊ သူတို့ရဲ့ မိုးလ် ကျောင်းတော်သားတွေရဲ့ ကြိူးစားမူတွေ ကြောင့်ရောပါပါတယ်။ မိုးလ် ကျောင်းတော်ကြီးမှာ သိပ်အကြာကြီး အလုပ်ချိန်မရှိပါဘူး။ ၁၉ ၄၃ ခုနှစ်တိုင်အောင်တောင်မှ ENIAC ကွန်ပြူတာစနစ်ဒီဇိုင်းတစ်ခုဟာ အပီးမပေါ်လာသေးဘူး။ ဒါပေမယ့် ရလဒ်တွေကတော့ အံ့မခန်းပါတဲ့။ ENIAC ကွန်ပြူတာစက်ကြီးက နံရံ ၃ ဖက်အပြည့်ရှိပါတယ်။ ပုံသဏာန်ကတော့ မြင်းခွာနဲ့ တူသတဲ့။ လက်ချောင်းကြီးတွေက ပေ ၈၀ ၊ အမြင့်က ၈ ပေနဲ့အလေးချိန်အားဖြင့် တန် သုံးဆယ် လေးပါတယ်။ ပုံသဏာန်မတူတဲ့ ပြွန်ချောင်းအလွတ်ပေါင်း ၁၇ ၄၆၈ (၁သောင်း ၇ ထောင် ၄ရာ ခြောက်ဆယ့်ရှစ်) ရှိပီး လျှပ်စစ် သိုမှီးပေးသော စက်ပစ္စည်း ၁သောင်း၊ မီးအားခံနိုင်ရည်ကရိယာ ၇သောင်း ၊ လည်ပတ်နေသော ဘီးပေါင်း ထောင့်ငါးရာ၊ ခလုပ် ၆ထောင် ပါဝင်တဲ့ လ ျှပ်စစ်အကူအညီနဲ့ အလုပ်လုပ်ပေးမယ့် ကွန်ပြူတာာကြီးပါ။ ENIAC က ၁၉ ၄၆ မှာ အလုပ်စဝင်ပါတယ်။ သူ့ကို အပူချိန် ၁၂၀ ဖာရင်ဟိုက်မှာ ထားပေးရပါတယ်။ ပြွန်ချောင်းအလွတ်တွေက ၁စက္ကန့်အတွင်းမှာ အဖွင့်အပိတ် အကြိမ်ပေါငး ် ၁ သန်း လုပ်ရပါတယ်။ ဂိုးလ်စတင်းက ပြောတာတော့ သူ့စက်ကြီးက ၁ စက္ကန့်ကို မှားနိုင်တဲ့ အခွင့်အရေးက အကြမ်းအားဖြင့် ၁.၇ သန်း ပုံ ၁ပုံလောက်တော့ ရှိနိုင်ပါတယ်လို့ ပြောလို့ရပါယ်တဲ့။
အခုတင်ပြခဲ့တာကတော့ ကွန်ပြူတာဆီကို သွားနေတဲ့ ခြေလှမ်းတွေပါ။ နောက်လ ဆက်ပါဦးမယ်။
ဂျူနီယာဝင်း
သူ့မှတ်ညဏ်ကတော့ အံ့မခန်းပါပဲ။ သူက “A Tale of two cities’ ဆိုတဲ့ ကမ္ဘာကျော် ၀တ္တုကြီးထဲက စာသားတွေကို အထစ်ငေါ့မရှိ၊ အမှားမပါပဲ ရွတ်ပြနိုင်တယ်။ သူ့ပရိသတ်က ရပ်ပါတော့လို့တောင် ပြောယူရပါသတဲ့။ ဒါ့အပြင်သူက ဘာသာစကားမှာလည်း ကျွမ်းကျင်တယ်။ အသက် ၆ နှစ်မှာ သူ့ဖခင်နဲ့ ဂရိဘာသာနဲ့ ရယ်စရာတွေ ပြောနိုင်နေတယ်။ သူ့ပတ်ဝန်းကျင်က ဘာသာရေးကိစ္စတွေကိုလည်း သူက နားလည်နေတယ်။ ၁၉ ၃၀မှာ သူက ဥရောပ ကနေ အ မေရိက က ပရစ်စတန်တက္ကသိုလ်ကိုရောက်တော့ သူ့အမည်က ဂွန်နီ ဗွန်နယူမင်း ဖြစ်လာပါတယ်။ သူက ပျော်တတ်တယ်၊ ခပ်ကြောင်ကြောင်ဦးထုတ်တွေ သဘောကျတယ်၊ ရယ်စရာပြောတတ်တယ် စသဖြင့် သူ့ကို သဘောကျတေဲ့သူတွေ များလာပါတယ်။
