ဂ်ဴနီယာ၀င္း – အေမရိကားက စာမတတ္သူ ပေပ်ာက္ေရး

ဂ်ဴနီယာ၀င္း – အေမရိကားက စာမတတ္သူ ပေပ်ာက္ေရး

အေတြးအျမင္မဂၢဇင္း၊ ရန္ကုုန္၊ ဇြန္ ၂၀၁၈ ထုုတ္မွ။ (မိုုးမခ) ေမ ၂၉ ၊ ၂၀၁၈

(1994 April ထုုတ္ American Mosaic စာေစာင္မွာ ဖတ္လုုိက္ရတဲ့ This is America, Adult Literacy ဆုုိတဲ့ ေဆာင္းပါးတစ္ပုုဒ္ကုုိ ဘာသာျပန္တင္ဆက္လုုိက္ပါတယ္။ အဲသည္စာေစာင္မွာ စာေရးတဲ့သူအမည္ေတြ ေဖာ္ျပမထားပါဘူး။ အမ်ားအားျဖင့္ လူထုုၾကား ပတ္သတ္ေနတဲ့ အေၾကာင္းအရာမ်ားကုုိ ဦးစားေပးထားတာေၾကာင့္ စာေရးသူအမည္ ေဖာ္ျပဖိုု႕ မလုုိအပ္ဖူးလုုိ႕ ယူဆထားလုုိ႕ ထင္ပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုု သံရုုံးကေန သတင္းအခ်က္အလက္ဆုုိင္ရာ ဌာနဆိုုင္ရာက ေရးသား ထုုတ္ေ၀မႈ စာေစာင္ေတြဆုုိပါေတာ့။ ဒါ့အျပင္ ၂၀၁၇ခုုႏွစ္ Adult Literacy ပရုုိဂရမ္ရလဒ္အက်ဥ္းကုုိ ကုုိးကားကာ တင္ျပသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။) (သူအတုုိင္းဘာသာျပန္ထားေသာလည္း စာေရးသူျဖည့္စြက္ထားတာေတြကိုု ကြင္းစကြင္းပိတ္နဲ႕ လုုပ္ေပးထားပါတယ္။)

(စာမတတ္သူ ဆုုိတဲ့ေနရာမွာ ျမန္မာျပည္မွာဆုုိရင္ အ သုုံးလုုံးေပါ့။ ျမန္မာစာကုုိ ေျပာတာေပါ့။ သူတုုိ႕တုုိင္းျပည္အတြက္ေတာ့ အဂၤလိပ္စာကိုု ဆုုိလုုိတာပါ။ အဂၤလိပ္လုုိ ဖတ္တတ္၊ အဂၤလိပ္လုုိ ေရးတတ္ဖုုိ႕ ကိုု ရည္ရြယ္ပါတယ္။ ဒီေဆာင္းပါးမွာ “စာမတတ္သူ“ ဆုုိတဲ့ စကားလုုံးက “အဂၤလိပ္စာ ေကာင္းေကာင္း မဖတ္ႏုုိင္၊ အဂၤလိပ္စာ ေကာင္းေကာင္းမေရးႏုုိင္“ ဆုုိတာကုုိ အတိုုေကာက္ ေရးထားတာလုုိ႕ ဆုုိလုုိပါတယ္။)

သည္လမွာ ကၽြန္ေတာ္တုုိ႕ရဲ႕ ပရုုိဂရမ္က အသက္အရြယ္မငယ္ေတာ့တဲ့ သူေတြ စာဖတ္တတ္၊ စာေရးတတ္တဲ့ အရည္အခ်င္းေတြရွိဖုုိ႕ နဲ႔ပတ္သက္တဲ့အေၾကာင္းအရာကုုိ တင္ဆက္ပါ့မယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုုမွာ စာမတတ္သူ ပေပ်ာက္ေရး ပရိုုဂရမ္အေၾကာင္းေပ့ါ။

လြန္ခဲ့တဲ့ လအနည္းငယ္က (၁၉၉၄ ဧျပီလ မတုုိင္မွီ လအနည္းငယ္က အေျခအေနကိုု ဆုုိလုုိပါတယ္။) အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုု ပညာေရးေကာင္စီ ကေန အေမရိကန္က အသက္မငယ္ေတာ့တဲ့သူေတြ (လူၾကီးေတြ) နဲ႕ပတ္သက္ျပီး ေလ့လာမူေတြ ကေနရလာတဲ့ ရလဒ္ေတြ ထြက္လာပါတယ္။ အဂၤလိပ္လုုိ ေျပာတတ္ ေရးတတ္တာနဲ႕ပတ္သက္တဲ့ သူတုုိ႕ေတြရဲ႕အရည္အခ်င္းေတြ ကုုိေဖာ္ျပထားတာပါ။ ဒါဟာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုုသမုုိင္း (၁၉၉၄ ခုုႏွစ္ မတုုိင္မွီအထိကုုိ ဆုုိလုုိပါတယ္။) မွာ အၾကီးက်ယ္ဆုုံး သုုေတသနမွတ္တမ္းလိုု႕ ဆုုိႏုုိုုင္ပါတယ္။

သုုေတသနမွတ္တမ္း (၁၉၉၄) အရ အသက္အရြယ္အားျဖင့္ မငယ္ေတာ့တဲ့ သူေတြရဲ႕ (လူၾကီးေတြ၏) ၅၀%ဟာ အဂၤလိပ္လုုိ ေကာင္းေကာင္း မေရးႏုုိင္ မေျပာႏုုိင္ၾကပါဘူးတဲ့။ ဆုုိလုုိတာက လူဦးေရ သန္းေပါင္း ၉၀ ဟာ အဂၤလိပ္လုုိ မေရးႏုုိင္ မေျပာႏုုိင္ဘူး၊ သခ်ာၤပုုစာၦေတြကုုိလည္း မေျဖရွင္းနိုု္င္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သူတုုိ႕အလုုပ္ေတြမွာ ျပည့္စုုံတဲ့ အရည္အခ်င္းေတြ ရွိမလာဘူး လုုိ႕ ေကာက္ခ်က္ခ်ထားပါတယ္။

