ဂ်ဴနီယာ၀င္း – မစ္ဇူရီက ေကာင္ကေလးတေယာက္ သုုိ႕မဟုုတ္ “၀ီနာ ေလ်ာက္ေသာလမ္း“
(အေတြးအျမင္ ၃၁၉ ။ မတ္လ ၂၀၁၉)
မိုးမခ၊ မတ္ ၁၄၊ ၂၀၁၉
(2001 ခုုနွစ္ထုုတ္ M. Mitchell Waldrop (အမ္ မီခ်ယ္ ၀ါလ့္ဒေရာ့) ေရးသားေသာ The Dream Machine မွ Missouri Boys အခန္းမွ ေခါင္းစဥ္တစ္ခုုျဖစ္ေသာ The Wienerweg အခန္းကုိ ဘာသာျပန္ ထားပါတယ္။ J.C.R. Licklider နဲ႕ သူ႕ရဲ႕ ပါစင္နယ္ကြန္ျပဴတာ နည္းပညာေတာ္လွန္ေရး အေၾကာင္း ဆုုိပါေတာ့လုုိ႕စာအုုပ္မွာ ေၾကာ္ျငာထားပါတယ္။)
(Dream Machine “အိပ္မက္ထဲကစက္ပစၥည္း“ အမည္နဲ႕ သည္စာအုပ္ကုိ မိတ္ဆက္ထားခဲ့ပီးပါပီ။ “မစ္ဇူရီကေကာင္ကေလး“ အခန္းမွာ Joseph Carl Robnett Licklider (J.C.R Licklider) (March 11, 1915 – June 26, 1990) ဂ်ဴးဆက္ ကားလ္ ေရာ့ဘ္နက္ လစ္ကလီဒါ (အတိုုေကာက္ J.C.R ဒါမွမဟုုတ္) ‘Lick’ လစ္ ကိုမိတ္ဆက္ထားပါတယ္။ သူ႕မိသားစုေတြနဲ႕မိတ္ဆက္ေပးထားတယ္။ သူဟာ ေဒါက္တာဘဲြ႕ရပီးလုိ႕ သူ႕ဘ၀ကို ထိမ္းေက်ာင္းေတာ့မယ့္အခ်ိန္ ၁၉၄၂ ကာလေတြမွာ မလဲြသာမေရွာင္သာ ကမာၻစစ္ၾကီးနဲ႕ တုုိးခဲ့တယ္။ တတိယအပုုိင္းမွာ “ငရဲခန္းတျဖစ္လဲ အလုပ္ခန္း“ အခန္းမွာ လစ္ ဟာ စစ္အတြင္း သူ႕အလုုပ္ေတြကုုိ မရပ္မနားလုုပ္ခဲ့၊ သူအိမ္ေထာင္က်ခဲ့၊ ေနာက္ေတာ့ ပညာရွာတဲ့ေနရာမွာ ေလာဘၾကီးၾကီးရွာခဲ့တာမွာ ယခု ေရာက္ရွိေနတဲ့ ကန္းဘရစ္ကေန ၂မုိင္အကြာက မက္ဆက္ခ်ဴးဆက္ စက္မူတကၠသိုလ္ Massachusetts Institute of Technology (MIT) (အမ္ အုုိင္ တီ) က သူ႕ကုိ ပညာေတြသင္ေပးမယ့္သူေတြရွိရာအရပ္သို႕ တပည့္ခံရန္ သြားခဲ့ပါေတာ့တယ္ ဆုုိပီး အဆုုံးသတ္ခဲ့တယ္။
အခုုအပိုုင္းက အဲသည္ရဲ႕အဆက္ အမ္အုုိင္တီ ကုုိေရာက္လာတဲ့ လစ္ အေၾကာင္းေတြ လိုု႕ စာဖတ္သူမ်ား ထင္ရင္ မွားသြားလိမ့္မယ္။ ဘာသာျပန္သူက ေက်ာ္လုုိက္တာမဟုုတ္ပါဘူး။ သူ႕အတုုိင္းပါပဲ။ လစ္ ေရာက္လာမယ့္ အမ္အုုိင္တီ မွာ ေရာက္နွင့္ေနတဲ့ ပညာရွင္ေတြ အေၾကာင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲသည္ ထဲက မစ္ဇူရီ အရပ္က ေကာင္ကေလး တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ Wiener (၀ီနာ) ရဲ႕ အေၾကာင္းေတြ အမ်ားၾကီး မိတ္ဆက္ေပးထားတယ္။ စာေရးဆရာရဲ႕ စတုုိင္အတုုိင္း ဘာသာျပန္တင္ဆက္ထားတာပါ။ ခံစားၾကည့္တာေပါ့။)
ဟားဗက္ကေန အမ္အုိင္တီ ကုိသြားတဲ့ လမ္းဟာျဖင့္ရင္ စစ္ၾကီးရဲ႕ ေနာက္ဆုံးေန႕ေတြမွာျဖစ္လုိ႕ တကယ့္ကုိ ေျပာစမွတ္တြင္ေလာက္မွာပဲ။ ဟားဗက္ – လြန္ခဲ့တဲ့ နွစ္ ၃၀၀ေက်ာ္ေလာက္က ရွိခဲ့ပီးသား၊ ေတြ႕ရွိပီးသားေနနရာတစ္ခု။ ကမ္းဘရစ္ရဲ႕ အေရွ႕ဘက္ျခမ္း။ သစ္ပင္ေတြ၊ ေတာအိမ္ကေလးေတြ၊ စာအုပ္ဆုိင္ေလးေတြနဲ႕ ေနလုိ႕ေကာင္းမယ့္ ေနရာတစ္ခုျဖစ္ေနဆဲ။ ဒါေပမယ့္ အဲသည္ေဒသက အမ္အုိင္တီ ဆိုတဲ့ ၁၈၆၁ခုနွစ္မွာ တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ မက္စက္ခ်ူးစက္ စက္မူတကၠသိုလ္ ကေတာ့ ေဒသရဲ႕ အေရွ႕ဖက္က စက္မူဇုံကြင္းျပင္တစ္ခုသာသာ။ အနီေရာင္ေက်ာက္တုံးေက်ာက္ခဲေတြနဲ႕ စက္မူေက်ာင္းေလးတစ္ခု။ အဓိက ေက်င္းေတာ္ၾကီးကေတာ့ သူ႕အရည္အခ်င္းေတြနဲ႕ သူ႕ဘာသာသူ လုံေလာက္ပါတယ္။
ေဘာ့စတြန္အတြက္လွပတဲ့ ေနရာတစ္ခုလည္းျဖစ္တယ္။ ခ်ားစ္ျမစ္စီးဆင္းရာကုိ သူ႕ဆီက ျမက္ခင္းျပင္ေလး လွိမ့္ဆင္းသြားပုံက ကဗ်ာဆန္ဆန္။ သုိ႕ေသာ္လည္း စစ္အတြင္းတုန္းက M. I. T (အမ္အုိင္တီ) ရဲ႕အစကေတာ့ Radiation Laboratory (ဓါတ္ေရာင္ျခည္ ဓါတ္ခဲြခန္း) ဆုိတဲ့ ထိတ္တန္းလ်ဴိ႕၀ွက္ ေဂဟာတစ္ခုျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ခဲ့။ အဲသည္မွာ ရူပေဗဒပညာရွင္နဲ႕ အင္ဂ်င္နီယာ ၄ေထာင္ေက်ာ္ ဟာ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ဆုိင္ရာ နည္းပညာကုိ အၾကီးအက်ယ္ သပ္သပ္ရပ္ရပ္ နဲ႕ အျပင္းအထန္အလုပ္လုပ္ခဲ့ၾကဖူးတယ္။ အဲသည္အရပ္ဟာ သူတုိ႕အတြက္ အိမ္ေဂဟာျဖစ္ခဲ့၊ သည္လုိနဲ႕ အနီးအနား ပတ္၀န္းက်င္ဟာ သူတုိ႕အလုပ္ ျဖန္႕က်က္ရာျဖစ္ခဲ့၊ အက်ဥ္းတန္အရုပ္ဆုိးတဲ့ ဓါတ္ခဲြအေဆာက္အဦေတြ ျဖစ္လာခဲ့၊ တုိးခဲ်႕ခဲ့ တယ္ဆုိပါေတာ့ဗ်ာ။ စစ္မျဖစ္ခင္တုန္းကေတာင္ အဲသည္ဧရိယာဟာ ေျခာက္ေသြ႕တဲ့ ကုန္ေလွာင္ရုံေတြ၊ စက္ရုံေတြနဲ႕ စက္မူလုပ္ငန္းေတြ နဲ႕ ျပည့္ေနတယ္လို႕ ဆုိပါတယ္။ အခုေတာင္ သည္ေနရာက ပုိပီး ေျခာက္ေသြ႕ေနပါသတဲ့။
အခု လစ္ရဲ႕ ဟားဗက္ကေန အမ္အုိင္တီ ခရီးကို ျပန္စရရင္ ေနာက္ဇာတ္လမ္းတစ္ပုဒ္ ျဖစ္သြားပါပီ။ ဟုိးေရွးေရွးတုန္းက… အဲသည္ တကၠသိုလ္ၾကီးဟာ စက္မူေက်ာင္းေလးတစ္ေက်ာင္း သာျဖစ္ပါတယ္။ အဲသည္ထက္ပုိလည္းမပုိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ၁၉၉၀ ခုနွစ္မွာေတာ့ ရူပေဗဒပညာရွင္တစ္ဦးလည္းျဖစ္၊ ဥကၠဌအလုပ္ကုိ လုပ္ေနသူလည္းျဖစ္တဲ့ ကားလ္ သြန္ပ္ဆင္ ရဲ႕ လက္ေအာက္မွာ အမ္အုိင္တီဟာ ရူပေဗဒ၊ ဓါတုေဗဒ၊ သခ်ာၤ၊ အာခီနဲ႕ တျခားေသာ ဘာသာရပ္ေတြရဲ႕ အဓိက သင္တန္းမ်ားပုိ႕ခ်ရာ ေနရာတစ္ခု ျဖစ္လာပါတယ္။
တဖန္ ဒုတိယ ကမာၻစစ္ၾကီးက ၀င္ေရာက္ ေႏွာက္ယွက္လုိက္ျပန္ေတာ့ အစုိးရက ဓါတ္ေရာင္ျခည္ဆုိင္ရာ သုေတသနခန္း၊၊ ဓါတ္ခဲြခန္း၊ စက္မူပုိင္ဆုိ္င္ရာ ဓါတ္ခဲြခန္း၊ အေရးပါေသာ အဆင့္ျမင့္ ဓတ္ခဲြခန္းေတြ အတြက္ ္ေဒၚလာ သန္း ၁၁၇ သန္းျမဳတ္နွံလုိက္တယ္။ သည္ေတာ့ အမ္အုိင္တီဟာ ေရွ႕မွာဆုိခဲ့သလို သိပၸံပညာရွင္ေတြရဲ႕ လက္ေတြ႕စမ္းသပ္ခန္း၊ ဓာတ္ခဲြခန္းေတြ ရွိရာေနရာေဒသျဖစ္လာတယ္။ ၁၉၄၅ခုနွစ္မွာ ကမ္းဘရစ္ အေရွ႕အရပ္ဟာ စြမ္းအင္ေဗဒဆိုင္ရာဘာသာမွာ ျပိဳင္ဘက္ကင္းတဲ့ ေနရာေဒသျဖစ္လာတယ္။ စစ္အတြင္းကာလေတြမွာ ရူပေဗဒပညာရွင္ေတြ ဟာ စိတ္ပညာေဗဒပညာရွင္ေတြနဲ႕ လက္တဲြျပီး အလုပ္ေတြ တရစပ္လုပ္ေနရတယ္ ဆုိတာ ျငင္းစရာမရွိပါဘူး။
