ဂ်ဴနီယာ၀င္း – အယ္ဒီတာမ်ား

ဂ်ဴနီယာ၀င္း – အယ္ဒီတာမ်ား


(အေတြးအျမင္မဂၢဇင္း၊ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀၁၉) မိုးမခ၊ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၊ ၂၀၁၉

(”Journalism“ (သတင္းစာပညာ) လုုိ႕အမည္ေပးထားတဲ့ စာအုုပ္ကုုိ James Glen Stovell (ဂိ်မ္းစ္ ဂလန္ စတုုိဗယ္) ကေရးပါတယ္။ အခုု သူေရးထားတာေတြထဲက စိတ္၀င္စားမယ့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားကိုု သင့္ေလ်ာ္သလုုိ ဘာသာျပန္ေပးထားတာပါ။ စာေရးသူျဖည့္စြက္ထားတာေတြကိုု ကြင္းစကြင္းပိတ္နဲ႕ လုုပ္ေပးထားပါတယ္။)

(‘၂၁ရာစု ဂ်ာနယ္လစ္ဇင္’အမည္နဲ႕ ပထမပုုိင္း ဘာသာျပန္စာအုုပ္ ထြက္တယ္။ အခုု တင္ဆက္ထားတာေတြက စာအုုပ္ထဲမပါပါဘူး။ ဒုုတိယအပုုိင္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အယ္ဒီတာေတြ အေၾကာင္း ပါ။ သူဆုုိလုုိတဲ့ အယ္ဒီတာဆုုိတာ သတင္းေအဂ်င္စီေတြ၊ သတင္းလုုပ္ငန္းေတြနဲ႕ ဆုုိင္တဲ့ အယ္ဒီတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သုုိ႕ေသာ္ အယ္ဒီတာေတြရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ေတြကေတာ့ အတူတူပါပဲ ဆုုိတာ ေတြ႕ရပါတယ္။)

( အယ္ဒီတာ ဆုုိတာ … တဲ့။ )

၁။ အယ္ဒီတာ – သတင္းလုပ္ငန္းမွာ တာ၀န္ရွိဆုုံးပုဂိၢဳလ္ျဖစ္ပါတယ္။ သူက ဌာနၾကီးတစ္ခုလုံး လည္ပတ္မူကို တာ၀န္ယူရပါတယ္။ အယ္ဒီတာမ်ားဟာ ဂ်ာနယ္လစ္ဇင္လုပ္ငန္းစဥ္ ရဲဲ႕ အဓိက ကုိင္တြယ္သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ (ဂ်ာနယ္လစ္ဇင္ journalism ကုုိ သတင္းစာပညာ လုုိ႕ တုုိက္ရုုိက္ဆိုုရပါမယ္။ အဲသည္ထဲမွာ သတင္းစာ၊ မဂၢဇင္း၊ ဂ်ာနယ္၊ စာေစာင္၊ သတင္းလုုပ္ငန္းနဲ႕ဆုုိင္တဲ့ မီဒီယာမ်ား၊ သတင္းထုုတ္လႊင့္မူမ်ား အကုုန္ပါပါတယ္။ အဲသည္ဌာန အသီးသီးေတြမွာ အယ္ဒီတာအျဖစ္ တာ၀န္ယူလုုပ္ေဆာင္ေနသူေတြကုုိ ရည္ညႊန္းပါတယ္။ အခုုသည္အပိုုင္းမွာ တင္ျပတဲ့ အယ္ဒီတာ ဆုုိတာက သတင္းလုုပ္ငန္းပိုုင္း ကုုိ အဓိက ရည္ရြယ္ထားပါတယ္။)

၂။ ေကာ္ပီအယ္ဒီတာ – သတင္းေထာက္ေတြ၊ တျခားေသာအယ္ဒီတာေတြ ေရးသားတာေတြကုိ စီစစ္ရတဲ့ အဓိကပုဂၢိဳလ္ပါ။ သူတုိ႕မွာ က်ယ္ျပန္႕တဲ့ အသိပညာရွိထားရမယ္။ ဘာသာစကားအသုံးျပဳပုံေတြကုိ နားလည္ သုံးတတ္ရမယ္။ (ေကာ္ပီအယ္ဒီတာ ဟာ အယ္ဒီတာေလာက္ေတာ့ ၾသဇာမေညာင္းဘူးလုိ႕ ေနာက္ပုိင္း သူ ေရးသားထားတာေတြအရ ယူဆပါတယ္။ အယ္ဒီတာတစ္ေယာက္ျဖစ္ခ်င္ရင္ ေကာ္ပီအယ္ဒီတာ အဆင့္တစ္ခုုကိုု ေက်ာ္ျဖတ္ရပါတယ္။)