အဲသည္ သုုေတသနေလ့လာမူ အသစ္ကေန ပညာတတ္ျခင္းဆုုိတဲ့ ေ၀ါဟာရ အဓိပယ္ကုုိ ဖြင့္ဆုုိခဲ့ပါတယ္။ ပညာတတ္တယ္ဆုုိတာဟာ တဲ့၊ လူမူအဖဲြ႕အစည္းထဲမွာ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကုုိ အသုုံးျပဳတတ္တဲ့ စြမး္ရည္ပုုိင္ဆုုိင္မူ၊ ပန္းတုုိင္ကုုိ ဖမ္းဆုုတ္ႏုုိင္မူ၊ ကိုုယ္သိထားတဲ့ အသိပညာနဲ႕ စြမး္ရည္ကုုိ တုုိးပြားေအာင္ လုုပ္နိုု္င္တဲ့ စြမ္းပကားေတြ ပါ၀င္ေနပါတယ္တဲ့။

အဲသည္ေလ့လာမူထဲမွာ အေမရိကန္ ၂၆၀၀ ေက်ာ္နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကုုိ စုုေဆာင္းထားတာ ျဖစ္တယ္ လိုု႕သိရပါတယ္။ အဲသည္ လူ ၂၆၀၀ ေက်ာ္ဟာ အသက္၁၆ႏွစ္ ေက်ာ္ေတြျဖစ္တယ္။ သူတုုိ႕ေတြဟာ မတူညီတဲ့ ပုုံစံမ်ဴိးစုုံက ဆင္းသက္လာတဲ့ အေမရိကန္ေတြ ျဖစ္တယ္။ သုုေတသနအားျဖင့္ ၄ႏွစ္ေလာက္ လုုပ္ခဲ့ျပီး သူတိုု႕ကုုိ သုုေတသနပညာရွင္ေတြက စမ္းသပ္မူ ၃၀ေက်ာ္ေလာက္ လုုပ္ခဲ့ပါတယ္။

စမ္းသပ္မူေတြဟာ ေန႕စဥ္နဲ႕အမွ် ေန႕ဓ၀ူ၀ ၾကဳံေတြ႕ေနရတဲ့ အေျခအေနေတြကုုိ အေျခခံထားပါတယ္။ ဥပမာ – ေန႕စဥ္ ေရာက္လာတဲ့ (အဂၤလိပ္) သတင္းစာေတြကုုိဖတ္ျခင္း၊ ဘဏ္တြင္ ေငြသြင္းျခင္း၊ ထုုတ္ျခင္း စသျဖင့္၊ စသျဖင့္။

အဲသည္စမ္းသပ္မူတစ္မ်ဴိးမွာ ေမးခြန္း ၃ ခုုကုုိ ထပ္ျပီး အေျခခံပါတယ္။ ဥပမာ – သူတုုိ႕ဖတ္လုုိက္တဲ့ အေၾကာင္းအရာကုုိ နားလည္တဲ့ အရည္အခ်င္းရွိသလား (သူတုုိ႕ ဘယ္ေလာက္နားလည္သလဲ)၊ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကုုိ ျပန္ေရးျပႏုုိင္သလား၊ သိပ္ကုုိ လြယ္ကူတဲ့ သခ်ာၤ ပုုစာ ၦ ညဏ္စမ္းကုုိ ေျဖႏုုိင္သလား။

သည္လုုိ စမ္းသပ္စစ္ေဆးလုုိက္ေတာ့မွ အေမရိကန္လူမ်ဴိး သန္း ၄၀ဟာ အနိမ့္ဆုုံး ဖတ္တဲ့အဆင့္၊ ေရးတဲ့အဆင့္ေလာက္သာ ရွိတယ္ဆုုိတဲ့ အေျဖထြက္လာပါတယ္။ သူတုုိ႕က သိပ္ကုုိလြယ္ကူရွင္းလင္းတဲ့ ေျမပုုံထဲက လမ္း၂ လမး္ကုုိေတာင္ မရွာႏုုိင္ၾကပါဘူး။ သူတုုိ႕က ပစၥည္းနွစ္ခုုရဲ႕ ေစ်းႏွဴန္း ၂ခုုဘယ္ေလာက္ကြာလဲ ဆုုိတာေတာင္ မတြက္တတ္ၾကပါဘူး။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုုမွာ တဲ့၊ အနိမ့္ဆုုံး စာမဖတ္တတ္မေရးတတ္သူ ၂၅% ဟာ အေမရိကန္မွာ ေမြးသူေတြ မဟုုတ္ၾကပါဘူးတဲ့။ ေနာက္ ၂၅% ကေတာ့ စိတ္ပုုိင္းဆုုိင္ရာနဲ႕ ရုုပ္ပုုိင္းဆုုိင္ရာ ျပႆနာ ရွိေနၾကပါတယ္တဲ့။ ေနာက္ ၅၀% က အထက္တန္းေက်ာင္းေတာင္ မျပီးၾကေသးပါဘူးတဲ့။ သည္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ နိမ့္က်တဲ့ ပညာအရည္အခ်င္းေတြ ရွိေနၾကတယ္လိုု႕ (ရလဒ္ကုုိ ၾကည့္ျပီး ေကာက္ခ်က္ခ်ျပထားပါတယ္။) (ဒါက ၁၉၉၄ မွတ္တမ္းပါ။) လုုိ႕ ဆုုိပါတယ္။

စာမေရးတတ္ မဖတ္တတ္တဲ့ လူအမ်ားစုုဟာ ဆင္းရဲၾကပါတယ္။ သူတုုိ႕ေတြက အလုုပ္လက္မဲ့ေတြထက္ေတာင္ ဆုုိးပါတယ္။ အဲသည္လုုိ ေျပာရတာ အားနာတယ္ ဆုုိရင္ေတာ့ အကယ္၍မ်ား သူတိုု႕က အလုုပ္အကုုိင္ရခဲ့ရင္လည္း လစာေတာ္ေတာ္ၾကီးကုုိ နည္းၾကပါတယ္ လုုိ႕ေျပာရပါလိမ့္မယ္။