သည္လုုိေပါ့ … ရူပေဗဒပညာရွင္ေတြက စိတ္ပညာရွင္ေတြန႕ဲ႕ တဖက္တခ်က္အလုုပ္တဲြလုုပ္တယ္၊ စိတ္ပညာရွင္ေတြက သခ်ာၤပညာရွင္ေတြဆီကေန သင္ယူေလ့လာတယ္၊ သခ်ာၤပညာရွင္ေတြက လ်ပ္စစ္အင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္ကုုိ သူတုုိ႕ဘာသာေဗဒနဲ႕ က်ယ္ျပန္႕ေအာင္လုုပ္တယ္။ အဲသည္ ၄ႏွစ္ဆုုိတဲ့ ကာလ၊ ၄ႏွစ္တာဆုုိတဲ့ အတြင္းမွာ သူတုုိ႕ဟာ စကားေတြေျပာၾက၊ ျငင္းခုုန္ၾက၊ တုုိက္ခုုိက္ၾက၊ ဖန္တီးက်တယ္ေပါ့။ ေဟာ … သည္လုုိနဲ႕ သူတုုိ႕ဟာ အၾကံညဏ္သစ္ေတြနဲ႕၊ စိတ္ကူးသစ္ေတြနဲ႕ ၊ နည္းပညာအသစ္ေတြနဲ႕ ၊ နည္းလမ္းအသစ္ေတြနဲ႕ သူတုုိ႕တေတြဟာ အသက္၀င္လာတယ္၊ ကမာၻၾကီးကုုိ အျမင္သစ္ေတြနဲ႕ ၾကည့္လာၾကတယ္ ဆုုိပါေတာ့ေလ။
(သည္ေနရာမွာ လူတစ္ေယာက္နဲ႕ မိတ္ဆက္ေပးမယ္။) သည္ေနရာကုုိ ပညာရွင္ တစ္ေယာက္ – လူပုုံက ခပ္ၾကြားၾကြား၊၊ ၀တ္စုုံျပည့္နဲ႕ ဘာနဲ႕ညာန႕ဲ၊ လက္မွာ ေဆးေပါ့လိပ္ၾကီးကိုု ဟန္ပါပါညွပ္လုုိ႕႕ အမ္အုုိင္တီ ပရ၀ဏ္ထဲကုုိ ဟုုိေငးသည္ေငးနဲဲ႕ ေရာက္လာတယ္ေပါ့။ သူလမ္းေလ်ာက္လာပုုံနဲ႕ ဟန္ပန္ကုုိ ၾကည့္လိုုက္ေတာ့ ဘဲငန္းတစ္ေကာင္ ကႏြဲ႕ကလ် ေလ်ာက္လာသလုုိလုုိ။ ေျပာရရင္ သူ႕ရဲ႕ အနက္ေရာင္ေဘာင္ မ်က္မွန္ထူထူနက္ၾကီးနဲ႕ သူ႕ပုုံကုုိက အဲသည္ေခတ္ သတင္းေထာက္ေတြက သူ႕ကုုိ ခရစ္စမတ္ဘုုိးဘုုိးၾကီး စင္တာကေလာ့ လိုု႕ ေခၚလိုုက္မွာ ေသခ်ာတယ္။ ဒါေပမယ့္ ယေန႕ေခတ္ သတင္း္ေထာက္ေတြဆုုိရင္ေတာ့ သူ႕ကုုိ ခ်က္ခ်င္းၾကီးကုုိ (KFC)ေကဖက္စီ ကင္တာကီ ၾကက္ေက်ာ္ လုုိ႕ေခၚမွာ။
Norbert Wiener (ေနာ္ဘတ္ ၀ီနာ) က တပါးသူရဲ႕ ရုုံးခန္းထဲကုုိ မေၾကျငာပဲ ၀င္လာခဲ့ပီး “ဘယ္နဲ႕လဲ ေဟ့” လိုု႕ ခရီးေရာက္မဆုုိက္ေမးလုုိက္တယ္။ သူက အေျဖကုုိ မေစာင့္ပဲ သူေဆြးေႏြးလုုိတဲ့ ေခါင္းစဥ္ကုုိ တပ္ပီး ေျပာတယ္ဆုုိတယ္ေပါ့။ ဦးေႏွာက္နဲ႕ အာရုုံေၾကာဆုုိင္ရာ ေရာဂါေဗဒကိုု သခ်ာၤအျမင္နဲ႕ ေဆြးေနြးတယ္။ ဆက္သြယ္ေရးဆုုိင္ရာ ပညာရပ္ကုုိ စိတ္ကူးနဲ႕ သူေျပာခ်င္တာေတြ ေျပာတယ္။ သက္မဲ့စက္ပစၥည္းေတြနဲ႕ ပတ္သက္လုုိ႕ ဘယ္လိုုအလုုပ္လုုပ္သလဲ ဆုုိတာကိုု သူ႕အျမင္ေတြတင္ျပတယ္။ ေမးခြန္းထုုတ္တယ္။ သူက တကုုိယ္ေတာ္ေျပာသြားတာေတြ။ အဲဒါေတြက တကယ့္ကုုိ ခ်ီးက်ဴးေလာက္တဲ့ စကားေတြပါ။ Robert Fano (ေရာဘတ္ ဖႏုုိ) (သူက အမ္အုုိင္တီက သိပၺပညာရွင္၊ လ ွ်ပ္စစ္အင္ဂ်င္နီယာ ပါေမာကၡ) က စစ္ျပီးသြားတာေတာင္ ေနာ္ဘတ္၀ီနာ ရဲ႕စကားေတြကုုိ ထပ္ခါတလဲလဲ ေျပာမဆုုံးျဖစ္တုုန္း၊ မေမ့ႏုုိင္ျဖစ္တုုန္းပါ။ ဖႏုုိဟာ စစ္ျပီးသြားေတာ့ သူ႕ရဲ႕လွ်ပ္စစ္အင္ဂ်င္နီယာဘာသာ ေဒါက္တာဘဲြ႕ နဲ႕ ဆက္လက္ အလုုပ္လုုပ္ခဲ့တယ္။ ၀ီနာ ေျပာတဲ့စကားတခြန္း “အခ်က္အလက္ေတြဟာ အျမဲတန္း ေျပာင္းလဲေနတယ္“ ဆုုိတာကုုိ သူ႕ဆီက အျမဲၾကားၾကရတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဖႏိုု နဲ႕ေတြ႕ျပီးေနာက္ပုုိင္း ေနာက္ထပ္ စကားအဆန္းေတြ ထပ္မၾကားရေတာ့ဘူး။ ဖႏိုုဟာ ၀ီနာ ေျပာတဲ့အတုုိင္း စီမံေပးတယ္။ သူ႕ရဲ႕အခ်က္အလက္ဆုုိင္ရာ သီအုုိရီေတြကုုိလည္း အသစ္ျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးေပးတယ္။
အဲသည္ ၀ီနာ ဆုုိတဲ့ ပုုဂၢိဳလ္ၾကီးရဲ႕ နံမယ္ၾကီး စိတ္ကူးစိတ္သန္းေတြေပၚ မွာအေျခခံလိုု႕ “၀ီနာ ေလ်ာက္ေသာလမ္း“ ဆုုိပီး Wienerweg ဆုုိတဲ့စကားလုုံး အသစ္ေပၚထြက္လာတယ္။ အဲဒါက ဂ်ာမန္လိုုေရးထားတာပါ။ အဂၤလိပ္လုုိဆုုိရင္ ‘Wiener’s path’ ဆိုုပီး ျဖစ္ပါတယ္။ (အဲဒါ အခုုေဆာင္းပါးရဲ႕ မူရင္း ေခါင္းစဥ္ပါ။) သူနဲ႕စကားေျပာဖူးသူေတြ၊ သူ႕စကားေတြ နားေထာင္ဖူးသူေတြ၊ သူ႕တရားနာဘူးသူေတြ ေကာင္းေကာင္း သိပါတယ္။ “သူက အဲသည္ေနရာမွာ ဘယ္သူေတြပဲ ရွိရွိ မရွိရွိ ၀င္ခ်လာတယ္၊ သူက ဘာကိုုမွ ဂရုုမစုုိက္ပဲ တန္းပီး ေျပာေတာ့တာ၊ သူမ်ားက စကားေျပာေနသလား ဘာလားကအစ ၾကည့္မေနဘူး၊ တန္းပီး စေျပာေတာ့တာပဲ။“ ေနာက္ပုုိင္း အမ္အုုိင္တီက ဥကၠဌ ျဖစ္လာမယ့္ Jerome Wiesner (ေဂ်ရုုန္း ၀က္စ္နာ)က “သူက အေျပာနဲ႕ အေရးကိုု တျပိဳင္နက္ထဲ လုုပ္သြားတာပဲ။ သိပၺံပညာရပ္ကုုိ အေသအခ်ာ ေဆြးေနြးျပႏုုိင္သူ တစ္ေယာက္ပါပဲ” လုုိ႕ ေက်ေက်နပ္နပ္ ေျပာခဲ့ပါတယ္။
၀ီနာ ဟာ အမ္အုုိင္တီ မွာ တကယ္ပဲ ၾသဇာသက္ေရာက္လာတဲ့ ပုုဂိၢဳလ္ျဖစ္လာတယ္။ သူ႕ရဲ႕ အၾကံသစ္ဥာဏ္သစ္ေတြက တကယ္ပဲ ထိေရာက္ပါတယ္။ ( သူက ၁၈၉၄ ဖြားျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၆၄ မွာ ကြယ္လြန္တယ္။) သူဟာ တကၠသိုုလ္စတက္ခ်ိန္ အသက္၁၁ႏွစ္ ၁၉၀၅ ခုုနွစ္ ကတည္းကေန ေနာက္အနွစ္ ၄၀ ေလာက္ အလုုပ္ေတြ လုုပ္ခဲ့တယ္လ ုုိ႕ ဆုုိပါတယ္။ တကယ့္ကုုိ အရွားပါးဆုုံး သတၱ၀ါၾကီးပါပဲ။ သူ႕ရဲ႕ အသြင္အျပင္နဲ႕ သူ႕ေဆးေပါ့လိပ္ၾကီးေၾကာင့္လုုိ႕ပဲ ဆုုိဆုုိ၊ သူက ဥေရာပသားတစ္ေယာက္နဲ႕ ပဲတူတယ္။ သူ႕အသံထြက္က ဥေရာပဆန္တယ္၊ သူ႕အမည္ကုုိ သူက ဗီယက္နမ္သံနဲ႕ ထြက္တယ္ – ဥပမာ ဗီယက္နမ္ လုုိ ဗီ..နာ (ဗီးးးး နာ လုုိ႕ထြက္သလုုိမ်ဴိး) ကုုိ သူ႕အမည္ ၀ီးးးးးး…နာ လိုု႕ ထြက္တယ္ေပါ့။ သူက အမွန္ေတာ့ အေမရိကန္မူရင္းအသံထြက္သမားပါ။
နည္းပညာပုုိင္းဆုုိင္ရာအေနနဲ႕ သူ႕ကုုိ မိတ္ဆက္ရရင္ေတာ့ သူက မစ္ဇူရီက ေကာင္ကေလးတစ္ေယာက္ပါပဲ။ မစ္ဇူရီအရပ္မွာ ၁၈၉၄ခုုနွစ္ ႏုုိ၀င္ဘာလ ၂၆ ရက္ဖြားပါ။ သူ႕ဖခင္က ရုုရွလူမ်ဴိး လီယုုိ တဲ့။ ကုုိလန္ဘီယာတကၠသိုုလ္မွာ ဂ်ာမန္ဘာသာသင္ၾကားသူ။ သူ႕မိသားစုုက ၁၈၉၅မွာ မက္ဆက္ခ်ဴးဆက္ ကန္းဘရစ္ကုုိ ေျပာင္းေရြ႕လာၾကတယ္။ လီယုုိ ၀ီနာ (ေနာ္ဘတ္၀ီနာ၏ ဖခင္) က တကယ့္ကုုိ ထူးခၽြန္တဲ့ပညာရွင္တစ္ေယာက္ပါ။ သိပၺံနဲ႕ သခ်ာၤ ကုုိက်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ သိထားတယ္။ ဘာသာစကား ၄၀ေလာက္နဲ႕ ေရးထားတဲ့ စာအုုပ္ေတြကုုိ ဖတ္တတ္တယ္။ ဟားဗက္မွာ ဘာသာစကားမ်ားဆုုိင္ရာေတြနဲ႕ ပတ္သက္လုုိ႕ ပါေမာကၡအျဖစ္ အမူထမ္းခဲ့တယ္။ သူက သဘာတရားကုုိ အေလးထားသူ။ ဒါ့အျပင္ အင္ဂ်င္နီယာပညာကုုိလည္း စနစ္တက် ေလ့လာဘူးသူ။