နယူမင်းရဲ့ တော်ပုံကိုတော့ လူတိုင်း သတိထားမိကြပါတယ်။ ၁၉၃၃မှာ အဆင့်မြင့် သင်ကြားမူစနစ် စတင်လာတဲ့အခါ သူက အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာတယ်။ Adolf Hitler (အာဒေါ့ဟစ်တလာ) ဟာ အသည်တုန်းက ဥ ရောပက သချာင်္အကျော်အမော်တွေကို အင်အားသုံးပီး နယ်နှင်ပစ်နေခဲ့တာပါ။ ဗွန်နယူမင်းက ပရစ်စတန်မှာ Nobert Weaner (နိုဘတ်ဝီနာ) နဲ့အတူ သချာင်္ဘာသာရပ်ကို အသုံးချပီး တိုးတက်အောင် လုပ်နေခဲ့တယ်။ သူတို့နစ်ယောက် က မိတ်ဆွေကောင်းတွေ ဖြစ်လာတယ်။ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက်လည်း လေးစားကြတယ်။ အလုပ်တွေကိုလည်း ဖလှယ်ကြတယ်။ သူတို့နှစ်ယောက်ရဲ့ နယ်ပယ်ကလည်း သချာင်္နယ်ပယ်တူနေတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့နှစ်ယောက်ရဲ့ စတိုင်ကတော့ ဆန့်ကျင်ဘက်ပေါ့လေ။ ဝီနာက သချာ်ကို ဖက် တွယ် တယ်။ သချာင်္နဲ့ ပတ်သက်လာရင် အထိမခံ စိတ်ကြီးတယ်။ နယူမင်းက တော့ လက်မူပညာသည်လိုပဲတဲ့။ စိတ်အေးလက်အေးနဲ့ အလုပ်လုပ်တယ်၊ ကြိုးစားတယ်။
သူတို့၂ယောက်ရဲ့ မတူညီမူက ဟောပြောပွဲတွေလုပ်တဲ့အခါ အတော်သိသာလာတယ်။ ဝီနာက သူ့ဟန်ပန်အမူအယာနဲ့ ဆွဲဆောင်မူတွေရှိတယ် ဆိုရမယ်၊ သူ့ဟိတ်ကြီးဟန်ကြီးတွေက့ သူ့ဟော ပြောပွဲတွေမှာ တွေ့ရပေမယ့် နယူမင်းကျတော့ စည်းကမ်းတကျ ရှိတယ်၊ ပြင်ဆင်မူတွေ သေချာလုပ်ထားတယ် ဆိုတာ တွေ့ရတယ်တဲ့။ Herman H. Goldstine (ဟာမင် အိချ် ဂိုးစတင်း) ဟာ ၁၉၄၄ ခုနှစ် ဒေါက်တာဘွဲ့ လူငယ်လေးအဖြစ် ပေပါဖတ်ရတော့ သူ့အမြင်ကို အခုလို ပြောပြတယ်။
“ကျွန်တော်က စိတ်လှူပ်ရှားတာ အမှန်ပါ။ နယူမင်းက ကျွန်တော့စာတမ်းကို ကြိုဆိုတယ်။ နွေးထွေးတယ်၊ သူ့ရှေ့မှာ နေရတာ သက်တောင့်သက်သာရှိတယ်။ အလုပ်အကြောင်းတွေ ပြောကြတော့ ပိုပီး အဆင်ပြေလာတယ်။ ကျွန်တော် အခုလက်ရှိလုပ်နေတဲ့ လျှပ်စစ်ကွန်ပြူတာ စနစ်ကို သူနဲ့ စကားတွေ ပြော ဆွေးနွေးဖြစ်လာတယ်။ ကျွန်တော်ဟာ သချာင်္ဘာသာနဲ့ ဒေါက်တာဘွဲ့အတွက် နှူတ်မေး စာမေးပွဲ မေးဖြေထက်တောင် သာလွန်တဲ့ တန်ဖိုးရှိတဲ့ စကားတွေ ပြောလာရပါတယ်။“