ေလ့လာမူေတြအရ က်န္တဲ့ အေမရိကန္ သန္း ၅၀ေက်ာ္ဟာ (ခုုနက စာမေရးတတ္ မဖတ္တတ္ၾကတဲ့ သန္း ၄၀နဲ႕ ယွဥ္လုုိက္ရင္) နည္းနည္းေလးေလာက္ပဲ အေရးအဖတ္သာပါတယ္။ အဲသည္လူေတြက ဥပမာအားျဖင့္ ကိန္း၂လုုံးကုုိ ေပါင္းဖုုိ႕ ဂဏာန္းတြက္စက္မသုုံးတတ္ဖူး။ သတင္းစာထဲက အေၾကာင္းအရာတစ္ခုုအေၾကာင္း ေမးရင္ မေျဖတတ္ၾကဘူး။

ေလ့လာေရးပညာရွင္ေတြက ဆုုိရာမွာ အေမရိကန္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အထက္တန္းေက်ာင္းေတြနဲ႕ ေကာလိပ္ေတြမွာ အရင္တုုန္းကထက္ေတာ့ ဘဲြ႕ေတြ ဒီဂရီေတြ ရလာၾကပါတယ္တဲ့။ ဒါေပမယ့္ ေလ့လာမူေတြအရ အထက္တန္းပညာေရးစနစ္က လူတစ္ေယာက္ကုုိ စာေကာင္းေကာင္းဖတ္ႏုုိင္ေအာင္ ဆုုိတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ဴိးနဲ႕ သင္ၾကားခဲ့တာ မရွိပါဘူးတဲ့။ အထက္တန္းပညာေရး ေအာင္ျမင္ခ့ဲသူ ေတြရဲ႕တ၀က္ေက်ာ္ေက်ာ္ဟာ သခ်ာၤနဲ႕စာဖတ္ျခင္း မွာ ေဘာင္ေတြ စည္းေတြ နဲ႕ ခ်ထားတဲ့ အရည္အခ်င္းေတြနဲ႕ သာ ရွိေနၾကပါတယ္တဲ့။ ေကာလိပ္ကေန ဘြ႕ဲရလာတဲ့ သူေတြရဲ႕ ၄% ဟာ အနိမ့္ဆုုံးပညာေရး အဆင့္ေလာက္ပဲ ရွိေနတာ ေတြ႕ၾကရပါတယ္။

ပညာမတတ္ ၾကတဲ့ အေမရိကန္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက သူတုုိ႕မွာ စာေရးအဖတ္မွာ ျပႆနာရွိေနတာကုုိ ၀န္မခံၾကပါဘူး။ ေလ့လာမူအရ အဲသည္လူတန္းစားေတြရဲ႕ ၇၀%ဟာ သူတိုု႕ကုုိယ္သူတုုိ႕ အဂၤလိပ္လုုိ ေကာင္းေကာင္းေျပာႏုုိင္ေရးႏုုိင္တယ္၊ ေတာ္ေတာ္ၾကီးကုုိ ေျပာႏုုိင္ေရးနိုုင္တယ္ လုုိ႕ေျပာၾကတာကုုိ ေတြ႕ရတယ္ လုုိ႕ ဆုုိပါတယ္။ အဲဒါ ျပႆနာပဲ။ အဲ့ဒါ တကယ့္ကိုု ၾကီးမားတဲ့ ျပႆနာေပါ့။ သူတုုိ႕ေတြဟာ အသက္မငယ္ေတာ့ဘူး၊ သူတုုိ႕ုုကုုိယ္သူတုုိ႕လည္း ေတာ္တယ္ တတ္တယ္နဲ႕ အဲသည္လုုိ မဟုုတ္တာေတြ ေလ်ာက္ေျပာၾကတာ ေတာ္ေတာ္ ဆုုိးတာေပါ့။ ဒီေတာ့ သူတုုိ႕အရည္အခ်င္းေတြ တုုိးတက္လာေအာင္ ဘယ္လုုိလုုပ္မလဲ။

ပညာေရးဆုုိင္ရာ အတြင္းေရးမွဴး ရစ္ခ်က္ ရေလး (Richard Riley) ကေျပာရာမွာ အေမရိကန္လူမ်ားစုုဟာ သူတုုိ႕ဘ၀ရပ္တည္ဖုုိ႕ အရည္အခ်င္းမရွိဘူး ဆုုိတာကုုိ သူတိုု႕ုုကုုိယ္တုုိင္ေတာင္ မသိၾကပါဘူး လုုိ႕ ရလဒ္ေတြၾကည့္ျပီး ေျပာပါတယ္။

၁၉၇၅ ခုုနွစ္က အသက္မငယ္ေတာ့တဲ့ လူၾကီးေတြရဲ႕ စာေရးတတ္ ဖတ္တတ္တဲ့ သုုေတသန ကုုိ ေနာက္ဆုုးံလုုပ္ခဲ့တာပါ။ အဲသည္တုုန္းက လူၾကီး ၂၅ သန္းဟာ စာမေရးတတ္ မဖတ္တတ္ပါ ဆုုိတဲ့ ရလဒ္ ထြက္ခဲ့ပါတယ္။ အခုုအသစ္ေလ့လာမူ (၁၉၉၄ခုုနွစ္) က အေရအတြက္နဲ႕ ယွဥ္လုုိက္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္နည္းေနတာကုုိ ေတြ႕ရတယ္။ (ေရွ႕မွာ ၁၉၉၄ခုုနွစ္ စစ္တမ္းအရ လူၾကီး သန္း ၉၀ စာမေရးတတ္ မဖတ္တတ္ ဖူးလုုိ႕ အေျဖထြက္ထားပါတယ္။)