သည္ေတာ့ သည္အေဖက သူ႕သားကုုိ ဘယ္လုုိပညာေရးမ်ဴိးကုုိ ေပးမလဲ။ ႏုုိဘတ္ အသက္၆ႏွစ္အရြယ္ထဲက ဖခင္ရဲ႕ ေလ့်က်င့္သင္ၾကားေပးမူ ေအာက္မွာ ၾကီးျပင္းလာလုုိက္တာ သူကလည္း အလုုိက် ေလ့လာလုုိက္စားခဲ့ေတာ့ မိဘေတြအတြက္ ခ်စ္စရာသားတစ္ေယာက္ျဖစ္လာတာ မဆန္းဘူးေပါ့။ သူေက်င္းစေနေတာ့ သူ႕အသိပညာက ရြယ္တူေတြထက္ ၇နွစ္ေလာက္ ေရွ႕ေရာက္ေနေရာ။ အသက္ ၁၁ႏွစ္မွာ တက္ဖ္တကၠသိုုလ္ကိုု တက္လွမ္းခဲ့ရပီ။ ၁၉၁၃ခုုနွစ္ အသက္ ၁၈နွစ္မွာ ဟားဗက္ကေပးတဲ့ သခ်ာၤဘာသာနဲ႕ သူက ေဒါက္တာဘဲြ႕ရ။ ၁၉၁၇တုုိင္ ပထမကမာၻစစ္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုုမွာ ၾကဳံေတြ႕ခဲ့ရသည့္တုုိင္ သူက ကန္းဘရစ္၊ ကုုိလန္ဘီယာ၊ ေဂါ့တီဂန္၊ ေကာနယ္၊ ကုုိဘန္ေဟဂန္ အစရွိတဲ့ တကၠသိုုလ္ေတြမွာ ေဒါက္တာပူပူေႏြးေႏြးက အလုုပ္ေတြလုုပ္ခဲ့ရာမွာ ဆင္ၾကီးေတြျဖစ္တဲ့ စိ္တ္ပညာေဗဒ-သခ်ာၤပညာရွင္ ဘာထရန္ရူဆယ္တုုိ႕၊ ဂ်ာမန္သခ်ာၤပညာရွင္ၾကီး ေဒးဗစ္ဟားဗက္တုုိ႕နဲ႕ တဲြျပီးလုုပ္ခဲ့ရပါသတဲ့။ ၁၉၁၈ခုုနွစ္ ဟာျဖင့္ ေမ်ာ္လင့္ခ်က္ကင္းမဲ့၊ စိတ္ဓါတ္က်ဆင္းဖြယ္ ကာလေတြျဖစ္ေနတာေတာ္င္ အဲသည္ မ်ဴိးခ်စ္စိတ္အျပည့္နဲ့ အဲသည္ အသက္၂၄ႏွစ္အရြယ္ ေကာင္ကေလးက ေမရီလန္းက စစ္ဘက္ဆုုိင္ရာနယ္ေျမအတြက္ သူ႕သခ်ာၤစြမး္ရည္ေတြန႕ဲ အလုုပ္အေၾကြးျပဳခဲ့ေသးတယ္။ သူ႕က စစ္လက္နက္ၾကီးေတြရဲ႕ ပစ္မွတ္ပုုိင္းဆုုိင္ရာေတြကုုိ လက္နဲ႕ အေသအခ်ာ တြက္ခ်က္ျပခဲ့ပါသတဲ့။ ၁၉၂၀ခုုနွစ္ ေဘာ့စတြန္ဟားရယ္ ဆုုိတဲ့ သတင္းစာအတြက္ ဂ်ာနယ္လစ္တစ္ေယာက္အျဖစ္ နည္းနည္းပါးပါး ၀င္လုုပ္ခဲ့ပီးတဲ့ေနာက္ အမ္အုုိင္တီမွာ သခ်ာၤဘာသာရပ္ဆုုိင္ရာ အျဖစ္ အလုုပ္၀င္လုုပ္ခဲ့ပါတယ္။
အမ္အုုိင္တီမွာ သခ်ာၤဘာသာရပ္ကုုိ အင္ဂ်င္နီယာေက်င္းသားေတြကုုိ အဓိကထား သင္ေပးတယ္။ ၀ီနာရဲ႕ သခ်ာၤဘာသာရပ္ဆုုိင္ရာ သင္ၾကားမူပုုံစံဟာျဖင့္ ဒဏာရီဆန္ဆန္ပဲလုုိ႕ ေျပာၾကဆုုိၾကတာ ၾကားဖူးပါရဲ့။ ၀ီနာ တိုုင္းတာမူ၊ ၀ီနာ လုုပ္ငန္းစဥ္၊ ၀ီနာ ညီမ ွ်ျခင္း၊ ပါလီ-၀ီနာ သီအုုိရမ္မ်ား၊ ၀ီနာ လီနီယာအီေကြးရွင္း၊ ၀ီနာ အနာလစ္ဆစ္ စသျဖင့္ စသျဖင့္။ သူက သူ႕ျမင္ျမင္သမ ွ်ဟာ သခ်ာၤၾကီးပါပဲ။ သူ႕မ်က္စိထဲ သခ်ာၤပဲျမင္ေနေတာ့တယ္။ ၁၉၂၀ နဲ႕၁၉၃၀ႏွစ္ေတြမွာ ကြန္တန္သီအုုိရီနဲ႕ပတ္သက္လုုိ႕ တုိးတက္မူေတြကိုု သူပဲ ခ်ျပခဲ့တယ္။ သူ႕အေဖာ္ေတြကေတာ့ သူလုုပ္သမ ွ် သူ႕စတုုိင္ေတြကုုိ လက္ေကာ ေခါင္းေရာ ခါၾကရပါသတဲ့။ ၀ီနာက သခ်ာၤအမွတ္အသားေတြ၊ သေကၤတေတြ၊ ဘာသာစကားေတြကေန အၾကံဥာဏ္အသစ္ေတြ ေမြးဖြားသန္႕စင္ေပးဖုုိ႕ ဒါပဲစဥ္းစားေတြးေခၚေနေတာ့တာ။
သူက နည္းနည္းေတာ့ အဲ…. မ်ားမ်ားေတာ့ ကုုိးယိုုးကားယားႏုုိင္တယ္။ မွတ္္မိသေလာက္ ေျပာရရင္ သူ႕မ်က္မွန္ၾကီးက ေတာ္ေတာ္ထူတယ္။ သည္ေတာ့ တခါတေလက် ဘယ္ဟာက ဘယ္မွာဆုုိတာ သူမသိဘူး။ (မျမင္ဘူး)။ သည္ေတာ့ ဆုုိလိုုတာက စိတ္မွန္းနဲ႕ သူက ကုုိင္တြယ္ အလုုပ္လုုပ္တယ္ေပါ့။ သူမ်ားတကာေတြ ေဟာေျပာေနခ်ိန္မွာ သူက ေဟာက္ေနတတ္တာေတာ့ လြန္တာေပါ့။ အျပီးသတ္က် သူက ႏိုုးလာပီးေတာ့ ေမးခြန္းေတြ တရစပ္ေကာက္ေမးတာမ်ဴိး။ တေန႕ကလည္း သူက စာသင္ခန္းရွိရာကုုိ ေငးေမာရင္း ေတြးရင္းေလ်ာက္လာတယ္။ နံရံတေလ်ာက္မွာ သူ႕လက္ေခ်ာင္းေလးေတြက လိုုက္ေျပးေနတယ္။ သူ႕စာသင္ခန္းတံခါးက ဖြင့္ထားတဲ့တံခါးနား ေရာက္လာတယ္။ အဲဒါကုုိ သူကဆက္ပီးအခန္းထဲက နံရံေလးဘက္အတုုိင္း အဲသည္လုုိ လက္ေခ်ာင္းေလးေတြ နံရံတေလ်ာက္ လုုိက္ပါရင္း ဆက္ေလ်ာက္သြားလုုိက္တာ တံခါးေပါက္ဆီျပန္ေရာက္လာပီး ျပန္ထြက္သြားတယ္။ သူ႕အေတြးေတြထဲ နစ္ေနပုုံမ်ား။ တခါတုုန္းကသူ႕သူငယ္ခ်င္းနဲ႕ လမ္းမွာေတြ႕တယ္။ စကားတေျပာေျပာနဲ႕ ေလ်ာက္လာၾကျပီး သူ႕သူငယ္ခ်င္းကုုိ သူက အခုုနတုုန္းက သူဘယ္ဘက္ကုုိ သြားမလုုိ႕ လုုပ္ေနတာလဲ လိုု႕ေတြ႕တုုန္းက အေျခအေနကိုု ေမးသတဲ့။ ခုုနတုုန္းကေတာ့ ဘာသာရပ္ဆုုိင္ရာ ျပခန္းကေန ထြက္လာတာလုုိ႕ဆုုိေတာ့ ၀ီနာ က “ေၾသာ္… အဲဒါ ကၽြန္ေတာ္ မနက္စာစားပီးပီလိုု႕ ဆုုိလုုိတာေပါ့“ လုုိ႕ခပ္ေၾကာင္ေၾကာင္ မွတ္ခ်က္ခ်တာမ်ဴိး လုုပ္တယ္။
ေနာက္ဆုုံးေျပာစရာတစ္ခုုကေတာ့ သူက လူေတြန႕ဲ ပတ္သက္ရင္ အေသးစိတ္မမွတ္မိတာ။ George Miller (ေဂ်ာ့မစ္လာ) (သူ႕အေၾကာင္းအရင္ အခန္းေတြမွာ ေဖာ္ျပပီး။ အေမရိကန္ စိတ္ပညာရွင္တစ္ဦး၊ စိတ္ပညာဆုိင္ရာ နယ္ပယ္တစ္ခုကို တည္ေထာင္ခဲ့သူ) က “ကၽြန္ေတာ္ ၀ီနာ နဲ႕ တဒါဇင္ေလာက္ေတြ႕ဖူးတာကုုိ သူက ကၽြန္ေတာ့္ကုုိ ေတြ႕တုိင္း တစိမ္းတစ္ေယာက္အျဖစ္ သူက ျမင္ေနတာ“ လိုု႕ ေျပာပါတယ္။ မစ္လာက အမ္အုုိင္တီမွာ ၁၉၅၀ ကာလေတြမွာ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိခဲ့ဘူးပါတယ္။ တခါေတာ့ ၀ီနာ နဲ႕ သူ ၀ီနာ့ရုုံးခန္းမွာ ဂ်ာနယ္လစ္ တစ္ေယာက္နဲ႕ ေတြ႕ေပးဖုုိ႕ကိစၥေၾကာင့္ ဆုုံၾကတယ္။ ဂ်ာနယ္လစ္နဲက ၀ီနာဟာ တရုုတ္ဘာသာနဲ႕ အတုုိင္အေဖာက္ညီေျပာၾကဆုုိၾကတယ္။ ၀ီနာ ကသူ႕ဖခင္ရဲ႕ ဘာသာစကားေလ့လာမႈအေမြကုုိ ရထားတယ္ေလ။ သူကိုုယ္တုုိ္င္ ဘာသာ ၁၃မ်ဴိး တတ္ထားတယ္။ ၂မိနစ္ ၃မိနစ္ေလာက္အၾကာ ရုုတ္တရက ္၀ီနာ က မစ္လာဘက္ကိုုလွည့္ပီး “ခင္ဗ်ား ဘယ္သူလဲ“ လုုိ႕ေမးတယ္။ မစ္လာ ကေတာ့ ဘာမွမေျပာပဲ ထြက္သြားလုုိက္ပါတယ္။
၀ီနာက လူေတြရဲ႕ အၾကိဳက္ေတာ့ မဟုုတ္ဘူး။ သူက သူ႕ပုုံစံနဲ႕သူ နံမယ္ၾကီးတာ သခ်ာၤဘာသာပညာရွင္ တစ္ေယာက္လုုိ လူသိမ်ားတာ။ ၀ီနာဟာ သူ႕သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႕ သိပၺံပညာဆုုိင္ရာ အျငင္းပြားမူေတြမွာ ျငင္းခုုန္တတ္တယ္။ ဒါ့အျပင္သူ႕မွာ လူပုုဂၢိဳလ္ေရးဆုုိင္ရာ တုုိက္ခုုိက္မူေတြလည္း ရွိတတ္တယ္။ သူ႕မိတ္ေဆြေဟာင္း ပက္စီမာစာနီ ကေျပာရာမွာ “ ၀ီနာ ဟာ ယဥ္ေက်းပီး အသည္းနွလုုံး ႏူးညံ႔့သူတစ္ေယာက္ပါပဲ “ လုုိ႕ဆုုိပါတယ္။ “ဒါေပမယ့္ တခါတရံ သူ႕မွာ စိတ္ထိခုုိက္လြယ္၊ စိတ္ပူပန္လြယ္၊ အတၱန႕ဲခံစားခ်က္ ျပင္းထန္ သူတစ္ေယာက္လုုိ တုုန္႔ျပန္တတ္တယ္“ ။