၃။ အယ္ဒီတာမ်ားဟာ သတင္းေထာက္ေတြနဲ႕ ယုံၾကည္မူ တည္ေဆာက္ထားရမယ္။ တစ္ဦးအေပၚတစ္ဦး စိတ္ခ်င္းဆက္ေနသလုိ နားလည္မူ ယုံၾကည္မူေတြ ရွိထားရမယ္။ သတင္းေထာက္မ်ားဟာ အယ္ဒီတာရဲ႕ အလုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာ ကၽြမ္းက်င္မူ၊ ေထာက္ပံ့မူအေပၚမွာ အားထားသင့္တဲ့ အေနအထားမ်ဴိးနဲ႕ ေနရပါတယ္။

၄။ အယ္ဒီတာမ်ားဟာ သတင္းလုပ္ငန္းမွာ တာ၀န္ရွိသူျဖစ္သလို၊ သတင္းကို စားသုံးသူ ပရိသတ္ေတြအေပၚမွာလည္း တာ၀န္ရွိပါတယ္။ သည္လုိ ပရိသတ္ေတြကို အေကာင္းဆုံးသတင္းေတြကုိ ေပးရမယ္ ဘယ္လုိေပးရမလဲ ဆုိတာ သူတုိ႕တာ၀န္ျဖစ္ပါတယ္။

၅။ အယ္ဒီတာေတြရဲ႕ ရုိးသားေျဖာင့္မတ္မူ၊ သတင္းနယ္ပယ္ဆုိင္ရာမွာ အသိပညာရွိမူေတြဟာ သတင္းလုပ္ငန္းၾကီး ရဲ႕အဆင့္အတန္းကုိ ေရာ၊ နံမယ္ကိုပါ ကုိယ္စားျပဳလ်က္ရွိေနပါတယ္။

မီဒီယာေလာက၏ အေရးအၾကီးဆုံးအလုပ္
ယေန႕မီဒီယာ ေလာကမွာ အယ္ဒီတာထက္ အလုပ္ပုိမ်ားတဲ့သူ၊ အေရးၾကီးတဲ့ အလုပ္ဟာျဖင့္ မရွိေတာ့ပါဘူး။ အယ္ဒီတာေတြက စာေရးဆရာေတြ ထက္ေတာင္ တာ၀န္ၾကီးပါသတဲ့။ (သည္ေနရာမွာ စာေရးဆရာ ဆုုိတာ အမ်ား သိထားနားလည္ထားတဲ့ ၀တၱဳေရးတဲ့သူ၊ ကဗ်ာဆရာ၊ စာေရးဆရာ ဆုုိတဲ့အဓိပၺါယ္ေတြ အျပင္ သတင္းေရးသားသူေတြ ပါပါတယ္။ သည္အပုုိင္းမွာ သတင္းကုုိ စီကာပတ္ကုုံး လူနားလည္ေအာင္ ေရးသားတင္ျပသူေတြ ကုုိ စာေရးဆရာေတြလိုု႕ ကင္ပြန္းတပ္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတုုိ႕ကုုိ writer – ရုုိက္တာ – စာေရးသူေတြ- စာေရးဆရာေတြ- လုုိ႕ေခၚပါတယ္။ အခုုေနာက္ပိုုင္းမွာ စာေရးဆရာ လုုိ႕ေခၚထားတာေတြကုုိ ေတြ႕ရင္ သတင္းနဲ႕ဆုုိင္တဲ့ စာေရးဆရာေတြလုုိ႕ နားလည္ေပးဖုုိ႕ ၾကိဳတင္ေျပာထားပါရေစ။)

သတင္းေထာက္ေတြ၊ သတင္းေရးဆရာေတြရဲ႕ အလုပ္ေတြရဲ႕တာ၀န္ဆုိတာ အယ္ဒီတာေတြ အိပ္ေနသေလာက္ပါပဲ။ အယ္ဒီတာေတြဟာ သတင္းစားသုံးသူ ပရိသတ္ေတြနဲ႕ သတင္းထုတ္လုပ္မူေတြကုိ ေကာင္းေကာင္းၾကီးနားလည္း ခ်ည္းကပ္တတ္ရပါတယ္။ အယ္ဒီတာမ်ားဟာ ဘာသာစကားေတြ နားလည္ထားပီး ထုတ္လုပ္မူပုိင္းဆုိင္ရာ ဥပေဒသေတြ၊ စတုိင္ေတြကု ိသိထားရပါတယ္။ သူတုိ႕က ဦးေဆာင္ႏုိင္ရမယ္၊ ေခ်ာ့တတ္ ေပါင္းတတ္ရမယ္၊ အယ္ဒီတာေတြဟာ သူတုုိ႕ဆီ သတင္းေရးသားေပးပုုိ႕တဲ့ စာေရးဆရာေတြကုိ လည္း အလုပ္ေကာင္းေကာင္း ခုိင္းတတ္ရပါမယ္။