နယူမင်းဟာ တဲ့ ... ချက်ချင်းဆိုသလိုပဲ သူသိချင်တာတွေ ဆွေးနွေးချင်တာတွေကို အသေးစိတ် အသေးစိတ် ကို မေးလာတယ်။ ဒါဟာ သူတို့၂ယောက်ရဲ့ ဆက်ဆံရေး အောင် မြင်လာတာ။
၁၉ ၄၄ ဇန်နဝါရီမှာ ဗွန်နယူမင်းက Warren Weaver (၀ါရင် ဝီဗာ) ဆီကို စာရေးခဲ့ပါတယ်။ သူ က Vannevar National Defence Research Council (ဗန်နာဗာဘွတ်ရဲ့အမျိူးသား ခုခံမူ သုတေသန ကောင်စီ )မှာ လုပ်ခဲ့တဲ့ Applied Maths ( အပလိုင်းသချာီ) (အသုံးချ သချာ်) သုတေသနနဲ့ပတ်သက်ပါတယ်။ ဝီဗာ အဲသည်မှာလုပ် နေတာကြောင့်လဲ ပါပါတယ်။ သူက အော်တိုမစ်တစ် ကွန်ပြူတာ စက်ပစ္စည်းကို အဆင့်မြင့်ဖို့ ကြိုးစားနေတာပါ။ ဝီဗာက Howard Aiken (ဟားဝါ့ အေကင်) နဲ့ဆက်သွယ်ဖို့ လုပ်ပေးတယ်။ အဲသည်ကေနေပဲ ဆိုကြပါစို့လေ ၊ သူတို့ ၃ဦး ကြိုးစားမူကနေ ဘာမှ အထူးတလည် ဖြစ်မလာသေးပါဘူး။ သူတို့က IBM အိုင်ဘီအမ် ကွန်ပြူတာ စနစ်တစ်ခု ကိုပဲ ကြိုးစား နေဆဲပါပဲ။ နယူးမင်း ကတော့ အစစအရာရာဟာ ကြိုးစားနေကြဆဲ အခြေအနေ မှာပဲမို့ ဒါကို ထပီး အောင်မြင်ဖို့ ကို သိပ်ပြီး မ မျော်မှန်း မအံ့သြပါဘူး ။
၀ီဗာက IBM အဲသည်စနစ်ကို တည်ထောင်ဖို့ ၂ နှစ်လောက် အချိန်ယူပါမယ်။ အဲသည်အချိန် ဟစ်တလာကလည်း သူ့သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့ အနုမြူဗုံး ဗုံးတစ်လုံး တည်ဆောက်ဖို့ ကြိုးစားနေတယ်။ ဗွန်နယူမင်း က Mark I မာ့ခ်ဝမ်း လုပ်ငန်းစဉ်ကို စွမ်းရည်မြှင့်ပီး လုပ်ဖို့ အကြံရှိလာတယ်၊ လူက လိုက်ပါနေရတဲ့ ဟာကို လျော့မယ် လို့ဆိုတယ်။ ဗွန်နယူမင်းနဲ့ သူ့အဖွဲ့သားတွေက နောက်တော့ အိုင်ဘီအမ် စနစ်ကို သိပ် သဘောမကျတော့ပဲ နှူတ်ထွက်ဖို့ ရုတ်တရက် ဆုံးဖြတ်လာတယ်။ သူတို့အကြောင်းပြချက်ကတော့ ၁၉ ၄၄ သြဂုတ်လမှာ တဲ့၊ ဂိုးစမစ်တို့အုပ်စုက တဲ့၊ ENIAC လို့ အတိုကောက်ခေါ်တဲ့ Electronic Numerical Integrator and Calculator (လျှပ်စစ်စနစ်သုံး ကိန်းဂဏာန်းစနစ်အင်တီကရေတာ (အလုပ်လုပ်သောစနစ်ကို