ခပ္တုုိတုုိဆက္ရရင္ ၀ီနာ ဟာ ၁၉၄၀မွာ အမ္အုုိင္တီသခ်ာၤ ဆိုုပီး ပုုံစံေျပာင္းပစ္လုုိက္နိုုင္ခဲ့တယ္။ သည္ေတာ့ ဒုုတိယကမာၻစစ္ ကန္ဘရစ္ဟာျဖင့္ ထူးျခားတဲ့ ပုုံစံသစ္နဲ႕ တည္ရွိေနျပီး အလုုပ္အေကၽြးျပဳႏုုိင္ခဲ့တယ္ေပါ့။ လူေတြဟာ ၀ီနာ ရဲ႕အၾကံသစ္ဥာဏ္သစ္ ေတြကေနျပီး အတူတကြ ေျပာဆုုိ ေဆြးေႏြး အၾကံေပး ေနထုုိင္ အသက္ဆက္ခဲ့ၾကပါတယ္။
စစ္အျပီးမွာ ၀ီနာ ရဲ႕“စူပါေဆြးေႏြးပဲြမ်ား“ ဟာ ခ်က္ခ်င္းဆုုိသလိုု ဆင္ႏြဲခဲ့တယ္။ “ညစာစားခ်ိန္ စကားလက္ဆုုံ အခ်ိန္ဟာျဖင့္ အေရာင္အေသြးစုုံတဲ့ အခ်ိန္ပါပဲ။ တက္ေရာက္လာတဲ့ ဧည့္သည္ေတြဟာ စိတ္၀င္တစား နဲ႕စိတ္ပါလာၾကတယ္“ လုုိ႕ (ဂ်ယ္ရီ၀က္စနာ) ကေျပာပါတယ္။ ညစာစားပီးေတာ့ သူ (၀ီနာ) က သူ႕အလုုပ္နဲ႕ ပတ္သက္ပီး ဘယ္သူမဆုုိ ၀င္ေရာက္ ေျပာဆုုိ ေဆြးေႏြးဖုုိ႕ အခုုလုုိေျပာတယ္။ အဲသည္ အခြင့္အေရးေပးရတာဟာ လြယ္ေတာ့မလြယ္ဘူး။
“စကားေတြကုုိ ခပ္တုုိတုုိပဲ ေျပာၾကဖုုိ႕ ေမ်ာ္လင့္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေျပာတဲ့သူက ျပီးေအာင္ၾကိဳးစားျပီး ေျပာေနခ်ိန္အတြင္း ၀င္ေရာက္ျဖတ္ေျပာတာ၊ ေဆြးေႏြးတာ၊ အျငင္းအခုုန္လုုပ္တာေတြလည္း ရွိႏုုိင္ပါတယ္။ သည္ေတာ့ တခ်ဴိ႕အုုပ္စုုေတြလည္း ညသန္းေခါင္ေလာက္က် ထျပန္တာမ်ဴိး ျဖစ္နုုိင္တယ္။ တခါတေလ အျပင္းအထန္ ျငင္းခုုန္မယ္၊ ဒီေန႕ျပီးရင္လည္း ျပီးႏုုိင္မယ္၊ ျပီးခ်င္မွလည္း ျပီးမယ္လုုိ႕ ျမင္ႏုုိင္ပါလိမ့္မယ္။ ဥပမာဗ်ာ – ဒစ္ဂ်စ္တယ္ကြန္ျပဴတာေတြနဲ႕ လူ႕ဥေႏွာက္ ကဲြျပားျခားနားမူေတြ အေၾကာင္း ေဆြးေႏြးၾကတဲ့အခါ မျပီးႏုုိင္တာမ်ိဴးေပါ့။”
ေဟာ …. လစ္ …. (သည္စာအုုပ္ရဲ႕ ဇာတ္လုုိက္ျဖစ္တဲ့ လစ္ကလီဒါ၊ အခုုမွ သူ႕နံမယ္ ေတြ႕ရပီ။) လစ္ က စတီဗင္၊ မစ္လာတုုိ႕နဲ႕ တဖဲြ႕တည္း၊ Psycho -Acoustics Lab ( စိတ္ပညာေဗဒ- ေရဒီယုုိအသံလွဴိင္း ဓါတ္ခဲြခန္း ) ကသူေတြနဲ႕အတူ သူလည္း အဲသည္ ထဲမွာ ပါတယ္။ ဂ်ယ္ရီ ၀က္စနာ က လစ္ဟာ အဲသည္အုုပ္စုုထဲမွာ အရပ္ရွည္ရွည္ ကလန္ကလားနဲ႕၊ သူက အျငင္းလည္း သန္တယ္ လုုိ႕ အမွတ္တရ ေျပာျပတယ္။ ကုုိကာကိုုလာပုုလင္းကုုိ လက္တစ္ဖက္က ကိုုင္လုုိ႕ သူ႕ပုုံစံက အခုုထိ မ်က္စိထဲ ျမင္ေနမိတုုန္း။ လစ္က လူနဲ႕ စက္ပစၥည္းဆုုိတဲ့ ဆက္သြယ္ခ်က္ေတြကုုိ သိပ္ကုုိ စိတ္၀င္တစား စဥ္းစားေတြးေခၚတတ္သူပါ။ သူကလည္း တျခားသူေတြလုုိပဲ ၀ီနာရဲ့ ေဆြးေႏြးေျပာဆုုိခ်က္ေတြကုုိ ေသခ်ာ နားေထာင္ျပီး လုုိက္ပါခံစားတတ္သူပါ။ သည္ေတာ့ သူုတုုိ႕နွစ္ေယာက္ရဲ႕ ဆက္သြယ္ခ်က္က အဲသည္အျမင္ေတြၾကားထဲ ေနမွာေပ့ါ။
“ေခတ္တစ္ေခတ္ရဲဲ႕ နည္းပညာ ဟာ အဲသည္ေခတ္က အေတြးအျမင္ေတြကုုိ ေရာင္ျပန္ဟတ္ပါတယ္“ လုုိ႕ ၀ီနာ ကစစ္ၾကီးအျပီးမွာ ခပ္တုုိတုုိ မွတ္ခ်က္ခ်ခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာနဲ႕ ရွင္းေအာင္ေျပာရရင္ ၁၇ရာစုုနဲ႕ ၁၈ ရာစုု ၾကား သိပၺံပညာ ေတာ္လွန္ေရးအတြင္းမွာ ဂါလီလီယုုိ၊ ကတ္ပါလာ၊ နယူတန္ တုုိ႕ဟာ ေခတ္သစ္သိပၺံပညာရပ္ရဲ႕ အေျခခံ အုုတ္ျမစ္ကုုိ ခ်ေပးခဲ့တယ္၊ ၁၇ ရာစုု ေတြးေခၚပညာရွင္ ရေနးေဒးကား က အပင္ေတြ တိရစာၦန္ေတြရဲ႕ အတြင္းပုုိင္းတည္ေဆာက္မူကုုိ တင္ျပပုုံေဖာ္ေပးခဲ့တယ္။ တဖန္ ၁၉ ရာစုု စက္မူေတာ္လွန္ေရးမွာ နည္းပညာ ဆုုိတဲ့ အဓိပၺါယ္သတ္မွတ္ခ်က္ ဟာ ေရေနြးေငြ႕သုုံးအင္ဂ်င္ကေန အပူကုုိထုုတ္ပီး စြမ္းအင္ထုုတ္တဲ့ သေဘာေတြ ပါလာတယ္။ အဲသည္လုုိနဲ႕ သိပၺံပညာရပ္ဟာ တေျဖးေျဖးနဲ႕ ဇီ၀ေဗဒ၊ အပူေဗဒ၊ စက္မူေဗဒ ဆုုိပီး ေျပာင္းလဲ တုုိးတက္လာတာ မ်က္ျမင္ပါပဲ။
အခုု ၂၀ ရာစုုမွာေတာ့ တဲ့ … ၀ီနာ ကဆက္ေျပာပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအသစ္တစ္ခုုကိုု စဖုုိ႕ လမ္းစကုုိ ျမင္ေနရပါပီတဲ့။ ဒါေပမယ့္တဲ့ ေရေႏြးေငြ႕ တုုိ႕ဘာတုုိ႕လုုိေတာ့ မဟုုတ္ပါဘူး တဲ့။ နည္းပညာ တုုိးတက္ေျပာင္းလဲမူ လုုိ႕သူက ေခၚလုုိက္ပါတယ္။ ေခတ္သစ္၊ အနာဂတ္ ဆိုုတာကုုိ လမ္းျပေပးမယ့္ ၊ မိမိ ပတ္၀န္းက်င္ကိုု သာမက၊ ကမာၻၾကီးကိုု ပါ တုုိ႕ထိႏုုိင္မယ့္ နည္းပညာပါ တဲ့။ ေခတ္ကုုိ လမ္းျပေပးမယ့္ ပတ္၀န္းက်င္အသစ္တစ္ခုု တဲ့။ “ က်ဴပ္တုိ႕ေျပာေနတဲ့ အဲသည္ စက္ပစၥည္းဟာ စိတ္ကူးယဥ္သက္သက္ မဟုုတ္ပါဘူး။ အနာဂတ္အတြက္ ေမ်ာ္လင့္ခ်က္ေပးေနတာလည္း မဟုုတ္ပါဘူး။ အဲသည္စက္ပစၥည္းက အလုုိအေလ်ာက္ တြက္ခ်က္ေပးမယ္၊ အလ်င္အျမန္ကုုိ တြက္ခ်က္ေပးမယ္၊ ဥပမာဗ်ာ … ဘယ္လုုိေျပာရမလဲ…. စက္မႈနည္းပညာအသစ္ေပါ့။“
သူက “အဲဒါကုုိ အသိဥာဏ္မရွိတဲ့သတၱ၀ါ လိုု႕ပဲေခၚေခၚ၊ စက္ပစၥည္းလုုိ႕ပဲ ေခၚေခၚ ေပါ့၊ ေခၚခ်င္သလုုိေခၚ။“ လုုိ႕သူက ျဖည့္ေျပာလုုိက္ပါေသးတယ္။ ဆက္သြယ္ေရး၊ အဖဲြ႕အစည္း၊ သတင္းအခ်က္အလက္၊ အရာ၀တၱဳ၊ စြမ္းအင္၊ လုုပ္ေဆာင္မႈစတာေတြဟာ အသက္မရွိတဲ့ အရာေတြပဲ လိုု႕သူက ေကာက္ခ်က္ခ်တယ္။ အဓိက ကေတာ့… အင္း…. ဆက္သြယ္ေရးကြန္ယက္နဲ႕ ထိမ္းခ်ဴပ္မႈ …. သူ႕စက္ပစၥည္းက အဲသည္လိုုမ်ဴိး။ (အဲသည္တုုန္းက သူေျပာတာေတြ ဘယ္သူမွ နားလည္ပုုံမရပါဘူး။ လစ္ ကလဲြလိုု႕ေပါ့။ အဲဒီဘာမွန္းမသိတာေတြကိုု သူက အေကာင္အထည္ေဖာ္ျပမွာ။)
၀ီနာက သူ႕စိတ္ကူးေတြကုုိ လစ္နဲ႕ တျခားေသာ သူ႕လိုု ေကာင္ေတြကုုိ တေပ်ာ္တပါးၾကီး ေျပာဆုုိ ရွင္းျပ နားေထာင္ၾက။ အတိုုခ်ဴပ္ေျပာရရင္ “ေအာ္တုုိမစ္တစ္ ကြန္ျပဴတာ“ ဆုုိတဲ့ ယေန႕ေခတ္ အေရးပါဆုုံး ျဖစ္လာမယ့္ စက္ပစၥည္း ဆိုုတာဆီကုုိ ဦးတည္သြားေနၾကတဲ့ လမ္းတစ္ခုုကုုိေဖာက္ေနၾကတာ ျဖစ္မွာေပါ့။ အဲသည္နည္းပညာကိုု ၁၉၂၅ခုုႏွစ္ေတြကတည္းက ေနစလုုိ႕ ၊ အမ္အုုိင္တီမွာ သူ႕စိတ္ကူးေတြကုုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္လုုိ႕၊ လွ်ပ္စစ္အင္ဂ်င္နီယာ နည္းပညာဌာနက ပါေမာကၡ Vannwvar Bush (ဗာနက္ဗာ ဘြတ္ခ်္) နဲ႕ သူတုုိ႕ေတြနဲ႕ ေတြ႕ဆုုံဖုုိ႕ ျဖစ္လာတယ္။