အယ္ဒီတာမ်ားဟာ သတင္းအဖဲြ႕အစည္းေတြ တင္ျပတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ဆုိင္ရာ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကုိ နားလည္ရမယ္။ သူတုိ႕က သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ တစ္ခုနဲ႕တစ္ခု ဆက္စပ္ေနမူေတြကုိလည္း ခ်က္ဆုိ နားခြက္က မီးေတာက္ဆုိသလို အကင္းပါးေနဖုိ႕ လုိပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ယခုလက္ရွိနဲ႕ ဒိအရင္က အျဖစ္အပ်က္ေတြကုိလည္း မွတ္မိတဲ့ မွတ္ညဏ္ေကာင္းရတယ္။ ဒါမွလည္း အေျခအေနကို သုံးသပ္တတ္မယ္၊ ဆုံးျဖတ္တတ္မယ္၊ ယခုလက္ရွိအျဖစ္အပ်က္က အမွန္အကန္ တကယ့္ ပုံစံကုိ ေဖာ္တတ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဂ်ာနယ္လစ္ဇင္ ဆုိတဲ့ သတင္းစာပညာပုိင္းဆုိင္ရာ အေျခအေနမ်ားကို ႏွဴိက္နွဴိက္ခၽြတ္ခၽြတ္ တူးေဖာ္ထားပီး အယ္ဒီတာေတြရဲ႕ သေဘာသဘာ၀အတုိင္း တိက်ျပတ္သားမူ၊ လုပ္ငန္းဆက္သြယ္မူနဲ႕ ေရွ႕ေလ်ာက္ ဘာဆက္လုပ္ရမယ္ ဆုိတာေတြကုိ အၾကမ္းအားျဖင့္ ဆုံးျဖတ္ႏုိင္စြမ္းရွိရပါမယ္။ သူတုိ႕က ပရိသတ္ရဲ႕ ယုံၾကည္မူနဲ႕ သတင္းအားထားမူေတြ အေပၚမွီခုိေနပါတယ္။

(သည္ေတာ့ တုိတုိေျပာရရင္) အယ္ဒီတာေတြဆုိတာ မဂၢဇင္းမွ၊ သတင္းစာမွ မဟုတ္ပါဘူး။ သူတုိ႕ကိုိ တစ္ခုုခုရဲ႕ အယ္ဒီတာ လုိ႕ေခါင္းစဥ္တပ္ လုိက္တာနဲ႕၊ ေခၚေ၀ၚလုိက္တာနဲ႕ အယ္ဒီတာရဲ႕ အရည္အခ်င္းေတြ အရည္အေသြးေတြ အကုန္လုံးပါသြားေတာ့တာပါပဲ။ အဲသလုိ ပါ၀ါရွိတယ္ေပါ့။ သတင္းေခတ္ဆုိတာ သူတို႕မပါပဲ ဘာမွ အလုပ္မျဖစ္ပါဘူး။

အယ္ဒီတာဆုိတာ ဘယ္သူလဲ
ဂ်ာနယ္လစ္ဇင္ ေခတ္မွာ အယ္ဒီတာဆုိတာ သတင္းအဖဲြ႕အစည္းရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ပါတယ္။ လုပ္ငန္း ေသးေသးေလးကေန လုပ္ငန္းၾကီးတုိင္ အဲသလုိပဲ သတ္မွတ္ပါတယ္။ တခ်ဴိ႕ေသာ ထုတ္လုပ္သူေတြကေတာ့ သူတုိ႕ကို “ေထာက္ပံ့ကူညီေပးသူ အယ္ဒီတာမ်ား“ လုု႕ိဂုုဏ္တင္ပီး ေခၚၾကပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ သူတုိ႕က အဲသေလာက္ၾကီးေတာ့ မဟုတ္ၾကပါဘူး။

(သည္ေနရာမွာ ျဖတ္ေျပာရရင္ ထုုတ္လုုပ္သူ ဆုုိတာ သတင္းစာထုုတ္လုုပ္သူ၊ သတင္းလုုပ္ငန္း ထုုတ္လုုပ္သူ ေတြကုုိ ေခၚပါတယ္။ ကုုမၼဏီပိုုင္ရွင္ သေဌးေပါ့။ သတင္းလုုပ္ငန္း လည္ပတ္ေစဖုုိ႕ ပုုိက္ဆံထုုတ္ေပးသူေပါ့။ သူက ေကာင္းေပ့ေတာ္ေပ့ ဆုုိတဲ့ အယ္ဒီတာကိုု ငွားထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူတုုိ႕သတင္းလုုပ္ငန္း ေအာင္ျမင္ဖုုိ႕ဆုုိရင္ အယ္ဒီတာေကာင္းေကာင္း ခန္႕ထားရတယ္ေပ့ါ။)