သည္ေတာ့ ကြာျခားမူ အေရအတြက္နဲ႕ ပတ္သက္လုုိ႕ အေၾကာင္းျပခ်က္ကုုိ စဥ္းစားလုုိက္ေတာ့ ေခတ္ရဲ႕ ေျပာင္းလဲမူေတြေၾကာင့္လုုိ႕ ဆိုုတယ္။ ဟုုိးအရင္က စာမတတ္တဲ့ လူေတြက စာပဲေကာင္းေကာင္း မေရးတတ္တာ။ (ဖတ္ေတာ့ဖတ္ႏုုိင္တယ္၊ အရည္အခ်င္းရွိတယ္) ယေန႕ (၁၉၉၄ ခုုနွစ္) မွာက်ေတာ့ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက စကားလုုံးေတြ ဖတ္ႏုုိင္ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတိုု႕ဖတ္လိုုက္တာေတြနဲ႕ ပတ္သက္လုုိ႕ အသုုံးခ်ဖုုိ႕ အရည္အခ်င္းမရွိဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ ကြာဟမူက ၾကီးမားသြားရတယ္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုုက လူၾကီးအမ်ားစုုဟာ သူတုုိ႕မေရးနုုိင္ မဖတ္ႏုုိင္ၾကတာကိုု ၾကိုုးစားဖုုံးကြယ္ျပီး ဘ၀မွာ ေနထုုိင္ ေနၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ လူမူဘ၀မွာ ဘယ္အရာမွ ဖုုံးကြယ္လုုိ႕မရဘူးေလ။

ဥပမာ – လူတစ္ေယာက္ဟာ အလုုပ္လုုိခ်င္တယ္၊ ဒါေပမယ့္ အလုုပ္ေၾကာ္ျငာေတြ မဖတ္တတ္ဖူး။ အမ်ဴိးသမီးတစ္ေယာက္ဟာ ေဆးပုုလင္းေပၚမွာ ေရးထားတဲ့ စာေတြ မဖတ္တတ္တဲ့အတြက္ ေနမေကာင္းျဖစ္ေနတဲ့ ကေလးကုုိ ေဆးအမွားေတြ ေကၽြးမိတယ္။

ယေန႕စက္မူေခတ္မွာ အလုပ္တစ္ခုု ျမဲဖုုိ႕ စာဖတ္ျခင္းဟာ လုုိအပ္ခ်က္ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ? သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ၊ ကိန္းဂဏန္းေတြနဲ႕ ကြန္ျပဴတာေတြဟာ အလုုပ္ရွာေဖြေရး၊ တည္ျမဲေရးမွာ အစဥ္ဆက္တုုိက္ တုုိးတက္ေနတယ္။ သည္လုုိ အလုုပ္ေတြ က စာဖတ္အားေကာင္းဖုုိ႕၊ ေကာင္းေကာင္း စဥ္းစားေတြးေခၚတတ္ဖုုိ႕ နဲ႕ဆက္သြယ္ေရးအတတ္ပညာေတြ ေတာင္းဆုုိေနတယ္။

လူေတြကလည္း သူတုုိ႕သားသမီးေတြ ေအာင္ျမင္ဖုုိ႕ သူတုုိ႕ကိုုယ္တုုိင္ စာတတ္ဖုုိ႕လုုိအပ္လာျပီ။ အေမရိကလုုိ တုုိင္းျပည္ေတြမွာ ဒီမုုိကေရစီကုုိ ေကာင္းစြာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏုုိင္ဖုုိ႕ စြမ္းရည္ထက္ျမက္တ့ဲ နုုိင္ငံသားေတြေပၚမွာ မွီခုုိေနရတယ္။ ျပီးေတာ့ အစုုိးရနဲ႕ လက္တဲြဖုုိ႕ စာေကာင္းေကာင္း တတ္ဖုုိ႕ လုုိအပ္ေနျပီ။

ပညာရွင္ေတြက သုုေတသနလုုပ္ရာကေန အေျဖတစ္ခုု ရလာတာက အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုုဟာ စာတတ္မူနိမ့္က်မူေတြေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္းေထာင္ခ်ီျပီး ဆုုံးရွဴံးေနရတယ္ လုုိ႕ဆုုိပါတယ္။ ဒါဟာ ကုုန္ထုုတ္လုုပ္မူ နိမ့္က်လာတာပဲ။ စက္မူလုုပ္ငန္းေတြမွာ မေတာ္တဆထိခိုုက္မူေတြဟာလည္း စာမတတ္လိုု႕ျဖစ္ရတာ။ ညဏ္ရည္နိမ့္ပါးလုုိ႕ ျဖစ္ရတာ။ အလုုပ္လက္မဲ့ေတြကုုိ အစုုိးရက ကူညီေပးဖုုိ႕ဟာ လုုိအပ္သထက္ လုုိအပ္ေနတယ္။

ႏွစ္စဥ္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုုမွာ လူ၂သန္းဟာ သူတိုု႕ရဲ႕ စာဖတ္မူစြမ္းရည္ ျမင့္မားတုုိးတက္ဖုုိ႕ အကူအညီေတာင္းတာေတြ လက္ခံရရွိလာတယ္။ ေဒသဆုုိင္ရာ၊ ရပ္ကြက္၊ ျမဳ႕ိနယ္ဆုုိင္ရာ အစုုိးရအဖဲြ႕မ်ားဟာ ႏွစ္စဥ္ ေဒၚလာ သန္း ၁ ေထာင္သုုံးစဲြျပီး လူၾကီးေတြ စာတတ္ဖုုိ႕ အစီအစဥ္ေတြ ေရးဆဲြအေကာင္အထည္ေဖာ္လာ ၾကပါတယ္။ ျမိဳ႕နယ္အသီးသီး၊ အနယ္နယ္အရပ္ရပ္ ေတြကုုိ ျဖန္႕ျပီး ေငြေၾကးသုုံးစဲြကာ စာတတ္ဖုုိ႕ အစီအစဥ္ေတြ လုုပ္လာတယ္။ ဆရာဆရာမေတြက သည္ေနရာေတြမွာ ေစတနာ့၀န္ထမ္းေတြ ေပါ့။ သူတိုု႕က လစာေငြမယူပဲ လုုပ္ေပးၾကပါတယ္။