(အဲသည္မွာ မစ္ဇူရီကေကာင္ကေလးမ်ား အခန္း အဆုုံးသတ္ပါတယ္။ မစ္ဇူရီကေကာင္ကေလးမ်ား Missourri Boys ဆုုိတဲ့အခန္းတစ္ခုုလုုံး ပီးပါပီ။ ေနာက္တစ္ခန္းကုုိ ကူးပါမယ္။ သည္ေတာ့ စိတ္၀င္စားရင္ ဆက္ဘာသာျပန္မယ္။ စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းရင္ ေကာင္းသလိုုေပါ့။ )
ဂ်ဴနီယာ၀င္း
(Dream Machine “အိပ္မက္ထဲကစက္ပစၥည္း“ အမည္နဲ႕ သည္စာအုပ္ကုိ မိတ္ဆက္ထားခဲ့ပီးပါပီ။ “မစ္ဇူရီကေကာင္ကေလး“ အခန္းမွာ Joseph Carl Robnett Licklider (J.C.R Licklider) (March 11, 1915 – June 26, 1990) ဂ်ဴးဆက္ ကားလ္ ေရာ့ဘ္နက္ လစ္ကလီဒါ (အတိုုေကာက္ J.C.R ဒါမွမဟုုတ္) ‘Lick’ လစ္ ကိုမိတ္ဆက္ထားပါတယ္။ သူ႕မိသားစုေတြနဲ႕မိတ္ဆက္ေပးထားတယ္။ သူဟာ ေဒါက္တာဘဲြ႕ရပီးလုိ႕ သူ႕ဘ၀ကို ထိမ္းေက်ာင္းေတာ့မယ့္အခ်ိန္ ၁၉၄၂ ကာလေတြမွာ မလဲြသာမေရွာင္သာ ကမာၻစစ္ၾကီးနဲ႕ တုုိးခဲ့တယ္။ တတိယအပုုိင္းမွာ “ငရဲခန္းတျဖစ္လဲ အလုပ္ခန္း“ အခန္းမွာ လစ္ ဟာ စစ္အတြင္း သူ႕အလုုပ္ေတြကုုိ မရပ္မနားလုုပ္ခဲ့၊ သူအိမ္ေထာင္က်ခဲ့၊ ေနာက္ေတာ့ ပညာရွာတဲ့ေနရာမွာ ေလာဘၾကီးၾကီးရွာခဲ့တာမွာ ယခု ေရာက္ရွိေနတဲ့ ကန္းဘရစ္ကေန ၂မုိင္အကြာက မက္ဆက္ခ်ဴးဆက္ စက္မူတကၠသိုလ္ Massachusetts Institute of Technology (MIT) (အမ္ အုုိင္ တီ) က သူ႕ကုိ ပညာေတြသင္ေပးမယ့္သူေတြရွိရာအရပ္သို႕ တပည့္ခံရန္ သြားခဲ့ပါေတာ့တယ္ ဆုုိပီး အဆုုံးသတ္ခဲ့တယ္။
အခုုအပိုုင္းက အဲသည္ရဲ႕အဆက္ အမ္အုုိင္တီ ကုုိေရာက္လာတဲ့ လစ္ အေၾကာင္းေတြ လိုု႕ စာဖတ္သူမ်ား ထင္ရင္ မွားသြားလိမ့္မယ္။ ဘာသာျပန္သူက ေက်ာ္လုုိက္တာမဟုုတ္ပါဘူး။ သူ႕အတုုိင္းပါပဲ။ လစ္ ေရာက္လာမယ့္ အမ္အုုိင္တီ မွာ ေရာက္နွင့္ေနတဲ့ ပညာရွင္ေတြ အေၾကာင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲသည္ ထဲက မစ္ဇူရီ အရပ္က ေကာင္ကေလး တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ Wiener (၀ီနာ) ရဲ႕ အေၾကာင္းေတြ အမ်ားၾကီး မိတ္ဆက္ေပးထားတယ္။ စာေရးဆရာရဲ႕ စတုုိင္အတုုိင္း ဘာသာျပန္တင္ဆက္ထားတာပါ။ ခံစားၾကည့္တာေပါ့။)
ဟားဗက္ကေန အမ္အုိင္တီ ကုိသြားတဲ့ လမ္းဟာျဖင့္ရင္ စစ္ၾကီးရဲ႕ ေနာက္ဆုံးေန႕ေတြမွာျဖစ္လုိ႕ တကယ့္ကုိ ေျပာစမွတ္တြင္ေလာက္မွာပဲ။ ဟားဗက္ – လြန္ခဲ့တဲ့ နွစ္ ၃၀၀ေက်ာ္ေလာက္က ရွိခဲ့ပီးသား၊ ေတြ႕ရွိပီးသားေနနရာတစ္ခု။ ကမ္းဘရစ္ရဲ႕ အေရွ႕ဘက္ျခမ္း။ သစ္ပင္ေတြ၊ ေတာအိမ္ကေလးေတြ၊ စာအုပ္ဆုိင္ေလးေတြနဲ႕ ေနလုိ႕ေကာင္းမယ့္ ေနရာတစ္ခုျဖစ္ေနဆဲ။ ဒါေပမယ့္ အဲသည္ေဒသက အမ္အုိင္တီ ဆိုတဲ့ ၁၈၆၁ခုနွစ္မွာ တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ မက္စက္ခ်ူးစက္ စက္မူတကၠသိုလ္ ကေတာ့ ေဒသရဲ႕ အေရွ႕ဖက္က စက္မူဇုံကြင္းျပင္တစ္ခုသာသာ။ အနီေရာင္ေက်ာက္တုံးေက်ာက္ခဲေတြနဲ႕ စက္မူေက်ာင္းေလးတစ္ခု။ အဓိက ေက်င္းေတာ္ၾကီးကေတာ့ သူ႕အရည္အခ်င္းေတြနဲ႕ သူ႕ဘာသာသူ လုံေလာက္ပါတယ္။
ေဘာ့စတြန္အတြက္လွပတဲ့ ေနရာတစ္ခုလည္းျဖစ္တယ္။ ခ်ားစ္ျမစ္စီးဆင္းရာကုိ သူ႕ဆီက ျမက္ခင္းျပင္ေလး လွိမ့္ဆင္းသြားပုံက ကဗ်ာဆန္ဆန္။ သုိ႕ေသာ္လည္း စစ္အတြင္းတုန္းက M. I. T (အမ္အုိင္တီ) ရဲ႕အစကေတာ့ Radiation Laboratory (ဓါတ္ေရာင္ျခည္ ဓါတ္ခဲြခန္း) ဆုိတဲ့ ထိတ္တန္းလ်ဴိ႕၀ွက္ ေဂဟာတစ္ခုျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ခဲ့။ အဲသည္မွာ ရူပေဗဒပညာရွင္နဲ႕ အင္ဂ်င္နီယာ ၄ေထာင္ေက်ာ္ ဟာ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ဆုိင္ရာ နည္းပညာကုိ အၾကီးအက်ယ္ သပ္သပ္ရပ္ရပ္ နဲ႕ အျပင္းအထန္အလုပ္လုပ္ခဲ့ၾကဖူးတယ္။ အဲသည္အရပ္ဟာ သူတုိ႕အတြက္ အိမ္ေဂဟာျဖစ္ခဲ့၊ သည္လုိနဲ႕ အနီးအနား ပတ္၀န္းက်င္ဟာ သူတုိ႕အလုပ္ ျဖန္႕က်က္ရာျဖစ္ခဲ့၊ အက်ဥ္းတန္အရုပ္ဆုိးတဲ့ ဓါတ္ခဲြအေဆာက္အဦေတြ ျဖစ္လာခဲ့၊ တုိးခဲ်႕ခဲ့ တယ္ဆုိပါေတာ့ဗ်ာ။ စစ္မျဖစ္ခင္တုန္းကေတာင္ အဲသည္ဧရိယာဟာ ေျခာက္ေသြ႕တဲ့ ကုန္ေလွာင္ရုံေတြ၊ စက္ရုံေတြနဲ႕ စက္မူလုပ္ငန္းေတြ နဲ႕ ျပည့္ေနတယ္လို႕ ဆုိပါတယ္။ အခုေတာင္ သည္ေနရာက ပုိပီး ေျခာက္ေသြ႕ေနပါသတဲ့။
အခု လစ္ရဲ႕ ဟားဗက္ကေန အမ္အုိင္တီ ခရီးကို ျပန္စရရင္ ေနာက္ဇာတ္လမ္းတစ္ပုဒ္ ျဖစ္သြားပါပီ။ ဟုိးေရွးေရွးတုန္းက… အဲသည္ တကၠသိုလ္ၾကီးဟာ စက္မူေက်ာင္းေလးတစ္ေက်ာင္း သာျဖစ္ပါတယ္။ အဲသည္ထက္ပုိလည္းမပုိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ၁၉၉၀ ခုနွစ္မွာေတာ့ ရူပေဗဒပညာရွင္တစ္ဦးလည္းျဖစ္၊ ဥကၠဌအလုပ္ကုိ လုပ္ေနသူလည္းျဖစ္တဲ့ ကားလ္ သြန္ပ္ဆင္ ရဲ႕ လက္ေအာက္မွာ အမ္အုိင္တီဟာ ရူပေဗဒ၊ ဓါတုေဗဒ၊ သခ်ာၤ၊ အာခီနဲ႕ တျခားေသာ ဘာသာရပ္ေတြရဲ႕ အဓိက သင္တန္းမ်ားပုိ႕ခ်ရာ ေနရာတစ္ခု ျဖစ္လာပါတယ္။
တဖန္ ဒုတိယ ကမာၻစစ္ၾကီးက ၀င္ေရာက္ ေႏွာက္ယွက္လုိက္ျပန္ေတာ့ အစုိးရက ဓါတ္ေရာင္ျခည္ဆုိင္ရာ သုေတသနခန္း၊၊ ဓါတ္ခဲြခန္း၊ စက္မူပုိင္ဆုိ္င္ရာ ဓါတ္ခဲြခန္း၊ အေရးပါေသာ အဆင့္ျမင့္ ဓတ္ခဲြခန္းေတြ အတြက္ ္ေဒၚလာ သန္း ၁၁၇ သန္းျမဳတ္နွံလုိက္တယ္။ သည္ေတာ့ အမ္အုိင္တီဟာ ေရွ႕မွာဆုိခဲ့သလို သိပၸံပညာရွင္ေတြရဲ႕ လက္ေတြ႕စမ္းသပ္ခန္း၊ ဓာတ္ခဲြခန္းေတြ ရွိရာေနရာေဒသျဖစ္လာတယ္။ ၁၉၄၅ခုနွစ္မွာ ကမ္းဘရစ္ အေရွ႕အရပ္ဟာ စြမ္းအင္ေဗဒဆိုင္ရာဘာသာမွာ ျပိဳင္ဘက္ကင္းတဲ့ ေနရာေဒသျဖစ္လာတယ္။ စစ္အတြင္းကာလေတြမွာ ရူပေဗဒပညာရွင္ေတြ ဟာ စိတ္ပညာေဗဒပညာရွင္ေတြနဲ႕ လက္တဲြျပီး အလုပ္ေတြ တရစပ္လုပ္ေနရတယ္ ဆုိတာ ျငင္းစရာမရွိပါဘူး။
သည္လုုိေပါ့ … ရူပေဗဒပညာရွင္ေတြက စိတ္ပညာရွင္ေတြန႕ဲ႕ တဖက္တခ်က္အလုုပ္တဲြလုုပ္တယ္၊ စိတ္ပညာရွင္ေတြက သခ်ာၤပညာရွင္ေတြဆီကေန သင္ယူေလ့လာတယ္၊ သခ်ာၤပညာရွင္ေတြက လ်ပ္စစ္အင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္ကုုိ သူတုုိ႕ဘာသာေဗဒနဲ႕ က်ယ္ျပန္႕ေအာင္လုုပ္တယ္။ အဲသည္ ၄ႏွစ္ဆုုိတဲ့ ကာလ၊ ၄ႏွစ္တာဆုုိတဲ့ အတြင္းမွာ သူတုုိ႕ဟာ စကားေတြေျပာၾက၊ ျငင္းခုုန္ၾက၊ တုုိက္ခုုိက္ၾက၊ ဖန္တီးက်တယ္ေပါ့။ ေဟာ … သည္လုုိနဲ႕ သူတုုိ႕ဟာ အၾကံညဏ္သစ္ေတြနဲ႕၊ စိတ္ကူးသစ္ေတြနဲ႕ ၊ နည္းပညာအသစ္ေတြနဲ႕ ၊ နည္းလမ္းအသစ္ေတြနဲ႕ သူတုုိ႕တေတြဟာ အသက္၀င္လာတယ္၊ ကမာၻၾကီးကုုိ အျမင္သစ္ေတြနဲ႕ ၾကည့္လာၾကတယ္ ဆုုိပါေတာ့ေလ။