သည္ေတာ့ ေျပာရရရင္ အမ်ားအားျဖင့္ သူတုိ႕ကုိ အယ္ဒီတာခ်ဴပ္ လုုိ႕နံမယ္တပ္ပီး ေခၚေ၀ၚၾကတယ္။ သူ႕ေအာက္မွာ အမည္မ်ဴိးစုုံတပ္ထားတဲ့ အယ္ဒီတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဌာနတစ္ခုုခုု ရဲ႕ ေနရာမွာ အယ္ဒီတာအျဖစ္လုုပ္ေနတယ္လိုု႕ အမည္တပ္လုုိက္တယ္ဆုုိတာက သူသည္ ထုုိ ဘာသာရပ္အတြက္ တာ၀န္ရွိသူ လုုိ႕ေခၚလုုိက္တာပါပဲ။စီမံခန္႕ခဲြမူ အယ္ဒီတာ၊ အားကစား အယ္ဒီတာ စသျဖင့္ စသျဖင့္။ သူက အဲသည္ေနရာနဲ႕ သက္ဆုုိင္သမ ွ်အတြက္ တာ၀န္ဟူသမ ွ် ယူေပေတာ့ ဆုုိတဲ့သေဘာ။

အခုု သတင္းထုုတ္လုုပ္ေရး မွာ အယ္ဒီတာမ်ားလိုု႕ ဆုုိလုုိက္ေတာ့ သတင္းအယ္ဒီတာမ်ား၊ အားကစားဆုုိင္ရာ အယ္ဒီတာမ်ား၊ အလုုပ္စီးပြားေရး ဆုုိင္ရာ အယ္ဒီတာမ်ား၊ ဘ၀တက္လမ္းဆုုိင္ရာ အယ္ဒီတာမ်ား၊ ဂရပ္ဖစ္ဆုုိင္ရာ အယ္ဒီတာမ်ား၊ ဓါတ္ပုုံ အယ္ဒီတာမ်ား ဆုုိျပီး ထြက္လာတာပါပဲ။ သူတုုိ႕ဟာ သတင္းေထာက္ေတြနဲ႕ သူတိုု႕လုုိအယ္ဒီတာေတြ အားလုုံးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ တာ၀န္အျပည့္ ယူထားရပါတယ္။ သူတုုိ႕ထမ္းေဆာင္ေနတဲ့ ဧရိယာ နယ္ပယ္အတြင္းမွာ တိက်တဲ့ တုုိက္ရုုိက္ဆက္ႏြယ္ေနတဲ့ သတင္းေတြကုုိ ကုုိင္ထားပါတယ္။ အဲသည္အယ္ဒီတာ တစ္ေယာက္ခ်ငး္မွာလည္း အယ္ဒီတာအရည္အခ်င္းေတြ အျပည့္အ၀ရွိေနရပါတယ္။

အယ္ဒီတာမ်ားရဲ႕ သေဘာသဘာ၀မ်ား
အယ္ဒီတာေတြဟာ ပါးနပ္ရမယ္၊ စူးရွထက္ျမက္တဲ့ စိတ္ရွိရမယ္။ အခ်က္အလက္ေတြနဲ႕ ပတ္သက္လုုိ႕ သူတုုိ႕က ခ်က္ခ်င္းလက္ငင္း အသုုံးခ်တတ္၊ ျမင္တတ္ရမယ္။ သမုုိုုင္းေၾကာင္းေတြကုုိလည္း သိထားပီး စာေပပညာကုုိလည္း ႏွ႔ံစပ္ေနရမယ္။ သဒၵါပုုိင္းဆုုိင္ရာ (သည္ေနရာမွာ အဂၤလိပ္စာ ဘာသာသဒၵါကုုိ ဆုုိလုုိပါတယ္။ ျမန္မာဘာသာအရဆုုိရင္ စာလုုံးေပါင္း သတ္ပုုံ သဒၵါ ေတြ အကုုန္ပါမယ္) နဲ႕ စကားလုုံး အျဖတ္အေတာက္ ေတြကုုိလည္း ေသေသခ်ာခ်ာ တတ္သိနားလည္ ထားဖုု႕ိလုုိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဂၤလိပ္စာ စာလုုံးေပါင္းေတြကုုိ ေတာ့ အကုုန္ ကၽြမ္းကၽြမ္းက်င္က်င္ သိထားဖုုိ႕မလုုိပါဘူး။ ျဖစ္တတ္တဲ့ အမွားေတြကုုိ ေလာက္ သိထားရင္ေတာ္ပါပီ။