ပြောတာပါ) နဲ့ ဂဏာန်းတွက်စက်) ကွန်ပြူတာ တစ်ခုကို တည်ဆောက်နေကြပီ ဖြစ်လို့ပါတဲ့။ (ဆိုလိုတာက ကြည့်ရတာ အိုင်ဘီအမ် က ခေတ်နောက်ကျသွွားပီ။) အဲဒါကို ဗွန်နယူမင်းက ကြားတောင် မကြားဖူးပါဘူးတဲ့။ Warren Weaver (၀ါရင် ဝီဗာ) အတွက်လည်း ENIAC ဆိုတာကြီးက တစိမ်းဆန်နေပါတယ် လို့ဆိုပါတယ်။
ဒါမှ မဟုတ် တစိမ်းဆန်တယ် မပြောပဲ သူတို့သတ်မှတ်ထားတဲ့ ၂နှစ်ဆိုတာ နည်းနည်း ဝေးနေသေးလို့ အခုလက်ရှိ ခြေလှမ်းကို ရပ်တန့်လိုက်တဲ့သဘော ထင်ပါတယ်။ ၁၉ ၄၄ ခုနှစ်သြဂုတ်လ ENIAC အုပ်စု ရဲ့စက်ကြီးက အပြီးမသတ်နိုင်သေးပဲ စတောင် မစ ဆောက်ရသေးပါဘူး။ သို့သောလည်း ENIAC နဲ့ပတ်သက်လို့ ဝီဗာက သေချာပေါက် ထုတ်မပြသေး၊ မပြောသေးတာကလည်း ဘွတ်ရဲ့ ထုတ်ပေးမယ့် ပိုက်ဆံတွေ အလဟပ်သတ် ဖြစ်သွားမှာကို မလိုလားလို့လို့ဆိုတယ်။ ပြောရရင်တော့ အမေရိကန်စစ်တပ်က အဲသည် ကုန်ကျစရိတ်ကိုက လစ်လျူရျူ ထားသေးတဲ့သဘောလို့လည်း ပြောလို့ရပါတယ်။
(အခုဖြတ်ပြောရရင်တော့ ဒီဆောင်းပါးအစမှာ ဂိုးလ်စတင်းနဲ့ နယူးမင်းတို့ ရထးဘူတာမှာ ပြန်တွေ့ကြတယ်ဆိုတာကို ရောက်လာတာပါ။ နယူးမင်းက လူကြီးတစ်ယောက်ပေမယ့် လူငယ်ကလေး ဂိုးလ်စတင်းကို နွေးနွေးထွေး ေထွး ကြိုဆိုတယ် ဆက်ဆံတယ်။ သည်တော့ ဂိုးလ်စတင်း လေးစားတဲ့ သူတစ်ယောက်အဖြစ် တွေ့ရပါတယ်။)
(အဲသည်နောက်ပိုင်းမှာ တွက်ချက်မူတွေ ရာချီတဲ့ အလုပ်တွေနဲ့ ကွန်ပြူတာစနစ်တစ်ခုဆီကု ိသွားနေတဲ့ လမ်းကြောင်းတွေ များစွာ ရေးသားထားတာ ဖတ်ရပါတယ်။ ဘာတွေမှန်းမသိတဲ့ စမ်းသပ်မူတွေနဲ့ နားမလည်နိုင်တဲ့ စကားလုံးတွေ တွေ့ရတော့ ဒါတွေကို ကျော်လိုက်တယ်ပေါ့။ ရူပဗဗဒပညာရှင်တွေနဲ့ သချာင်္သမားတွေ စုပေါင်းပီး တွက်ချက်မူတွေ ပေါင်းစုံလုပ်နေရာကနေ ၁၉ ၄၃ခုနှစ် Aberdeen Computers (အက်ဘာဒင်း ကွန်ပြူတာတွေ) (အက်ဘာဒင် အရပ်ဒေသက စမ်းသပ်ခန်းကနေ ထုတ်လုပ်လိုက်တဲ့ ကွန်ပြူတာ သုတေသနအလုပ် လို့ဆိုပါစို့) တွေ ထွက်ပေါ်လပေမယ့် ဆိုးဆိုးဝါးဝါးကို ပျက်စီးသွားသတဲ့။ ပန့်ချ်ပ်ကဒ်စနစ်သုံး ကွန်ပြူတာ စနစ်ဟာ မြန်တော့မြန်ပါတယ်တဲ့ ။ ဒါပေမယ့် အလုပ်မဖြစ်ပါဘူးတဲ့။ အခု နောက်လူတစ်ယောက်နဲ့ မိတ်ဆက်ထားပါတယ်။)