(သည္ေနရာမွာ လူတစ္ေယာက္နဲ႕ မိတ္ဆက္ေပးမယ္။) သည္ေနရာကုုိ ပညာရွင္ တစ္ေယာက္ – လူပုုံက ခပ္ၾကြားၾကြား၊၊ ၀တ္စုုံျပည့္နဲ႕ ဘာနဲ႕ညာန႕ဲ၊ လက္မွာ ေဆးေပါ့လိပ္ၾကီးကိုု ဟန္ပါပါညွပ္လုုိ႕႕ အမ္အုုိင္တီ ပရ၀ဏ္ထဲကုုိ ဟုုိေငးသည္ေငးနဲဲ႕ ေရာက္လာတယ္ေပါ့။ သူလမ္းေလ်ာက္လာပုုံနဲ႕ ဟန္ပန္ကုုိ ၾကည့္လိုုက္ေတာ့ ဘဲငန္းတစ္ေကာင္ ကႏြဲ႕ကလ် ေလ်ာက္လာသလုုိလုုိ။ ေျပာရရင္ သူ႕ရဲ႕ အနက္ေရာင္ေဘာင္ မ်က္မွန္ထူထူနက္ၾကီးနဲ႕ သူ႕ပုုံကုုိက အဲသည္ေခတ္ သတင္းေထာက္ေတြက သူ႕ကုုိ ခရစ္စမတ္ဘုုိးဘုုိးၾကီး စင္တာကေလာ့ လိုု႕ ေခၚလိုုက္မွာ ေသခ်ာတယ္။ ဒါေပမယ့္ ယေန႕ေခတ္ သတင္း္ေထာက္ေတြဆုုိရင္ေတာ့ သူ႕ကုုိ ခ်က္ခ်င္းၾကီးကုုိ (KFC)ေကဖက္စီ ကင္တာကီ ၾကက္ေက်ာ္ လုုိ႕ေခၚမွာ။
Norbert Wiener (ေနာ္ဘတ္ ၀ီနာ) က တပါးသူရဲ႕ ရုုံးခန္းထဲကုုိ မေၾကျငာပဲ ၀င္လာခဲ့ပီး “ဘယ္နဲ႕လဲ ေဟ့” လိုု႕ ခရီးေရာက္မဆုုိက္ေမးလုုိက္တယ္။ သူက အေျဖကုုိ မေစာင့္ပဲ သူေဆြးေႏြးလုုိတဲ့ ေခါင္းစဥ္ကုုိ တပ္ပီး ေျပာတယ္ဆုုိတယ္ေပါ့။ ဦးေႏွာက္နဲ႕ အာရုုံေၾကာဆုုိင္ရာ ေရာဂါေဗဒကိုု သခ်ာၤအျမင္နဲ႕ ေဆြးေနြးတယ္။ ဆက္သြယ္ေရးဆုုိင္ရာ ပညာရပ္ကုုိ စိတ္ကူးနဲ႕ သူေျပာခ်င္တာေတြ ေျပာတယ္။ သက္မဲ့စက္ပစၥည္းေတြနဲ႕ ပတ္သက္လုုိ႕ ဘယ္လိုုအလုုပ္လုုပ္သလဲ ဆုုိတာကိုု သူ႕အျမင္ေတြတင္ျပတယ္။ ေမးခြန္းထုုတ္တယ္။ သူက တကုုိယ္ေတာ္ေျပာသြားတာေတြ။ အဲဒါေတြက တကယ့္ကုုိ ခ်ီးက်ဴးေလာက္တဲ့ စကားေတြပါ။ Robert Fano (ေရာဘတ္ ဖႏုုိ) (သူက အမ္အုုိင္တီက သိပၺပညာရွင္၊ လ ွ်ပ္စစ္အင္ဂ်င္နီယာ ပါေမာကၡ) က စစ္ျပီးသြားတာေတာင္ ေနာ္ဘတ္၀ီနာ ရဲ႕စကားေတြကုုိ ထပ္ခါတလဲလဲ ေျပာမဆုုံးျဖစ္တုုန္း၊ မေမ့ႏုုိင္ျဖစ္တုုန္းပါ။ ဖႏုုိဟာ စစ္ျပီးသြားေတာ့ သူ႕ရဲ႕လွ်ပ္စစ္အင္ဂ်င္နီယာဘာသာ ေဒါက္တာဘဲြ႕ နဲ႕ ဆက္လက္ အလုုပ္လုုပ္ခဲ့တယ္။ ၀ီနာ ေျပာတဲ့စကားတခြန္း “အခ်က္အလက္ေတြဟာ အျမဲတန္း ေျပာင္းလဲေနတယ္“ ဆုုိတာကုုိ သူ႕ဆီက အျမဲၾကားၾကရတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဖႏိုု နဲ႕ေတြ႕ျပီးေနာက္ပုုိင္း ေနာက္ထပ္ စကားအဆန္းေတြ ထပ္မၾကားရေတာ့ဘူး။ ဖႏိုုဟာ ၀ီနာ ေျပာတဲ့အတုုိင္း စီမံေပးတယ္။ သူ႕ရဲ႕အခ်က္အလက္ဆုုိင္ရာ သီအုုိရီေတြကုုိလည္း အသစ္ျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးေပးတယ္။
အဲသည္ ၀ီနာ ဆုုိတဲ့ ပုုဂၢိဳလ္ၾကီးရဲ႕ နံမယ္ၾကီး စိတ္ကူးစိတ္သန္းေတြေပၚ မွာအေျခခံလိုု႕ “၀ီနာ ေလ်ာက္ေသာလမ္း“ ဆုုိပီး Wienerweg ဆုုိတဲ့စကားလုုံး အသစ္ေပၚထြက္လာတယ္။ အဲဒါက ဂ်ာမန္လိုုေရးထားတာပါ။ အဂၤလိပ္လုုိဆုုိရင္ ‘Wiener’s path’ ဆိုုပီး ျဖစ္ပါတယ္။ (အဲဒါ အခုုေဆာင္းပါးရဲ႕ မူရင္း ေခါင္းစဥ္ပါ။) သူနဲ႕စကားေျပာဖူးသူေတြ၊ သူ႕စကားေတြ နားေထာင္ဖူးသူေတြ၊ သူ႕တရားနာဘူးသူေတြ ေကာင္းေကာင္း သိပါတယ္။ “သူက အဲသည္ေနရာမွာ ဘယ္သူေတြပဲ ရွိရွိ မရွိရွိ ၀င္ခ်လာတယ္၊ သူက ဘာကိုုမွ ဂရုုမစုုိက္ပဲ တန္းပီး ေျပာေတာ့တာ၊ သူမ်ားက စကားေျပာေနသလား ဘာလားကအစ ၾကည့္မေနဘူး၊ တန္းပီး စေျပာေတာ့တာပဲ။“ ေနာက္ပုုိင္း အမ္အုုိင္တီက ဥကၠဌ ျဖစ္လာမယ့္ Jerome Wiesner (ေဂ်ရုုန္း ၀က္စ္နာ)က “သူက အေျပာနဲ႕ အေရးကိုု တျပိဳင္နက္ထဲ လုုပ္သြားတာပဲ။ သိပၺံပညာရပ္ကုုိ အေသအခ်ာ ေဆြးေနြးျပႏုုိင္သူ တစ္ေယာက္ပါပဲ” လုုိ႕ ေက်ေက်နပ္နပ္ ေျပာခဲ့ပါတယ္။
၀ီနာ ဟာ အမ္အုုိင္တီ မွာ တကယ္ပဲ ၾသဇာသက္ေရာက္လာတဲ့ ပုုဂိၢဳလ္ျဖစ္လာတယ္။ သူ႕ရဲ႕ အၾကံသစ္ဥာဏ္သစ္ေတြက တကယ္ပဲ ထိေရာက္ပါတယ္။ ( သူက ၁၈၉၄ ဖြားျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၆၄ မွာ ကြယ္လြန္တယ္။) သူဟာ တကၠသိုုလ္စတက္ခ်ိန္ အသက္၁၁ႏွစ္ ၁၉၀၅ ခုုနွစ္ ကတည္းကေန ေနာက္အနွစ္ ၄၀ ေလာက္ အလုုပ္ေတြ လုုပ္ခဲ့တယ္လ ုုိ႕ ဆုုိပါတယ္။ တကယ့္ကုုိ အရွားပါးဆုုံး သတၱ၀ါၾကီးပါပဲ။ သူ႕ရဲ႕ အသြင္အျပင္နဲ႕ သူ႕ေဆးေပါ့လိပ္ၾကီးေၾကာင့္လုုိ႕ပဲ ဆုုိဆုုိ၊ သူက ဥေရာပသားတစ္ေယာက္နဲ႕ ပဲတူတယ္။ သူ႕အသံထြက္က ဥေရာပဆန္တယ္၊ သူ႕အမည္ကုုိ သူက ဗီယက္နမ္သံနဲ႕ ထြက္တယ္ – ဥပမာ ဗီယက္နမ္ လုုိ ဗီ..နာ (ဗီးးးး နာ လုုိ႕ထြက္သလုုိမ်ဴိး) ကုုိ သူ႕အမည္ ၀ီးးးးးး…နာ လိုု႕ ထြက္တယ္ေပါ့။ သူက အမွန္ေတာ့ အေမရိကန္မူရင္းအသံထြက္သမားပါ။
နည္းပညာပုုိင္းဆုုိင္ရာအေနနဲ႕ သူ႕ကုုိ မိတ္ဆက္ရရင္ေတာ့ သူက မစ္ဇူရီက ေကာင္ကေလးတစ္ေယာက္ပါပဲ။ မစ္ဇူရီအရပ္မွာ ၁၈၉၄ခုုနွစ္ ႏုုိ၀င္ဘာလ ၂၆ ရက္ဖြားပါ။ သူ႕ဖခင္က ရုုရွလူမ်ဴိး လီယုုိ တဲ့။ ကုုိလန္ဘီယာတကၠသိုုလ္မွာ ဂ်ာမန္ဘာသာသင္ၾကားသူ။ သူ႕မိသားစုုက ၁၈၉၅မွာ မက္ဆက္ခ်ဴးဆက္ ကန္းဘရစ္ကုုိ ေျပာင္းေရြ႕လာၾကတယ္။ လီယုုိ ၀ီနာ (ေနာ္ဘတ္၀ီနာ၏ ဖခင္) က တကယ့္ကုုိ ထူးခၽြန္တဲ့ပညာရွင္တစ္ေယာက္ပါ။ သိပၺံနဲ႕ သခ်ာၤ ကုုိက်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ သိထားတယ္။ ဘာသာစကား ၄၀ေလာက္နဲ႕ ေရးထားတဲ့ စာအုုပ္ေတြကုုိ ဖတ္တတ္တယ္။ ဟားဗက္မွာ ဘာသာစကားမ်ားဆုုိင္ရာေတြနဲ႕ ပတ္သက္လုုိ႕ ပါေမာကၡအျဖစ္ အမူထမ္းခဲ့တယ္။ သူက သဘာတရားကုုိ အေလးထားသူ။ ဒါ့အျပင္ အင္ဂ်င္နီယာပညာကုုိလည္း စနစ္တက် ေလ့လာဘူးသူ။