အယ္ဒီတာမ်ားဟာ လူမူ ဆက္ဆံေရးမွာမရွိမျဖစ္ လုုိအပ္တဲ့ လူမူေရးသေဘာတရားနဲ႕ ပထ၀ီ၀င္အေနအထား (အဲဒါက ၾကည့္ရတာေတာ့ ဘယ္ေနရာေဒသမွာ ဘာျဖစ္တယ္ ဆုုိတာနဲ႕ ေျမပုုံကုုိ ျမင္တတ္ေနရမယ့္သေဘာထင္ပါတယ္ အခုုေခတ္ေတာ့ ဂူးဂဲလ္ မက္ ေပါ့။) ေတြကုုိ သိထားသင့္ပါတယ္။ ဘယ္ေနရာမွာ အခ်က္အလက္ ေတြ သတင္းေတြရမယ္ ဆုုိတာကုုိ သိထားရပုုံဟာ သတင္းေထာက္ေတြလုုိပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိန္ေတြ ဘယ္ေလာက္ကုုန္ကုုန္ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြရဖုုိ႕ဆုုိ ေပးဆပ္ဖုုိ႕ အသင့္ျဖစ္ေနရပါတယ္။

အယ္ဒီတာမ်ားဟာ သူတုုိ႕စားပဲြေပၚေရာက္လာတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြမွန္သမွ်ကုုိ နားမလည္ရင္ နားမလည္သလုုိ ေမးခြန္းထုုတ္မယ္၊ အမွားရွာမယ္။ သတင္းတစ္ပုုဒ္ကုုိ သူတိုု႕နားမလည္ဘူးဆုုိတာဟာ သတင္းဖတ္သူအနည္းငယ္လည္း နားမလည္ေလာက္ပါဘူး ဆုုိတဲ့သေဘာျဖစ္ပါတယ္။ အယ္ဒီတာေတြလည္းပဲ အနည္းနဲ႕အမ်ားေတာ့ လူတုုိင္းနားလည္တာမ်ဴိးကုုိ နားမလည္တာမ်ဴိးလည္း ျဖစ္တတ္တာပါပဲ။ ဒါေလးေတာင္ မသိဘူးလားလိုု႕ တဖက္သားက ျမင္တာမ်ဴိးမျဖစ္ေအာင္ ဂရုုစိုုက္ဖုုိ႕ေတာ့ လိုုပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ သူတုုိ႕ရဲ႕ ထူးျခားတဲ့ အသိပညာဆုုိတာက သတင္းဖတ္သူေတြရဲ႕ အျမင္၊ စိတ္ပိုုင္းဆုုိင္ရာကုုိ သိေနရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သည္ေတာ့ ဘယ္သတင္းဟာျဖင့္၊ ဘယ္စာဟာျဖင့္ ဆုုိပီး လူေတြသိခ်င္တယ္၊ မသိခ်င္ဖူး၊ စိတ္မ၀င္စားဖူး ဆုုိတာကုုိ သူတုုိ႕က ကၽြမး္က်င္စြာ ဆုုံးျဖတ္တတ္ရပါတယ္။ ဒါဟာ ထုုတ္လုုပ္ေရးေအာင္ျမင္မူ အတြက္ အေရးပါတဲ့ စိတ္ဓါတ္ဆုုိင္ရာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္ဆုုံးတစ္ခ်က္ကေတာ့ အယ္ဒီတာေတြရဲ႕ အေတြ႕အၾကဳံဟာ ရင့္က်က္ေလ အယ္ဒီတာေကာင္းျဖစ္ေလ ပါပဲ။ သည္ေတာ့ အယ္ဒီတာ ျဖစ္ခ်င္ၾကတဲ့ ယေန႕ေခတ္လူငယ္ေတြ အေနနဲ႕ ကိုုယ့္ရဲ႕ အရည္အခ်င္းကိုု ေသြးပီးရင္းေသြးေနရမယ္၊ အသိပညာကုုိလည္း ဆဲြဆန္႕ႏုုိင္သမ ွ် ဆဲြဆန္႕ေနရမယ္၊ အရည္အခ်င္းကိုုလည္း တုုိးတက္ေအာင္ ရယူပီးရင္းကုုိ ရယူေနရပါမယ္။

အယ္ဒီတာနဲ႕ စာေရးဆရာတုုိ႕ရဲ႕ ဆက္သြယ္မူ
(စာေရးဆရာ ဆုုိတဲ့အဓိပၺါယ္ ေရွ႕မွာ ရွင္းျပထားပီးျဖစ္လုုိ႕ ထပ္မရွင္းေတာ့ပါ။)