John Mauchly (ဂျွန် မက်ချ်လေ) က အသက်၃၅နှစ် အရွယ် ဖီလက်ဒါဖီးယားက မြို့ပေါက်စကလေး အာဆင်နယ် ကော်လိပ် ရူပဒေ ဌာနက ဥက္ကဌ ဖြစ်ပါတယ်။ သူလုပ်တဲ့ သုတေသနက ရာသီဥတုဆိုင်ရာ ကြိုတင်ခန့်မှန်းမူဖြစ်ပါတယ်။ သူကလည်း ကွန်ပြူတာ ရှေ့ပြေးသမားတွေလိုပါပဲ တွက်ချက်မူတွေကနေ အလုပ်ရူပ်နေတာပါ။ ၁၉ ၃၀ ခုနှစ်ကာလတွေမှာ မက်ချ်လေ ဟာ လ ျှပ်စစ်စနစ်နဲ့ စမ်းသပ်ပီး တွက်ချက်မူ တွေမှာ လ ျှင်လ ျှင်မြန်မြန်အလုပ်တွင်အောင် ကြိုးစားနေတာပါ။ သူက ပိုက်ဆံသိပ်မတတ်နိုင်တော့ ကွန်ပြူတာဆိုတာကြီး အိပ်မက်တောင်မမက်နိုင်ပါဘူး။၁၉ ၄၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလမှာ PearlHarbour ကိစ္စဖြစ်လာတော့ သူဟာ Moore School (မိုးလ် ကျောင်း) လျှပ်စစ်အင်ဂျငိနီယာ ပိုင်းကို လုံးလုံးလျားလျား ရောက်သွားပါတယ်။ (Pearl Harbour လို့သူက လူတိုင်းသိပီးသား ကိစ္စကြီးတစ်ခု လိုသူကရှင်းမပြထားပါဘူး။ သည်တော့ ဒါကို မသိသေးသူရှိလည်း သိသွားအောင် အတိုချူပ်ပြောရရင်တော့ ၁၉၄၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၇ ရက်နေ့မှည ဂျပန်က အမေရိကလေတပ် စခန်း ဖြစ်တဲ့ ဟိုနာလူလူအရ့ပ်က ပါးလ် ဟာဘာ စခန်းကို ရုတ်တရက် ဝင်တိုက်ခဲ့တယ်။ ဒီဖြစ်ရပ်ဟာ အမေရိကကို ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ထဲ ဝင်လာဖို့ တရားဝင်သွားတယ်ပေါ့။)
မက်ချ်လေ အတွက်တော့ စစ်တပ်က ပေးတဲ့ သင်တန်းတစ်ခုဖြစ်တဲ့ နွေရာသီ လျှပ်စစ်အင်ဂျ်နီယာ သင်တန်း တက်ရောက်ဖြစ်သွားခဲ့တာ ကျေးဇူးတင်ရမှာပါပဲ။ ၁၉ ၄၂ခုနှစ် သြဂုတ်လမှာတော့ မက်ချ်လေ ဟာ အတွက်အချက်လုပ်နိုင်တဲ့ ပြွန်ချောင်အလွတ်တွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ စက်ပစ္စည်း အကြမ်းထည်နဲ့ပတ်သက်လို့ ၅မျက်နှာ စာတမ်းတစ်ခုကို ထုတ်ပြနိုင်ခဲ့တယ်။ ဒါကို သူတက်ခဲ့တဲ့ မိုးလ်ကျောင်းတော်ကြီးက အဲဒါကို တည်ဆောက်ပေးတယ်။ အဲဒီစက်က တကယ့်ကို လျှပ်စစ် အပြည့်နဲ့အလုပ်လုပ်ပါတယ်။ နှစ်တွေချီပီး တွက်ရမယ့် တွက်ချက်မူတွေကို ရက်ပိုင်းလောက်နဲ့ တွက်နိုင်ရမယ်လို့ သူက ကြွေးကျော်ခဲ့ပါတယ်။