သည္ေတာ့ သည္အေဖက သူ႕သားကုုိ ဘယ္လုုိပညာေရးမ်ဴိးကုုိ ေပးမလဲ။ ႏုုိဘတ္ အသက္၆ႏွစ္အရြယ္ထဲက ဖခင္ရဲ႕ ေလ့်က်င့္သင္ၾကားေပးမူ ေအာက္မွာ ၾကီးျပင္းလာလုုိက္တာ သူကလည္း အလုုိက် ေလ့လာလုုိက္စားခဲ့ေတာ့ မိဘေတြအတြက္ ခ်စ္စရာသားတစ္ေယာက္ျဖစ္လာတာ မဆန္းဘူးေပါ့။ သူေက်င္းစေနေတာ့ သူ႕အသိပညာက ရြယ္တူေတြထက္ ၇နွစ္ေလာက္ ေရွ႕ေရာက္ေနေရာ။ အသက္ ၁၁ႏွစ္မွာ တက္ဖ္တကၠသိုုလ္ကိုု တက္လွမ္းခဲ့ရပီ။ ၁၉၁၃ခုုနွစ္ အသက္ ၁၈နွစ္မွာ ဟားဗက္ကေပးတဲ့ သခ်ာၤဘာသာနဲ႕ သူက ေဒါက္တာဘဲြ႕ရ။ ၁၉၁၇တုုိင္ ပထမကမာၻစစ္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုုမွာ ၾကဳံေတြ႕ခဲ့ရသည့္တုုိင္ သူက ကန္းဘရစ္၊ ကုုိလန္ဘီယာ၊ ေဂါ့တီဂန္၊ ေကာနယ္၊ ကုုိဘန္ေဟဂန္ အစရွိတဲ့ တကၠသိုုလ္ေတြမွာ ေဒါက္တာပူပူေႏြးေႏြးက အလုုပ္ေတြလုုပ္ခဲ့ရာမွာ ဆင္ၾကီးေတြျဖစ္တဲ့ စိ္တ္ပညာေဗဒ-သခ်ာၤပညာရွင္ ဘာထရန္ရူဆယ္တုုိ႕၊ ဂ်ာမန္သခ်ာၤပညာရွင္ၾကီး ေဒးဗစ္ဟားဗက္တုုိ႕နဲ႕ တဲြျပီးလုုပ္ခဲ့ရပါသတဲ့။ ၁၉၁၈ခုုနွစ္ ဟာျဖင့္ ေမ်ာ္လင့္ခ်က္ကင္းမဲ့၊ စိတ္ဓါတ္က်ဆင္းဖြယ္ ကာလေတြျဖစ္ေနတာေတာ္င္ အဲသည္ မ်ဴိးခ်စ္စိတ္အျပည့္နဲ့ အဲသည္ အသက္၂၄ႏွစ္အရြယ္ ေကာင္ကေလးက ေမရီလန္းက စစ္ဘက္ဆုုိင္ရာနယ္ေျမအတြက္ သူ႕သခ်ာၤစြမး္ရည္ေတြန႕ဲ အလုုပ္အေၾကြးျပဳခဲ့ေသးတယ္။ သူ႕က စစ္လက္နက္ၾကီးေတြရဲ႕ ပစ္မွတ္ပုုိင္းဆုုိင္ရာေတြကုုိ လက္နဲ႕ အေသအခ်ာ တြက္ခ်က္ျပခဲ့ပါသတဲ့။ ၁၉၂၀ခုုနွစ္ ေဘာ့စတြန္ဟားရယ္ ဆုုိတဲ့ သတင္းစာအတြက္ ဂ်ာနယ္လစ္တစ္ေယာက္အျဖစ္ နည္းနည္းပါးပါး ၀င္လုုပ္ခဲ့ပီးတဲ့ေနာက္ အမ္အုုိင္တီမွာ သခ်ာၤဘာသာရပ္ဆုုိင္ရာ အျဖစ္ အလုုပ္၀င္လုုပ္ခဲ့ပါတယ္။
အမ္အုုိင္တီမွာ သခ်ာၤဘာသာရပ္ကုုိ အင္ဂ်င္နီယာေက်င္းသားေတြကုုိ အဓိကထား သင္ေပးတယ္။ ၀ီနာရဲ႕ သခ်ာၤဘာသာရပ္ဆုုိင္ရာ သင္ၾကားမူပုုံစံဟာျဖင့္ ဒဏာရီဆန္ဆန္ပဲလုုိ႕ ေျပာၾကဆုုိၾကတာ ၾကားဖူးပါရဲ့။ ၀ီနာ တိုုင္းတာမူ၊ ၀ီနာ လုုပ္ငန္းစဥ္၊ ၀ီနာ ညီမ ွ်ျခင္း၊ ပါလီ-၀ီနာ သီအုုိရမ္မ်ား၊ ၀ီနာ လီနီယာအီေကြးရွင္း၊ ၀ီနာ အနာလစ္ဆစ္ စသျဖင့္ စသျဖင့္။ သူက သူ႕ျမင္ျမင္သမ ွ်ဟာ သခ်ာၤၾကီးပါပဲ။ သူ႕မ်က္စိထဲ သခ်ာၤပဲျမင္ေနေတာ့တယ္။ ၁၉၂၀ နဲ႕၁၉၃၀ႏွစ္ေတြမွာ ကြန္တန္သီအုုိရီနဲ႕ပတ္သက္လုုိ႕ တုိးတက္မူေတြကိုု သူပဲ ခ်ျပခဲ့တယ္။ သူ႕အေဖာ္ေတြကေတာ့ သူလုုပ္သမ ွ် သူ႕စတုုိင္ေတြကုုိ လက္ေကာ ေခါင္းေရာ ခါၾကရပါသတဲ့။ ၀ီနာက သခ်ာၤအမွတ္အသားေတြ၊ သေကၤတေတြ၊ ဘာသာစကားေတြကေန အၾကံဥာဏ္အသစ္ေတြ ေမြးဖြားသန္႕စင္ေပးဖုုိ႕ ဒါပဲစဥ္းစားေတြးေခၚေနေတာ့တာ။
သူက နည္းနည္းေတာ့ အဲ…. မ်ားမ်ားေတာ့ ကုုိးယိုုးကားယားႏုုိင္တယ္။ မွတ္္မိသေလာက္ ေျပာရရင္ သူ႕မ်က္မွန္ၾကီးက ေတာ္ေတာ္ထူတယ္။ သည္ေတာ့ တခါတေလက် ဘယ္ဟာက ဘယ္မွာဆုုိတာ သူမသိဘူး။ (မျမင္ဘူး)။ သည္ေတာ့ ဆုုိလိုုတာက စိတ္မွန္းနဲ႕ သူက ကုုိင္တြယ္ အလုုပ္လုုပ္တယ္ေပါ့။ သူမ်ားတကာေတြ ေဟာေျပာေနခ်ိန္မွာ သူက ေဟာက္ေနတတ္တာေတာ့ လြန္တာေပါ့။ အျပီးသတ္က် သူက ႏိုုးလာပီးေတာ့ ေမးခြန္းေတြ တရစပ္ေကာက္ေမးတာမ်ဴိး။ တေန႕ကလည္း သူက စာသင္ခန္းရွိရာကုုိ ေငးေမာရင္း ေတြးရင္းေလ်ာက္လာတယ္။ နံရံတေလ်ာက္မွာ သူ႕လက္ေခ်ာင္းေလးေတြက လိုုက္ေျပးေနတယ္။ သူ႕စာသင္ခန္းတံခါးက ဖြင့္ထားတဲ့တံခါးနား ေရာက္လာတယ္။ အဲဒါကုုိ သူကဆက္ပီးအခန္းထဲက နံရံေလးဘက္အတုုိင္း အဲသည္လုုိ လက္ေခ်ာင္းေလးေတြ နံရံတေလ်ာက္ လုုိက္ပါရင္း ဆက္ေလ်ာက္သြားလုုိက္တာ တံခါးေပါက္ဆီျပန္ေရာက္လာပီး ျပန္ထြက္သြားတယ္။ သူ႕အေတြးေတြထဲ နစ္ေနပုုံမ်ား။ တခါတုုန္းကသူ႕သူငယ္ခ်င္းနဲ႕ လမ္းမွာေတြ႕တယ္။ စကားတေျပာေျပာနဲ႕ ေလ်ာက္လာၾကျပီး သူ႕သူငယ္ခ်င္းကုုိ သူက အခုုနတုုန္းက သူဘယ္ဘက္ကုုိ သြားမလုုိ႕ လုုပ္ေနတာလဲ လိုု႕ေတြ႕တုုန္းက အေျခအေနကိုု ေမးသတဲ့။ ခုုနတုုန္းကေတာ့ ဘာသာရပ္ဆုုိင္ရာ ျပခန္းကေန ထြက္လာတာလုုိ႕ဆုုိေတာ့ ၀ီနာ က “ေၾသာ္… အဲဒါ ကၽြန္ေတာ္ မနက္စာစားပီးပီလိုု႕ ဆုုိလုုိတာေပါ့“ လုုိ႕ခပ္ေၾကာင္ေၾကာင္ မွတ္ခ်က္ခ်တာမ်ဴိး လုုပ္တယ္။
ေနာက္ဆုုံးေျပာစရာတစ္ခုုကေတာ့ သူက လူေတြန႕ဲ ပတ္သက္ရင္ အေသးစိတ္မမွတ္မိတာ။ George Miller (ေဂ်ာ့မစ္လာ) (သူ႕အေၾကာင္းအရင္ အခန္းေတြမွာ ေဖာ္ျပပီး။ အေမရိကန္ စိတ္ပညာရွင္တစ္ဦး၊ စိတ္ပညာဆုိင္ရာ နယ္ပယ္တစ္ခုကို တည္ေထာင္ခဲ့သူ) က “ကၽြန္ေတာ္ ၀ီနာ နဲ႕ တဒါဇင္ေလာက္ေတြ႕ဖူးတာကုုိ သူက ကၽြန္ေတာ့္ကုုိ ေတြ႕တုိင္း တစိမ္းတစ္ေယာက္အျဖစ္ သူက ျမင္ေနတာ“ လိုု႕ ေျပာပါတယ္။ မစ္လာက အမ္အုုိင္တီမွာ ၁၉၅၀ ကာလေတြမွာ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိခဲ့ဘူးပါတယ္။ တခါေတာ့ ၀ီနာ နဲ႕ သူ ၀ီနာ့ရုုံးခန္းမွာ ဂ်ာနယ္လစ္ တစ္ေယာက္နဲ႕ ေတြ႕ေပးဖုုိ႕ကိစၥေၾကာင့္ ဆုုံၾကတယ္။ ဂ်ာနယ္လစ္နဲက ၀ီနာဟာ တရုုတ္ဘာသာနဲ႕ အတုုိင္အေဖာက္ညီေျပာၾကဆုုိၾကတယ္။ ၀ီနာ ကသူ႕ဖခင္ရဲ႕ ဘာသာစကားေလ့လာမႈအေမြကုုိ ရထားတယ္ေလ။ သူကိုုယ္တုုိ္င္ ဘာသာ ၁၃မ်ဴိး တတ္ထားတယ္။ ၂မိနစ္ ၃မိနစ္ေလာက္အၾကာ ရုုတ္တရက ္၀ီနာ က မစ္လာဘက္ကိုုလွည့္ပီး “ခင္ဗ်ား ဘယ္သူလဲ“ လုုိ႕ေမးတယ္။ မစ္လာ ကေတာ့ ဘာမွမေျပာပဲ ထြက္သြားလုုိက္ပါတယ္။
၀ီနာက လူေတြရဲ႕ အၾကိဳက္ေတာ့ မဟုုတ္ဘူး။ သူက သူ႕ပုုံစံနဲ႕သူ နံမယ္ၾကီးတာ သခ်ာၤဘာသာပညာရွင္ တစ္ေယာက္လုုိ လူသိမ်ားတာ။ ၀ီနာဟာ သူ႕သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႕ သိပၺံပညာဆုုိင္ရာ အျငင္းပြားမူေတြမွာ ျငင္းခုုန္တတ္တယ္။ ဒါ့အျပင္သူ႕မွာ လူပုုဂၢိဳလ္ေရးဆုုိင္ရာ တုုိက္ခုုိက္မူေတြလည္း ရွိတတ္တယ္။ သူ႕မိတ္ေဆြေဟာင္း ပက္စီမာစာနီ ကေျပာရာမွာ “ ၀ီနာ ဟာ ယဥ္ေက်းပီး အသည္းနွလုုံး ႏူးညံ႔့သူတစ္ေယာက္ပါပဲ “ လုုိ႕ဆုုိပါတယ္။ “ဒါေပမယ့္ တခါတရံ သူ႕မွာ စိတ္ထိခုုိက္လြယ္၊ စိတ္ပူပန္လြယ္၊ အတၱန႕ဲခံစားခ်က္ ျပင္းထန္ သူတစ္ေယာက္လုုိ တုုန္႔ျပန္တတ္တယ္“ ။
ခပ္တုုိတုုိဆက္ရရင္ ၀ီနာ ဟာ ၁၉၄၀မွာ အမ္အုုိင္တီသခ်ာၤ ဆိုုပီး ပုုံစံေျပာင္းပစ္လုုိက္နိုုင္ခဲ့တယ္။ သည္ေတာ့ ဒုုတိယကမာၻစစ္ ကန္ဘရစ္ဟာျဖင့္ ထူးျခားတဲ့ ပုုံစံသစ္နဲ႕ တည္ရွိေနျပီး အလုုပ္အေကၽြးျပဳႏုုိင္ခဲ့တယ္ေပါ့။ လူေတြဟာ ၀ီနာ ရဲ႕အၾကံသစ္ဥာဏ္သစ္ ေတြကေနျပီး အတူတကြ ေျပာဆုုိ ေဆြးေႏြး အၾကံေပး ေနထုုိင္ အသက္ဆက္ခဲ့ၾကပါတယ္။