အလုုပ္ဌာန လုုပ္ငန္းခြင္ေတြမွာ သူတုုိ႕အလုုပ္သမားေတြရဲ႕ စာဖတ္မူစြမ္းရည္ ျမင့္တက္ဖုုိ႕ အစီအစဥ္ေတြ ဆဲြၾကပါတယ္။ ေဒသဆုုိင္ရာ အဖဲြ႕အစည္းေတြက လုုပ္ငန္း လည္ပတ္ဖုုိ႕ ပါ၀င္လာၾကတယ္။ တခ်ဴိ႕ကလည္း ကိုု္ယ္ပုုိင္ အဖဲြ႕အစည္းေတြ ဖဲြ႕လုုပ္ၾကတယ္။

အဖဲြ႕အစည္းတစ္ခုုက PLAN လုုိ႕အမည္ေပးထားတဲ့ အဖဲြ႕တစ္ခုု ျဖစ္တယ္။ အဲသည္ PLANရဲ႕ အရွည္က Push for Literacy Action (စာေရးစာဖတ္ တတ္ေျမာက္ဖုုိ႕ အလ်င္အျမန္တြန္းအားေပး ေဆာင္ရြက္ေရး) လုုိ႕အဓိပယ္ဖြင့္ပါတယ္။ ဒါဟာ ၀ါရွင္တန္ဒီစီ၇ဲ႕ ေရွးအက်ဆုုံး ႏွစ္သက္တမ္းအၾကာဆုုံးနဲဲ႕ အေအာင္ျမင္ဆုုံး ရပ္တည္ခဲ့တဲ့ အဖဲြ႕အစည္းတစ္ခုု ျဖစ္ပါတယ္။

တုုိနီကရုုိ (Tony Croll) ကအဲသည္အဖဲြ႕ရဲ႕ ဒါရုုိက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကရုုိ ကေျပာရာမွာ အဖဲြ႕၀င္ေတြဟာ စာဖတ္စာေရးတတ္ဖုုိ႕ မည္သည့္အဆင့္ကုုိမဆုုိ လိုုအပ္သလုုိ ေဆာင္ရြက္ေပးတယ္။ လူၾကီးေတြ ရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကုုိလည္း ထည့္သြင္း စဥ္းစားေပးတယ္လိုု႕ ဆုုိပါတယ္။

ဥပမာအားျဖင့္ PLAN က စာဖတ္တတ္ခ်င္လုုိ႕ သုုိ႕မဟုုတ္ သူတုုိ႕စာဖတ္တဲ့ အရည္အခ်င္းေတြ တုုိးတက္ခ်င္တဲ့ လူၾကီးပိုုင္း ေတြအတြက္ သင္တန္းေတြဖြင့္ေပးထားပါတယ္။ သင္တန္းေတြမွာ တစ္ပတ္ကုုိ ၂ၾကိမ္ ေတြ႕ဆုုံခြင့္ေပးထားတယ္။

PLAN က စာေရးစာဖတ္ ပရုုိဂရမ္မွာ မိသားစုုေတြ အတြက္လည္းပါတယ္။ ေစတနာ့၀န္ထမ္း ဆရာဆရာမေတြက အမ်ဴးိသမီးေတြနဲ႕သူတုုိ႕ သားသမီးေတြ ေတြ႕ဆုုံေပးတဲ့ စင္တာ(ေနရာဌာန) ေတြဆီကုုိ သြားရပါတယ္။ ေစတနာ့၀န္ထမ္းေတြဟာ သူတုုိ႕ကုုိ စာဖတ္တတ္ေအာင္ သင္ၾကားေပးတယ္။ ဒီလုုိနဲ႕ သူတိုု႕သားသမီးေတြရဲ႕ ေက်ာင္းစာေတြကုုိ ကူညီေပးႏုုိင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အဖဲြ႕သားတခ်ဴိ႕ကုုိ အက်ဥ္းေထာင္ေတြဆီကုုိ လႊတ္ျပီး အက်ဥ္းသားေတြကုုိ စာဖတ္တတ္ေအာင္ သင္ၾကားေပးေစပါတယ္။ ၀ါရွင္တန္ဒီစီက အလုုပ္ဌာနေတြဆီကုုိ လည္းအဖဲြ႕သားေတြက သြားျပီး အလုုပ္သမားေတြကုုိ စာေရးစာဖတ္ အရည္အခ်င္းေတြ တုုိးတက္လာေအာင္ ကူညီေပးၾကပါတယ္။

PLAN မွာ အင္မတန္နိိမ့္က်တဲ့ စာေရးစာဖတ္အရည္အခ်င္းအဆင့္ ေလာက္သာ ရွိတဲ့သူေတြ ေကာင္းေကာင္းနားလည္ေစဖုုိ႕ လြယ္ကူေခ်ာေမြ႕တဲ့ သင္ၾကားမူ ျပသမူ ပစၥည္းကရိယာေတြ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ – အဖဲြ႕သားေတြဟာ သိသင့္သိထုုိက္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကုုိ ျပန္လည္ကူးယူေရးသားခုုိင္းတဲ့ စနစ္ကုုိ က်င့္သုုံးျပီး အသိပညာေပးတဲ့ သင္တန္းေတြ လုုပ္ထားပါတယ္။