မက်ချ်လေရဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် အများစုက သူ့စက်ကြီးဟာ ပြွန်ချောင်းအလွတ်တွေနဲ့ လက်တွေ့ကျပါ့မလားလို့ တွေးနေကြတုန်းပါပဲ။ ၁၉၄၃ ခုနှစ်် မတ်လ တိုင်အောင် သူ့စိတ်ကူးကို လက်မခံနိုင်ကြဘူး။ ဂိုးလ်စတင်းက စက်ကိုတည်ဆောက်ပေးမယ့် မက္ကင်းနစ်တွေနဲ့ တွေ့ပီး စကားပြောကြည့်ပါတယ်။ သချာင်္ပညာရှင် အနေဲ့မဟုတ်ပဲ အင်ဂျင်နီယာ အနေနဲ့ပါ။ ဂိုးလ်စတင်းကိုယ်တိုင်လည်း ပြွန်ချောင်းအလွတ် ကွန်ပြူတာဆိုတာ ဖြစ်နိုင်မလားဆိုတာ သံသယ ရှိနေဆဲပါ။ မက်ချ်လေကို သာ အလုပ်လုပ်ဖို့ အခွင့်အရေးပေးလိုက်ရင် စစ်တပ်အတွက်လည်း တကယ်အလုပ်ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဂိုးလ်စတင်းက မက်ချ်လေ ဆီကို သွားတယ်။ သူ့စက်ကြီးရဲ့အသေးစိတ်ကို ချပြဖို့ တောင်းဆိုတယ်။ ပြီးတော့ စစ်တပ်ရုံးဌာနမှာ စကားပြောခွင့်ပေးတယ်။
ဂိုးလ်စတင်းက မက်ချ်လေအတွက် ၁၉ ၄၃ခုနှစ် ဧပြီလ ၉ ရက်နေ့ Aberdeen (အက်ဘာဒင်း) မှာ စကားပြောဖို့ စီစဉ်ပေးတယ်။ မက်ချ်လေဟာ တညလုံး သူ့စာတမ်းအတွက် ပြင်ဆင်တယ်။ သူ့ကို အင်ဂျင်နီယာပညာကို သင်ကြားပေးခဲ့သူ J. Presper Eckert (ဂျေ ပရစ်ပါ အက်ကဒ်) က သူ့ကို အများကြီး အားပေးခဲ့တယ်။ အံမယ် …. အဲသည် လူကလည်း မခေဘူးနော်။ သူငယ်ငယ်တုန်းက ရေဒီယိုစနစ်တစ်ခုကို ခဲတံနဲ့ ရေးဆွဲပြခဲ့ဖူးသတဲ့။ အဲသည်ကောင်လေးက ၉ ရက်နေ့ စာတမ်းဖတ်ပွဲကို လာရောက်တက်ခဲ့ပါတယ်။ အဲသည်တုန်းက ဂျေ က အသက် ၂၄နှစ် မွေးနေ့တဲ့။
မက်ချ်လေနဲ့ အက်ကဒ်တို့ အဲသည်စာတမ်းတင်ပွဲမှာ ပြန်တွေ့ကြတယ်။ သူတို့နှစ်ယောက်ဟာ အဲသည်အတွက် ညမအိပ် မနက်စာတောင် မစားကြပါဘူးတဲ့။ သူတို့က ဂိုးလ်စတင်းနဲ့အတူ စစ်တပ်က သုတေသန ဒါရိုက်တာ ဗိုလ်ကြီး Leslie Simon (လက္စ္လီ ဆုိင္မြန္)နဲ႕ Ballistic Research (ဘာလစ်စတစ် သုတေသန )ဓါတ်ခွဲခန်းက ဥက္ကဌ ပါမောက်ခ Oswald Veblen (အော်စ်ဝေါး ဗက်ဘလင်) တို့ရှေ့မှာ စာတမ်းတွေ ဖတ်ပြခဲ့ကြပါတယ်။ ဗက်ဘလင်က အခုလို ကောက်ချက်ချပေးခဲ့တာကို အနှစ်သုံးဆယ်ကြာမှာ ဂိုးလ်စတင်းက ပြန်ပြောင်းပြောပြခဲ့တယ်။ “ဆိုင်မွန်… ဂိုးလ်စတင်းကို ပိုက်ဆံ ထုတ်ပေးလိုက်တော့“ တဲ့။ အဲသည်နေ့မှာပဲတင် ENIAC အတွက် ဒေါ်လာ ၁၅၀ ၀၀၀ (ဒေါ်လာ ၁သိန်းခွဲ) ရတယ်။ အဲသည်ကနေ ဒေါ်လာ ၄သိန်းထက်မက ကုန်တယ်။ အဲသည် လုပ်ငန်းကို PX (ပီအိတ်စ်) ပရိုဂရမ် လို့ခေါ်ခဲ့ကာ ၁၉ ၄၃ခုနှစ် ဂျွန်လမှာ တရားဝင် အလုပ်စလုပ်ပါတော့တယ်။
အစကတည်းကကို မက်ချ်လေနဲ့ အက်ကဒ်တို့နဲ့ သူတို့အဖွဲ့သားတွေ အားလုံးကို ဖိအားတွေ သိပ်ကို များပါတယ်။ သူတို့ရဲ့နံမယ်ကြီးမူတွေကြောင့်ေရာ၊ သူတို့ရဲ့ မိုးလ် ကျောင်းတော်သားတွေရဲ့ ကြိူးစားမူတွေ ကြောင့်ရောပါပါတယ်။ မိုးလ် ကျောင်းတော်ကြီးမှာ သိပ်အကြာကြီး အလုပ်ချိန်မရှိပါဘူး။ ၁၉ ၄၃ ခုနှစ်တိုင်အောင်တောင်မှ ENIAC ကွန်ပြူတာစနစ်ဒီဇိုင်းတစ်ခုဟာ အပီးမပေါ်လာသေးဘူး။ ဒါပေမယ့် ရလဒ်တွေကတော့ အံ့မခန်းပါတဲ့။ ENIAC ကွန်ပြူတာစက်ကြီးက နံရံ ၃ ဖက်အပြည့်ရှိပါတယ်။ ပုံသဏာန်ကတော့ မြင်းခွာနဲ့ တူသတဲ့။ လက်ချောင်းကြီးတွေက ပေ ၈၀ ၊ အမြင့်က ၈ ပေနဲ့အလေးချိန်အားဖြင့် တန် သုံးဆယ် လေးပါတယ်။ ပုံသဏာန်မတူတဲ့ ပြွန်ချောင်းအလွတ်ပေါင်း ၁၇ ၄၆၈ (၁သောင်း ၇ ထောင် ၄ရာ ခြောက်ဆယ့်ရှစ်) ရှိပီး လျှပ်စစ် သိုမှီးပေးသော စက်ပစ္စည်း ၁သောင်း၊ မီးအားခံနိုင်ရည်ကရိယာ ၇သောင်း ၊ လည်ပတ်နေသော ဘီးပေါင်း ထောင့်ငါးရာ၊ ခလုပ် ၆ထောင် ပါဝင်တဲ့ လ ျှပ်စစ်အကူအညီနဲ့ အလုပ်လုပ်ပေးမယ့် ကွန်ပြူတာာကြီးပါ။ ENIAC က ၁၉ ၄၆ မှာ အလုပ်စဝင်ပါတယ်။ သူ့ကို အပူချိန် ၁၂၀ ဖာရင်ဟိုက်မှာ ထားပေးရပါတယ်။ ပြွန်ချောင်းအလွတ်တွေက ၁စက္ကန့်အတွင်းမှာ အဖွင့်အပိတ် အကြိမ်ပေါငး ် ၁ သန်း လုပ်ရပါတယ်။ ဂိုးလ်စတင်းက ပြောတာတော့ သူ့စက်ကြီးက ၁ စက္ကန့်ကို မှားနိုင်တဲ့ အခွင့်အရေးက အကြမ်းအားဖြင့် ၁.၇ သန်း ပုံ ၁ပုံလောက်တော့ ရှိနိုင်ပါတယ်လို့ ပြောလို့ရပါယ်တဲ့။
အခုတင်ပြခဲ့တာကတော့ ကွန်ပြူတာဆီကို သွားနေတဲ့ ခြေလှမ်းတွေပါ။ နောက်လ ဆက်ပါဦးမယ်။
ဂျူနီယာဝင်း