စစ္အျပီးမွာ ၀ီနာ ရဲ႕“စူပါေဆြးေႏြးပဲြမ်ား“ ဟာ ခ်က္ခ်င္းဆုုိသလိုု ဆင္ႏြဲခဲ့တယ္။ “ညစာစားခ်ိန္ စကားလက္ဆုုံ အခ်ိန္ဟာျဖင့္ အေရာင္အေသြးစုုံတဲ့ အခ်ိန္ပါပဲ။ တက္ေရာက္လာတဲ့ ဧည့္သည္ေတြဟာ စိတ္၀င္တစား နဲ႕စိတ္ပါလာၾကတယ္“ လုုိ႕ (ဂ်ယ္ရီ၀က္စနာ) ကေျပာပါတယ္။ ညစာစားပီးေတာ့ သူ (၀ီနာ) က သူ႕အလုုပ္နဲ႕ ပတ္သက္ပီး ဘယ္သူမဆုုိ ၀င္ေရာက္ ေျပာဆုုိ ေဆြးေႏြးဖုုိ႕ အခုုလုုိေျပာတယ္။ အဲသည္ အခြင့္အေရးေပးရတာဟာ လြယ္ေတာ့မလြယ္ဘူး။
“စကားေတြကုုိ ခပ္တုုိတုုိပဲ ေျပာၾကဖုုိ႕ ေမ်ာ္လင့္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေျပာတဲ့သူက ျပီးေအာင္ၾကိဳးစားျပီး ေျပာေနခ်ိန္အတြင္း ၀င္ေရာက္ျဖတ္ေျပာတာ၊ ေဆြးေႏြးတာ၊ အျငင္းအခုုန္လုုပ္တာေတြလည္း ရွိႏုုိင္ပါတယ္။ သည္ေတာ့ တခ်ဴိ႕အုုပ္စုုေတြလည္း ညသန္းေခါင္ေလာက္က် ထျပန္တာမ်ဴိး ျဖစ္နုုိင္တယ္။ တခါတေလ အျပင္းအထန္ ျငင္းခုုန္မယ္၊ ဒီေန႕ျပီးရင္လည္း ျပီးႏုုိင္မယ္၊ ျပီးခ်င္မွလည္း ျပီးမယ္လုုိ႕ ျမင္ႏုုိင္ပါလိမ့္မယ္။ ဥပမာဗ်ာ – ဒစ္ဂ်စ္တယ္ကြန္ျပဴတာေတြနဲ႕ လူ႕ဥေႏွာက္ ကဲြျပားျခားနားမူေတြ အေၾကာင္း ေဆြးေႏြးၾကတဲ့အခါ မျပီးႏုုိင္တာမ်ိဴးေပါ့။”
ေဟာ …. လစ္ …. (သည္စာအုုပ္ရဲ႕ ဇာတ္လုုိက္ျဖစ္တဲ့ လစ္ကလီဒါ၊ အခုုမွ သူ႕နံမယ္ ေတြ႕ရပီ။) လစ္ က စတီဗင္၊ မစ္လာတုုိ႕နဲ႕ တဖဲြ႕တည္း၊ Psycho -Acoustics Lab ( စိတ္ပညာေဗဒ- ေရဒီယုုိအသံလွဴိင္း ဓါတ္ခဲြခန္း ) ကသူေတြနဲ႕အတူ သူလည္း အဲသည္ ထဲမွာ ပါတယ္။ ဂ်ယ္ရီ ၀က္စနာ က လစ္ဟာ အဲသည္အုုပ္စုုထဲမွာ အရပ္ရွည္ရွည္ ကလန္ကလားနဲ႕၊ သူက အျငင္းလည္း သန္တယ္ လုုိ႕ အမွတ္တရ ေျပာျပတယ္။ ကုုိကာကိုုလာပုုလင္းကုုိ လက္တစ္ဖက္က ကိုုင္လုုိ႕ သူ႕ပုုံစံက အခုုထိ မ်က္စိထဲ ျမင္ေနမိတုုန္း။ လစ္က လူနဲ႕ စက္ပစၥည္းဆုုိတဲ့ ဆက္သြယ္ခ်က္ေတြကုုိ သိပ္ကုုိ စိတ္၀င္တစား စဥ္းစားေတြးေခၚတတ္သူပါ။ သူကလည္း တျခားသူေတြလုုိပဲ ၀ီနာရဲ့ ေဆြးေႏြးေျပာဆုုိခ်က္ေတြကုုိ ေသခ်ာ နားေထာင္ျပီး လုုိက္ပါခံစားတတ္သူပါ။ သည္ေတာ့ သူုတုုိ႕နွစ္ေယာက္ရဲ႕ ဆက္သြယ္ခ်က္က အဲသည္အျမင္ေတြၾကားထဲ ေနမွာေပ့ါ။
“ေခတ္တစ္ေခတ္ရဲဲ႕ နည္းပညာ ဟာ အဲသည္ေခတ္က အေတြးအျမင္ေတြကုုိ ေရာင္ျပန္ဟတ္ပါတယ္“ လုုိ႕ ၀ီနာ ကစစ္ၾကီးအျပီးမွာ ခပ္တုုိတုုိ မွတ္ခ်က္ခ်ခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာနဲ႕ ရွင္းေအာင္ေျပာရရင္ ၁၇ရာစုုနဲ႕ ၁၈ ရာစုု ၾကား သိပၺံပညာ ေတာ္လွန္ေရးအတြင္းမွာ ဂါလီလီယုုိ၊ ကတ္ပါလာ၊ နယူတန္ တုုိ႕ဟာ ေခတ္သစ္သိပၺံပညာရပ္ရဲ႕ အေျခခံ အုုတ္ျမစ္ကုုိ ခ်ေပးခဲ့တယ္၊ ၁၇ ရာစုု ေတြးေခၚပညာရွင္ ရေနးေဒးကား က အပင္ေတြ တိရစာၦန္ေတြရဲ႕ အတြင္းပုုိင္းတည္ေဆာက္မူကုုိ တင္ျပပုုံေဖာ္ေပးခဲ့တယ္။ တဖန္ ၁၉ ရာစုု စက္မူေတာ္လွန္ေရးမွာ နည္းပညာ ဆုုိတဲ့ အဓိပၺါယ္သတ္မွတ္ခ်က္ ဟာ ေရေနြးေငြ႕သုုံးအင္ဂ်င္ကေန အပူကုုိထုုတ္ပီး စြမ္းအင္ထုုတ္တဲ့ သေဘာေတြ ပါလာတယ္။ အဲသည္လုုိနဲ႕ သိပၺံပညာရပ္ဟာ တေျဖးေျဖးနဲ႕ ဇီ၀ေဗဒ၊ အပူေဗဒ၊ စက္မူေဗဒ ဆုုိပီး ေျပာင္းလဲ တုုိးတက္လာတာ မ်က္ျမင္ပါပဲ။
အခုု ၂၀ ရာစုုမွာေတာ့ တဲ့ … ၀ီနာ ကဆက္ေျပာပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအသစ္တစ္ခုုကိုု စဖုုိ႕ လမ္းစကုုိ ျမင္ေနရပါပီတဲ့။ ဒါေပမယ့္တဲ့ ေရေႏြးေငြ႕ တုုိ႕ဘာတုုိ႕လုုိေတာ့ မဟုုတ္ပါဘူး တဲ့။ နည္းပညာ တုုိးတက္ေျပာင္းလဲမူ လုုိ႕သူက ေခၚလုုိက္ပါတယ္။ ေခတ္သစ္၊ အနာဂတ္ ဆိုုတာကုုိ လမ္းျပေပးမယ့္ ၊ မိမိ ပတ္၀န္းက်င္ကိုု သာမက၊ ကမာၻၾကီးကိုု ပါ တုုိ႕ထိႏုုိင္မယ့္ နည္းပညာပါ တဲ့။ ေခတ္ကုုိ လမ္းျပေပးမယ့္ ပတ္၀န္းက်င္အသစ္တစ္ခုု တဲ့။ “ က်ဴပ္တုိ႕ေျပာေနတဲ့ အဲသည္ စက္ပစၥည္းဟာ စိတ္ကူးယဥ္သက္သက္ မဟုုတ္ပါဘူး။ အနာဂတ္အတြက္ ေမ်ာ္လင့္ခ်က္ေပးေနတာလည္း မဟုုတ္ပါဘူး။ အဲသည္စက္ပစၥည္းက အလုုိအေလ်ာက္ တြက္ခ်က္ေပးမယ္၊ အလ်င္အျမန္ကုုိ တြက္ခ်က္ေပးမယ္၊ ဥပမာဗ်ာ … ဘယ္လုုိေျပာရမလဲ…. စက္မႈနည္းပညာအသစ္ေပါ့။“
သူက “အဲဒါကုုိ အသိဥာဏ္မရွိတဲ့သတၱ၀ါ လိုု႕ပဲေခၚေခၚ၊ စက္ပစၥည္းလုုိ႕ပဲ ေခၚေခၚ ေပါ့၊ ေခၚခ်င္သလုုိေခၚ။“ လုုိ႕သူက ျဖည့္ေျပာလုုိက္ပါေသးတယ္။ ဆက္သြယ္ေရး၊ အဖဲြ႕အစည္း၊ သတင္းအခ်က္အလက္၊ အရာ၀တၱဳ၊ စြမ္းအင္၊ လုုပ္ေဆာင္မႈစတာေတြဟာ အသက္မရွိတဲ့ အရာေတြပဲ လိုု႕သူက ေကာက္ခ်က္ခ်တယ္။ အဓိက ကေတာ့… အင္း…. ဆက္သြယ္ေရးကြန္ယက္နဲ႕ ထိမ္းခ်ဴပ္မႈ …. သူ႕စက္ပစၥည္းက အဲသည္လိုုမ်ဴိး။ (အဲသည္တုုန္းက သူေျပာတာေတြ ဘယ္သူမွ နားလည္ပုုံမရပါဘူး။ လစ္ ကလဲြလိုု႕ေပါ့။ အဲဒီဘာမွန္းမသိတာေတြကိုု သူက အေကာင္အထည္ေဖာ္ျပမွာ။)
၀ီနာက သူ႕စိတ္ကူးေတြကုုိ လစ္နဲ႕ တျခားေသာ သူ႕လိုု ေကာင္ေတြကုုိ တေပ်ာ္တပါးၾကီး ေျပာဆုုိ ရွင္းျပ နားေထာင္ၾက။ အတိုုခ်ဴပ္ေျပာရရင္ “ေအာ္တုုိမစ္တစ္ ကြန္ျပဴတာ“ ဆုုိတဲ့ ယေန႕ေခတ္ အေရးပါဆုုံး ျဖစ္လာမယ့္ စက္ပစၥည္း ဆိုုတာဆီကုုိ ဦးတည္သြားေနၾကတဲ့ လမ္းတစ္ခုုကုုိေဖာက္ေနၾကတာ ျဖစ္မွာေပါ့။ အဲသည္နည္းပညာကိုု ၁၉၂၅ခုုႏွစ္ေတြကတည္းက ေနစလုုိ႕ ၊ အမ္အုုိင္တီမွာ သူ႕စိတ္ကူးေတြကုုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္လုုိ႕၊ လွ်ပ္စစ္အင္ဂ်င္နီယာ နည္းပညာဌာနက ပါေမာကၡ Vannwvar Bush (ဗာနက္ဗာ ဘြတ္ခ်္) နဲ႕ သူတုုိ႕ေတြနဲ႕ ေတြ႕ဆုုံဖုုိ႕ ျဖစ္လာတယ္။
(အဲသည္မွာ မစ္ဇူရီကေကာင္ကေလးမ်ား အခန္း အဆုုံးသတ္ပါတယ္။ မစ္ဇူရီကေကာင္ကေလးမ်ား Missourri Boys ဆုုိတဲ့အခန္းတစ္ခုုလုုံး ပီးပါပီ။ ေနာက္တစ္ခန္းကုုိ ကူးပါမယ္။ သည္ေတာ့ စိတ္၀င္စားရင္ ဆက္ဘာသာျပန္မယ္။ စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းရင္ ေကာင္းသလိုုေပါ့။ )
ဂ်ဴနီယာ၀င္း