ကၽြမ္းက်င္တဲ့ စာေရးဆရာေတြ (သတင္းေရးဆရာ ေတြထဲမွာလည္း သိပ္ကုုိ ေတာ္ျပီး ျပည့္စုုံတဲ့ တင္ျပမူေတြနဲ႕ ေရးတတ္သားတတ္သူေတြကုိဆုိလိုပါတယ္။ စာေရးဆရာေတြလုိ အရည္အခ်င္း ျပည့္၀သူေတြ) အတြက္ သူတိုု႕စာကုုိ သူတုုိ႕ စီစစ္ပီး သားျဖစ္ပါတယ္။ (ဆုုိလုုိတာက အယ္ဒီတာက ဘာမွသိပ္ျပင္စရာမလုုိေတာ့ဘူး။) အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ သတင္းေရးဆရာအမ်ားစုုမွာ သူုုတုုိ႕ကုုိယ္ပုုိင္ေရးတဲ့ စာဆုုိတာ မရွိပါဘူး။ (ဆုုိလုုိတာက သတင္းကိုု အခ်က္အလက္ျပည့္စုုံေအာင္ ေရးသားတင္ျပတယ္။ အယ္ဒီတာက စီစစ္တည္းျဖတ္၇တယ္။ ဒီေတာ့ သူတုုိ႕ေရးတဲ့စတုုိင္ စာ ဆုုိတာ မရွိဘူး။) အယ္ဒီတာက သူတုုိ႕ေရးထားတာေတြကုုိ စီစစ္ တည္းျဖတ္ အမွားကင္းေအာင္ လုုပ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူတုုိ႕ဟာ သတင္းစာလုုပ္ငန္းမွာ အယ္ဒီတာေတြေပၚ မွီခုုိေနၾကရပါတယ္။ ဒိလုုိနဲ႕ အယ္ဒီတာ-စာေရးဆရာ ေတြဆက္ဆံေရး ဆုုိတာ ေပၚလာပါတယ္။

သူတိုု႕နွစ္ဦးနွစ္ဖက္ဟာ ဒီလုုပ္ငန္းအဆင္ေျပဖုုိ႕ တက္ညီလက္ညီေက်ာ္ျဖတ္ရတယ္ေပါ့။ သတင္းေရးသူဟာ ဒီအေၾကာင္းအခ်က္အလက္န႕ဲ ပတ္သက္လုုိ႕ ကၽြမ္းက်င္ေနရမယ္၊ ဒါကုုိ ေရးသားတဲ့ေနရာမွာလည္း အခ်က္အလက္စုုံလင္ရမယ္။ အယ္ဒီတာရဲ႕ တည္းျဖတ္မူေအာက္မွာ သည္လုုိ စုုံစုုံစိစိ ေရးထားတဲ့ ေဆာင္းပါးဟာ သိပ္ကုုိ ျပိးျပည့္စုုံတဲ့ သတင္းတစ္ပုုဒ္ ျဖစ္လာပါတယ္။

သူေရးတဲ့စာကိုု အယ္ဒီတာက စဖတ္လုုိက္တာနဲ႕ ဘာမွမသိတဲ့ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုုကုုိ မိတ္ဆက္တာကိုု ခ်က္ခ်င္း သိမယ္။ သတင္းဖတ္သူေတြ သိခ်င္မယ့္ ေမးခြန္းေတြေပၚလာမယ္။ သည္ေတာ့ ေမးေလ့ရွိတဲ့ ေမးခြန္းက “သည္အေၾကာင္းအရာက အဓိပၺါယ္ရွိရဲ႕လား“။ ဒါက သတင္းဖတ္သူေတြဆီက ျဖစ္လာမယ့္ တုုန္႕ျပန္မူတစ္ခုု။

ဟုုတ္တယ္ေလ အယ္ဒီတာေတြက ခ်က္ခ်င္းလက္ငင္း ေပၚလာတဲ့ ဖတ္တဲ့သူေတြဆီက အေတြးေတြကုုိ ဖမ္းဆုုပ္ႏုုိင္စြမ္းရွိတယ္။ ရွင္းလင္းျပတ္သားမူမရွိတာကုုိ ျမင္တယ္။ သတင္းေ၇းတဲ့သူနဲ႕ အယ္ဒီတာဆုုိတာ ႏွစ္ဦးနွစ္ဖက္ ဘက္မ ွ်ေနတယ္။ အယ္ဒီတာက ဖတ္သူေတြရဲ႕ အဆင့္အတန္းကိုု သိတယ္၊ သတင္းဖတ္သူေတြက ဘာကုုိ လက္ခံတယ္ လက္မခံဖူးဆုုိတာကုု ိသိတယ္။ စာဖတ္ပရိသတ္က ဘယ္သူေတြလဲ ဘယ္လုုိ အဆင့္အတန္းလဲ ဘယ္လုုိ အက်ဴိးသက္ေရာက္သလဲ သည္သတင္းစာ၊ သတင္း ထုုတ္လုုပ္မူရ႕ဲ နံမယ္ဟာ သူတုုိ႕အေပၚတည္ေနတယ္။