လူေတြက PLAN ကသင္တန္းေတြကုုိ တက္ခ်င္ၾကပါတယ္။ ဥပမာ ဂၽြန္ဆုုိတဲ့သူက ဆုုိပါေတာ့။ သူက အထက္တန္းေက်ာင္းမပီးဘူး။ သူကအထူးစာေမးပဲြတစ္ခုုကုုိ ေျဖဆုုိျပီး အထက္တန္းေအာင္လက္မွတ္ ရခ်င္တယ္။ ဥပမာ ဖေလာ့ရင့္ ဆုုိတဲ့ အမ်ဴိးသမီးတစ္ေယာက္က ဆုုိပါေတာ့။ သူက သူ႕ေျမးကေလးေတြကုုိ ပုုံျပင္ကေလးေတြ ဖတ္ျပခ်င္တယ္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုုမွာ အဲသည္လုုိ ျဖည့္ဆည္းေပးေနတဲ့ စာေရးစာဖတ္ လူမူအဖဲြ႕ေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ ဒီလုုိအစီအစဥ္ေတြက စာနည္းနည္းပဲ ေရးတတ္ဖတ္တတ္တဲ့ လူၾကီးေတြကုုိ အကူအညီျဖစ္ေစတယ္ လိုု႕ ကၽြမး္က်င္ပညာရွင္ေတြက ဆုုိပါတယ္။ ဒီအစီအစဥ္ထဲ ပါ၀င္ခ်င္လုုိ႕ ေစာင့္ေနတဲ့ သူေတြလည္း မနည္းပါဘူး။ ရာခ်ီပါတယ္။

စာေရးစာဖတ္စြမး္ရည္ဆုုိင္ရာ အမ်ဴိးသားယာယီအဖဲြ႕ေတြဟာ ျမိဳ႕ရြာေတြမွာ အမ်ားဆုုံး ပါ၀င္လာၾကပါတယ္။ အထူးတယ္လီဖုုန္းလုုိင္းေတြ နဲ႕လူၾကီးပုုိင္းေတြကုုိ ဆက္သြယ္အကူအညီေတြ ေပးကာ စာဖတ္တဲ့အခါ နားမလည္တတ္တဲ့ ျပႆနာေတြကုုိ ေျဖရွင္းေပးခဲ့ၾကတယ္။ ဘယ္သူျဖစ္ျဖစ္ အဲသည္ဖုုန္းနံပါတ္ေတြကုုိ ဆက္ျပီး စာဖတ္ရင္း နားမလည္တဲ့ေနရာေတြ၊ အဓိပယ္ဘာမွန္းမသိတာေတြ ၾကဳံရရင္ ေမးျမန္းလုုိ႕ရတယ္။ ဆ၇ာဆရာမေတြက သင္ၾကား ေျဖရွင္းေပးတယ္။ (ေဆးပုုလင္းေပၚမွာ ေရးထားတဲ့စာေတြ နားမလည္တဲ့အခါ၊ ကေလးကေမးတဲ့ သခ်ာၤပုုစာၦျဖစ္ျဖစ္၊ အဂၤလိပ္စာျဖစ္ျဖစ္ မေျဖတတ္တဲ့အခါ၊ အလုုပ္ေၾကာ္ျငာကစာေတြ နားမလည္တဲ့အခါ၊ စာဖတ္ရင္း ဘာမွန္းမသိတဲ့စာေတြ၊ စကားလုုံးအသစ္ေတြ မသုုံးတတ္ရင္၊ စာတစ္ခုုခုု ေရးခ်င္တယ္ မေရးတတ္တဲ့အခါ၊ စသျဖင့္ စသျဖင့္။)

၁၉၈၉ ခုုႏွစ္ ျမိုု႕ရြာေဒသ ဆုုိင္ရာ ကုုိယ္စားလွယ္ေတြ၊ ျမိ႕ေတာ္၀န္ေတြကေန ပညာေရးအစည္းအေ၀းေတြ ေခၚျပီး ေတြ႕ဆုုံၾကတယ္။ သူတုုိ႕က အေရးပါတဲ့ အစီအစဥ္ေတြခ်မွတ္ျပီး သကၠရာဇ္ ၂၀၀၀ မွာ အမ်ဴိးသားပညာေရးဆုုိင္ရာ ရည္မွန္းခ်က္ ၆ခုုပါတဲ့ (အဲသည္ ၆ခုုက ဘာလဲဆုုိတာ ေျပာမထားပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ လူၾကီးေတြ အဂၤလိပ္စာ ဖတ္တတ္ဖုုိ႕၊ ေရးတတ္ဖုုိ႕ ၊ နားလည္ဖုုိ႕ ၊ ျပန္လည္ ေဆြးေႏြးႏုုိင္ဖုုိ႕၊ ျပန္လည္ေရးျပႏုုိင္ဖိုု႕၊ နဲ႕ သခ်ာၤတတ္ဖုုိ႕ ေတြ ျဖစ္ႏုုိင္ပါတယ္။) ညီလာခံမွာ ျပန္ေတြ႕ဆုုံၾကဖုုိ႕ သေဘာတူခဲ့ၾကပါတယ္။ ေျပာရရင္ေတာ့ လူၾကီးပုုိင္းဆုုိင္ရာ စာဖတ္စြမ္းရည္တုုိးတက္ဖုုိ႕ ကိစၥက ေတာ္ေတာ္ေလး အဓိက က်လာတယ္ေပါ့။

အခုုဆုုိရင္ (၁၉၉၄ခုုနွစ္ကုုိ ဆုုိုုိလုုိပါတယ္) ပညာေရးဆုုိင္ရာ ဆရာဆရာမမ်ား၊ အစုုိးရ၀န္ထမ္းမ်ားနဲ႕ လုုပ္ငန္းဆုုိင္ရာဦးေဆာင္သူေတြ (ေဘာ့စ္ေတြ၊ သူေဌးေတြ၊ ကုုမဏီပုုိင္ရွင္ေတြေပါ့) က စာေရးစာဖတ္တတ္ေျမာက္ေရး ဟာအေရးပါေၾကာင္းနဲ႕ သည့္ထက္မက အစီအစဥ္ေတြ တုုိးတက္ျဖစ္ေျမာက္ဖုုိ႕ အေရးၾကီးတယ္၊ သည္အစီအစဥ္ေတြကုုိ တုုိးခ်ဲ႕ရဖုုိ႕ လုုိအပ္တယ္ဆုုိတာ သေဘာေပါက္လာ ၾကပါတယ္။ သေဘာလည္းတူလာ ၾကပါတယ္။ ဟုုတ္တယ္၊ သည္အစီအစဥ္ေတြက တုုိးတက္လာ ဖုုိ႕လုုိအပ္တယ္။ အဲသည္အတြက္ ပိုုက္ဆံလုုိတယ္ေလ။ ၁၉၉၂ ခုုႏွစ္ မွာ ျမိ႕ၾကီးေတြက ေက်ာင္းေတြမွာ ေဒသဆုုိင္ရာ စာေရးစာဖတ္အစီအစဥ္အတြက္ အလွဴေငြ ေဒၚလာသန္း ၂၀၀ လက္ခံရရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီပရိုုဂရမ္ေတြကုုိ လုုပ္ေပးေနတဲ့သူေတြကေတာ့ သည္ေလာက္ေငြပမာဏ ဟာနည္းေသးတယ္၊ မလုုံေလာက္ဘူး လုုိ႕ဆုုိၾကပါတယ္။