ေျပာရရင္ေတာ့ အယ္ဒီတာေတြရဲ႕ ေနရာဟာ သိပ္ကုုိ ထူးျခားပီး ေျပာင္ေျမာက္တဲ့ တာ၀န္ၾကီးတစ္ခုုကိုု ရြက္ထားရသလိုုပဲ။ သတင္းေရးသားတင္ျပသူ (စာေရးဆရာ)ေတြထက္ကိုု သူက အေတြ႕အၾကဳံရင့္ေနရမယ္။ သတင္းထုုတ္လုုပ္ေရးရဲ႕ အသက္ဟာ သတင္းေရးသူေတြ၊ စာေရးဆရာေတြထက္ မသာရင္သာေနရမယ္ ေလ်ာ့ေတာ့မေလ်ာ့ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္ဆုုိ သတင္းေရးသူေတြ ေရးေပးသမ ွ်ကုုိ အယ္ဒီတာေတြကပဲ ဆုုံးျဖတ္ခ်က္ခ်ပီး ျပင္တယ္ ဆင္တယ္ စီစစ္တယ္ တည္းျဖတ္တယ္၊ တခါတေလ အကုုန္လုုံးနီးပါး ကုုိ ေရးသားတဲ့ပုုံစံပါ ေျပာင္းေပးရတတ္တာကုုိး။

အယ္ဒီတာတစ္ေယာက္ျဖစ္လာဖုုိ႕
အယ္ဒီတာ အလုုပ္ဟာ လူတုုိင္းအတြက္ မဟုုတ္ပါဘူး။ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက သတင္းစာလုုပ္ငန္းခြင္ထဲ ၀င္ၾကတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ – သူတုုိ႕က သတင္းေတြကုုိ တင္ျပခ်င္တယ္၊ သတင္းေတြ ေရးခ်င္တယ္၊ ဓါတ္ပုုံေတြ ရုုပ္ပုုံေတြနဲ႕ ဂရပ္ဖစ္ေတြ လုုပ္ရတာ သေဘာက်တယ္.. စသျဖင့္ စသျဖင့္။ သူတုုိ႕က သူတိုု႕အလုုပ္ကိုု စိတ္စိုု္က္ပီး ဖန္တီးၾကတယ္၊ တခါတရံ တကုုိယ္ေတာ္ လုုပ္လုိၾကတယ္ – တကယ့္ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ေတြလုုိ ေပါ့။- – သူတိုု႕က အယ္ဒီတာေတြလုုိ က်ယ္ျပန္႕တဲ့ နယ္ပယ္ထဲ မကူးခတ္ခ်င္ၾကဘူး။ ကုုိယ့္ေနရာေလးမွာပဲ ေနခ်င္ လုုပ္ခ်င္ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အယ္ဒီတာအလုုပ္ လူတုုိင္းမလုုပ္ခ်င္ဘူး၊ လူတုုိင္းအတြက္လညး္ မဟုုတ္ဘူး။ အယ္ဒီတာျဖစ္လာဖုိ႕ ေရွ႕မွာ တင္ျပထားသလုိ ပညာေတြအမ်ားၾကီး ယူထားရဦးမယ္။

တခ်ဴိ႕ကက်ျပန္ေတာ့ သတင္းစာလုုပ္ငန္း (ဂ်ာနယ္လစ္ဇင္ အလုုပ္) ကုုိ စိတ္၀င္စားၾကတာက သတင္းျဖန္႕ျဖဴးမူကုုိ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ လုုပ္ျပခ်င္တာ၊ သူတုုိ႕တကုုိယ္ေတာ္ လုုပ္ျပခ်င္ၾကတာမ်ဴိး ျဖစ္တယ္။ သူတုုိ႕ကၽြမ္းက်င္တဲ့ ဘာသာရပ္ဆုုိင္ရာ ေလ့လာမူ၊ လုုိက္စားမူေတြကိုု အယ္ဒီတာကြ ဆိုုျပီး အသုုံးခ်ျပခ်င္ၾကတယ္။ အယ္ဒီတာေတြကုုိ (ေျပာရရင္ေတာ့) စာေရးဆရာေတြ၊ သတင္းေထာက္ေတြထက္ ပုုိျပီး ပုုိက္ဆံပုုိေပးရတယ္။ လခပုုိရၾကတယ္။ ဒါဟာလည္း အယ္ဒီတာ အလုုပ္ နံမယ္ၾကီးတဲ့ အေၾကာင္းတစ္ေၾကာင္းေပါ့ေလ။