ဟုုတ္ပါတယ္။ ေဒသဆုုိင္ရာ အစုုိးရအေနနဲ႕ စာေရးစာဖတ္အစီအစဥ္ ပရုုိဂရမ္ တကယ္တုုိးတက္ဖုုိ႕ဆုုိရင္ ေသေသခ်ာခ်ာ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့ရမယ္ ဆုုိတဲ့အခ်က္ကုုိ လူေတြက သေဘာတူၾကပါတယ္။ သမၼတ ဘီလ္ကလင္တန္ က ေဒၚလာ သန္း၂၇၀ သုုံးစဲြေစခဲ့တယ္။ အဲသည္ပရုုိဂရမ္ဟာ အထက္တန္းေက်ာင္း ျပီးသြားသူေတြအတြက္ အလုုပ္အကုုိင္ရွာေဖြမူမွာ တကယ္ပဲ အေထာက္အကူျဖစ္ေစတဲ့ စြမ္းရည္ေတြ ေပးခဲ့ပါတယ္။

(လူၾကီးေတြ စာေရးစာဖတ္တတ္ေျမာက္လာရင္ ဘယ္လုုိအက်ဴိးေတြ ရလာႏုုိင္သလဲ ဆုုိတာနဲ႕ ပတ္သက္လုုိ႕ ေရွ႕ကတင္ျပထားသလုုိ အက်ဴိးေက်းဇူးေတြရလာသလုုိ ေနာက္ဆက္တဲြ အက်ဴိးေတြလည္းရွိလာပါတယ္လုုိ႕ ယခုုလတ္တေလာ (ဒါကေတာ့ ၂၀၁၇ ကာလေတြကုုိ ေဖာ္ညႊန္းပါတယ္) အေျခအေနေတြကုုိၾကည့္ျပီးေကာက္ခ်က္ေတြ ေတြ႕လာရတယ္။)

လူၾကီးေတြ စာဖတ္တတ္ စာေရးတတ္ သခ်ာၤတြက္တတ္ (ဂဏန္းမ်ားကုုိင္တြယ္ တတ္လာျခင္း) နဲ႕အတူ ယဥ္ေက်းမူ ဓေလ့ထုုံးစံဆုုိင္ရာ စာေပမ်ားကုုိ ေလ့လာလုုိက္စား လာမူေတြေၾကာင့္ လူေတြဟာ အက်င့္စာရိတၱပုုိင္းဆုုိ္င္ရာမွာ တုုိးတက္မူေတြ ျဖစ္လာတာ ေတြ႕ရတယ္လုုိ႕ ဆုုိပါတယ္။ အေမရိကန္ယဥ္ေက်းမူ၊ သမုုိင္းရာဇ၀င္၊ စာေပအႏုုပညာေတြကိုု ၁၉၅၀ခုုႏွစ္ ကာလ သမုုိင္းေတြ ေလာက္ကေန ေလ့လာလုုိက္စားေစျခင္း ေပါ့ေလ။ (ျမန္မာျပည္အတြက္ဆုုိရင္ေတာ့ လူေတြဟာ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမူ ဓေလ့ထုုံးစံ ဗုုဒဘာသာအယူအဆမ်ားကုုိ ဖတ္ရူျခင္း ေလ့လာလုုိက္စားျခင္းအားျဖင့္ မေကာင္းမူ ဒုုစရုုိက္ေတြ နည္းပါးလာမယ္ မေကာင္းမူေတြ လုုပ္ဖုုိ႕ ေၾကာက္လာမယ္ ရွက္လာမယ္ေပါ့။ အေမရိက အတြက္ေတာ့ အဂၤလိပ္စာ ဖတ္တတ္ အဂၤလိပ္လုုိေရးတတ္တာကေန ဆင့္ပြား အက်ဴိးျဖစ္လာတာေတြကုုိ ဆုုိလုုိထားတာပါ။)

အဂၤလိပ္စာေပေတြကိုု ဖတ္လာတဲ့အခါက်ေတာ့တဲ့၊ သူတုုိ႕ေတြက အခ်င္းခ်င္း ေဆြးေႏြးလာၾကသတဲ့။ ဥပမာ မာ့တြန္း ရဲ႕ ကေလးပုုံျပင္လိုု႕ဆုုိေသာလည္း အင္မတန္ခက္ခဲတဲ့ အဂၤလိပ္စာေတြနဲ႕ ေရးဖဲြ႕ထားတဲ့ စာအုုပ္ၾကီးေတြကေန အသိပညာတုုိးလာပါတယ္။ သူ႕အဂၤလိပ္စာကခက္ေတာ့ စာလုုံးေတြ သင္ယူရင္းနဲ႕ နားလည္လာမယ္၊ ဖတ္တတ္လာမယ္ လုုိ႕ဆုုိတယ္။

ဒီလုုိနဲ႕ ပုုိမိုုအဆင္ေျပလာတဲ့ ေတာ္လာတဲ့ မိဘေတြ၊ အေဆြခင္ပြန္းေတြ၊ မိသားစုု၀င္ေတြ တုုိးပြား ျဖစ္ေျမာက္လာတယ္။ ကေလးေတြရဲ႕အိမ္စာေတြကုုိ ကူညီေပးရင္းနဲ႕ စာအေရးအသား စာဖတ္အား တိုုးလာတယ္။ ႏုုိင္ငံေရးသေဘာအရၾကည့္မယ္ ဆုုိရင္လည္း ေဒသဆုုိင္ရာ ကိစၥေတြမွာ အၾကံေကာင္းညဏ္ေကာင္းေတြရမယ္ အဆင့္ျမင့္တဲ့ အေတြးအေခၚေတြ ထြက္လာမယ္။ သူတုုိ႕ဂရုုစိုုက္တဲ့ သူတုုိ႕ရဲ႕ပတ္၀န္းက်င္မွာလည္း မွန္ကန္တဲ့ ဆုုံးျဖတ္ခ်က္ေတြ၊ ၾသဇာသက္ေရာက္မူေတြ ရွိလာမယ္။ သည္လုုိနဲ႕ အၾကမ္းဖက္မူေတြ နည္းပါးျခင္း၊ ကာကြယ္ႏုုိင္ျခင္း၊ က်မ္းမာေရးတုုိးတက္လာျခင္း၊ မဲေပးမူေတြမွာလည္း စည္းကမ္းတက် ေတြးေခၚတတ္လာျခင္း၊ စီးပြားေရး တုုိးတက္လာျခင္း၊ ပညာေရးမွာလည္း တုုိးတက္လာျခင္း၊ ဆင္းရဲမြဲေတမူကုုိပင္ တေျဖးေျဖး ေလ်ာ့က်လာေစႏုုိင္ျခင္း စတဲ့ အက်ဴိးေက်းဇူးေတြဟာ လူမူဘ၀ထဲမွာ တေျဖးေျဖးစိမ့္၀င္လာတာကုုိ ေတြ႕ရပါတယ္ တဲ့။

ဒါေတြဟာ ၁၉၇၅ ခုုနွစ္ကေန ယေန႕ေခတ္ (၂၀၁၇ခုုွႏွစ္တုုိင္) သုုေတသနလုုပ္ကာ ဂရုုတစုုိက္ေစာင့္ၾကည့္လာခဲ့တာရဲ႕ အေျဖေတြ ျဖစ္ပါတယ္ လုုိ႕ဆုုိထားပါတယ္။ (အဲ… ဒါေပမယ့္ ဒါေလာက္ေတာ္လာတဲ့ အေမရိကန္ျပည္သားေတြက ပညာတတ္ မစ္ၥကလင္တန္ကုုိ မေရြးပဲ မုုိးေပၚကက်လာတဲ့ ေဒါနယ္ထရန္႕ကုုိ ေရြးလုုိက္တာေတာ့ စဥ္းစားစရာေပါ့ေလ။ ထားပါေတာ့ … အခုု ေဆာင္းပါးကိုု နိဂုုံးခ်ဴပ္ပါေတာ့မယ္။)

ပညာရပ္ဆုုိင္ရာ ဆရာဆရာမေတြ၊ အစုုိးရ၀န္ထမ္းအရာရွိေတြ၊ လုုပ္ငန္းပုုိင္းဆုုိင္ရာ ဦးေဆာင္သူေတြကေျပာရာမွာ အေမရိကမွာ အဂၤလိပ္စာ အေရးအဖတ္ တုုိးတက္တတ္ေျမာက္ဖုုိ႕ ဟာတကယ္ပဲအေရးၾကီးတယ္၊ ဒါေတြ တုုိးတက္လာဖုုိ႕လုုိအပ္တဲ့ ကိစၥဟာျဖင့္ ၾကီးမားတဲ့ အလုုပ္ၾကီးတစ္ခုု ပါပဲလုုိ႕ ဆုုိၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း တကယ္ျပီးေျမာက္ ေအာင္ျမင္ဖုုိ႕ကေတာ့ တကယ္လုုပ္ခ်င္ၾကမွ ပဲျဖစ္လိမ့္မယ္လိုု႕ ဆုုိၾကပါတယ္။ လူေတြဟာ သူ႕ဘာသာသူ အဂၤလိပ္လုုိ ေရးထားတဲ့ စာအုုပ္ေတြ၊ သတင္းစာေတြ ဖတ္ခ်င္လာတာ၊ အဂၤလိပ္စာကိုု နားလည္ခ်င္လာတာ၊ ကိုုယ္ပုုိင္ အလုုပ္အကုုိင္ရွာေဖြရင္းနဲ႕ ကိုုယ့္ျပႆနာ၊ အားနည္းခ်က္ေတြ ကုုိ သိလာတာ၊ ကိုုယ့္သားသမီးေတြကုုိ စာသင္ျပေပးခ်င္လာတာေတြဟာ လုုပ္ယူဖန္တီးတာမဟုုတ္ပဲ ကိုုယ့္အသိစိတ္ဓါတ္နဲ႕ ကုုိယ္ျဖစ္လာတာ ျဖစ္မွသာလ်င္ လူၾကီးေတြ စာဖတ္တတ္ ေရးတတ္ဖိုု႕ အရုုိဂရမ္ဟာျဖင့္ တကယ္ပဲ ေပၚထြန္းလာကာ တကယ္ပဲ ေအာင္ျမင္တဲ့ လမ္းေၾကာင္းေပၚေရာက္လာမွာ ျဖစ္ေၾကာင္းနဲ႕ သည္ပရိုုဂရမ္ျဖစ္ေပၚလာခဲ့ တာေတာင္မွ ေနာင္အႏွစ္ ၃၀ ေက်ာ္ေလာက္ ရင္းနွီးမွပဲ ေအာင္ျမင္တဲ့ လမ္းေၾကာင္းေရးေတးေတးေလး ေပၚလာရုုံကေလးသာ ရွိပါေၾကာင္း တင္ျပရင္း ေဆာင္းပါးကုုိ နိဂုုံးခ်ဴပ္လုုိက္ပါတယ္။

ဂ်ဴနီယာ၀င္း