ဒီေတာ့ အယ္ဒီတာ ျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လုိလုုပ္ၾကမလဲ
အမ်ားစုုကေတာ့ သတင္းေထာက္တစ္ေယာက္ ျဖစ္ျဖစ္၊ ေကာ္ပီ အယ္ဒီတာဆုုိတဲ့ သတင္းေတြကုုိ ဖတ္ရူ တည္းျဖတ္ စီစစ္တဲ့သူျဖစ္ျဖစ္ စတင္ျပီး ေျခလွမ္းလွမ္း ၾကပါတယ္။ အဲသည္လုုိ စစခ်င္း အဆင့္မွာ ေတာ္ေတာ္ေလး အလုုပ္ျဖစ္လာပီဆုုိရင္ အဆင့္ျမင့္တဲ့ အယ္ဒီတာတစ္ေယာက္ ျဖစ္လာႏုုိင္တယ္ေပါ့။ ဒါေပမယ္လည္း သတင္းေရးတဲ့အလုုပ္နဲ႕၊ စာေရးသားတဲ့အလုုပ္ေတြမွာ မာစတာျဖစ္မလာလည္း အဲသည္အရည္အခ်င္းေတြ မပါလည္း အယ္ဒီတာေတြ ျဖစ္လာႏုုိင္ပါတယ္။ ဆုုိလုုိတာက အယ္ဒီတာျဖစ္လာမယ့္သူဟာ သတင္းစာပညာကုုိ တတ္သိနားလည္မယ္၊ ဘာလုုိအပ္တယ္ဆုုိတာ ေတာင္းဆုုိတတ္တဲ့ အရည္အခ်င္းရွိရင္ ျဖစ္တယ္။ အေျခခံအားျဖင့္ အယ္ဒီတာမ်ားဟာ ရုုိးသားေျဖာင့္မတ္မယ္ ဆုုိရင္ကုုိ အဆင့္မွီတဲ့ သတင္းလုုပ္ငန္းကိုု လုုပ္လုုိ႕ရပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ အယ္ဒီတာျဖစ္မယ့္သူေတြဟာ တျခားေသာ လူေတြနဲ႕ အဆင္ေျပေျပ ဆက္ဆံအလုုပ္လုုပ္ႏုုိင္ရပါမယ္။ ဒါမွ ဘယ္သူေတြက ဘာအရည္အခ်င္းရွိတယ္၊ ဘယ္သူေတြကုုိ အုုပ္စုုဖဲြ႕ေပးမယ္၊ သူတုုိ႕ကုုိ ဘာလုုပ္ခုုိင္းမယ္ ဆုုိတာကုုိ အသာေလး လုုပ္တတ္ပါမယ္။ ကုုိယ့္လုုပ္ေဖာ္ကိုုင္ဖက္ေတြကုုိလည္း ေလးစားတဲ့ စိတ္ရင္းရွိျပီး ဒါဟာလည္း အယ္ဒီတာတစ္ေယာက္ရဲ႕ အရည္အခ်င္းေကာင္းတစ္ရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။

အယ္ဒီတာမ်ားဟာ တင္ျပလာတဲ့ သတင္းေတြကုုိ ဖတ္ပီး ျပန္လွန္ ေမးခြန္းေတြေမးတဲ့အခါမွာ မေက်မနပ္နဲ႕ ေမးတာမ်ဴိး မဟုုတ္ရပါဘူး။ သူတိုု႕ရဲ႕ စကားလုုံးေတြနဲ႕၊ အေျပာအဆုုိေတြမွာ တဖက္သားရဲ႕ အမွားမ်ားနဲ႕ အျပစ္ေျပာစရာေတြကုုိ ေထာက္ျပေပးတဲ့ သေဘာေလာက္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တဖက္သားကိုု နွိမ္ခ်တဲ့ အျမင္မ်ဴိး မရွိရပါဘူး။ သူတုုိ႕ရဲ႕ အမူအယာေတြကုုိ ၾကည့္လုုိက္တာန႕ဲ သူတုုိ႕ဟာ အယ္ဒီတာဆုုိတဲ့ အလုုပ္ကုုိ ေကာင္းေကာင္းလုုပ္ေနတာပဲလိုု႕ တဖက္က ေတြ႕ျမင္ေနၾကရတာမ်ဴိး။

ေနာက္ဆုုံးေျပာရရင္ေတာ့ အယ္ဒီတာေကာင္းတစ္ေယာက္ဟာ အယ္ဒီတာ အလုုပ္ကုုိ နားလည္ရတယ္၊ ရည္ရြယ္ခ်က္ကိုု မေမ့ရဘူး၊ သူတိုု႕လုုပ္ပိုုင္ခြင့္ေအာက္မွာ လုုိအပ္ရင္လုုိအပ္သလုုိ အစီအစဥ္ေတြ ေျပာင္းတာ၊ ျပင္တာ လုုပ္သြားမယ္။ သည္ေတာ့ အယ္ဒီတာတစ္ေယာက္ျဖစ္ခ်င္ရင္ အေကာင္းဆုုံးကေတာ့ အယ္ဒီတာေကာင္းေတြ ဘယ္လုုိအလုုပ္လုုပ္ေနၾကသလဲ ဆုုိတာကုုိ ၾကည့္သင့္တယ္၊ ေလ့လာသင့္တယ္။ သူတုု႕ိလုုပ္ပုုံကိုုင္ပုုံေတြကုုိ ေသခ်ာေစာင့္ၾကည့္ၾကသင့္ပါတယ္ ဆုုိတာကုုိ တင္ျပလုုိက္ရပါတယ္။

ဂ်ဴနီယာ၀င္း