သိပၸံပညာကမၻာ တစ္ဦးတည္းေသာ သက္ရိွစြယ္စံုက်မ္း ဂ်ဴနီယာ၀င္း

သိပၸံပညာကမၻာ

တစ္ဦးတည္းေသာ သက္ရိွစြယ္စံုက်မ္း

(ေအာင္ဆုလူငယ္ဂ်ာနယ္

            ၂ဝဝ၆၊ စက္တင္ဘာလ၊ ၁ ရက္)

            Aristotleကို BC-၃၈၄ တြင္ Aegean ပင္လယ္ေျမာက္ဘက္စြန္းအရပ္က Stagiraေတာျမို့ကေလးတစ္ျမို့မွာ ေမြးဖြားခဲ့သည္။ ဖခင္ျဖစ္သူက ပညာတတ္၊ ျသဇာရိွသူတစ္ေယာက္ျဖစ္၍ Alexandrer the Geeat ဘုရင္၏ အဘိုးကို ေစာင့္ေရွာက္ကုသေပးေသာ နန္းတြင္း သမားေတာ္ ျဖစ္ပါသည္။ Aristotle ငယ္ရြယ္စဥ္ ပညာေရးသည္ သူ့ေနအိမ္လို့ဆိုရေပမည္။ ဖခင္ျကီးသည္ သဘာဝဆိုင္ရာ သိပၸံပညာရပ္ ဆိုင္ရာ အကို်းသက္ေရာက္မႈရိွေသာ ေနာက္ခံအေျကာင္းအရာေတြကို သင္ျကားေပးခဲ့ပါသည္။

            BC ၃၆၇ တြင္ သူ့အသက္ ၁၇ နွစ္၌ ေအသင္ျမို့သို့ သြားေရာက္ကာ ပညာသင္ျကားခဲ့သည္။ အဲဒီမွာ ပေလတို၏ တပည့္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ပေလတိုဟူသည္ ထိုေခတ္အခါက ေတြးေခၚပညာရွင္ျကီးတစ္ဦး ျဖစ္ပါသည္။ ပေလတို၏ အေတြးအေခၚရပ္ေတြထဲမွာ Aristotle သည္ ေကာင္းေကာင္းျကီး နစ္ဝင္ခဲ့ပံုရျပီး ပေလတို၏ ဒႆနိကေတြကို ထပ္ျပီး ဆင့္ပြားဖို့ လိုမယ္လို့ ယူဆခဲ့သူျဖစ္ပါသည္။

            BC ၃၄၂ တြင္ အသက္ ၄၂ နွစ္ရိွျပီ ျဖစ္သည္။ Aristotle သည္ ဘုရင္၏ ေျမး၊ အသက္ ၁၄ နွစ္အရြယ္ မင္းသား Alexander ၏ ဆရာအျဖစ္ ခန့္အပ္ျခင္းခံခဲ့ရပါသည္။ Alexander the Great ကြယ္လြန္ျပီးဘုရင္ျဖစ္လာသည့္ မင္းသား Alexander ၏ ေအာင္ျမင္မႈဟာ Aristotle ၏ လမ္းညႊန္သင္ျကားေပးမႈေတြနဲ့ လံုးလံုးလ်ားလ်ား ပတ္သက္ခဲ့သည္ဟု ဆိုရေပမည္။ ဘုရင္ Alexander သည္ Aristotleအား ေငြေျကး အေျမာက္အျမားျဖင့္ ခီ်းျမွင့္ေျမွာက္စားခဲ့ပါသည္။

Aristotleသည္ စာအုပ္ေပါင္း ေလးရာမွသည္ တစ္ေထာင္ျကား ေရးသားထုတ္ေဝခဲ့သည္ဟု ခန့္မွန္းရပါသည္။ ယင္းစာအုပ္ေတြကို သူတစ္ဦးတည္း ေရးသားခဲ့သလား၊ သူ၏ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ သိပၸံပညာရွင္ေတြ၊ ဒႆနိကပညာရွင္ေတြ၏ အေရးအသားေတြကို စုေဆာင္း ထုတ္ခဲ့သလားဟူေသာ ေမးခြန္းေတြ ထြက္ေပၚလာခဲ့ပါသည္။ သူ၏ အေရးအသားမ်ားမွာ ေျပာင္ေျမာက္လွေသာေျကာင့္ လူတစ္ဦးတည္း ထုတ္တာမျဖစ္နိုင္ပါဘူးဟူေသာ ယံုျကည္မႈ ခက္ခဲတာေတြကိုေတာင္ သူ့ေတြးေခၚမႈေတြက လႊမ္းမိုးနိုင္ခဲ့ပါသည္။

            Aristotle ကို သိပၸံပညာရပ္ဆိုင္ရာ သုေတသနအဖဲြ့ဝင္ တစ္ဦးအျဖစ္ သိျကသည္။ ဂရိနွင့္ အာရွတစ္ခြင္ လွည့္လည္က်က္စားေနျက ေသာ လူတစ္ေထာင္တို့ဟာ ပင္လယ္ေရျပင္နဲ့ ကုန္းေျမ၏ သဘာဝ နမူနာပံုစံေတြကို စုေဆာင္းျပီး Aristotleထံ ေပးပို့ခဲ့ျကပါသည္။ Aristotle သည္ ထိုကဲ့သို့ ရရိွခဲ့တဲ့ သိပၸံပညာရပ္ဆိုင္ရာ ကူညီေဖးမမႈေတြကို အေျကာင္းျပုလို့ ဇီဝေဗဒနွင့္ သတၲေဗဒဆိုင္ရာ သုေတသန ေတြ လုပ္နိုင္ခဲ့ေလသည္။ သူက ပင္လယ္ျပင္ကို စူးစမ္းခဲ့သည္။ တိရစၧာန္ေတြကို ေလ့လာခဲ့သည္။

            ေအသင္တြင္ Aristotle သည္ အေဆာက္အအံု အစုအေဝးတစ္ခုကို ဝယ္ယူခဲ့ျပီး Lyceum အမည္တြင္ေသာ ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္း ကို ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ အဲဒီမွာ ေက်ာင္းသားမ်ားစြာ စုေဆာင္းခဲ့သည္။ မနက္တိုင္းမွာ ယုတၲိေဗဒ၊ ရူပေဗဒနွင့္ သေဘာတရားခ်ည္းသက္သက္ ေလ့ လာေသာ တကၠေဗဒပညာရပ္မ်ားကို သင္ျကားသည္။ ေန့လည္ေတြမွာ စီကံုးေျပာဆိုတတ္ေအာင္ အေျပာအဆို တတ္ဖို့နွင့္ နိုင္ငံေရးသိပၸံ ဘာသာေတြကို သင္သည္။ သင္ျကားေရးနွင့္ ေဆြးေနြးမႈမ်ားကို ျခံထဲမွာ ဆရာနွင့္တပည့္ေတြ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း ျပုလုပ္ေလ့ ရိွေလသည္။

            Aristotle သည္ ကမၻာ့ပထမဦးဆံုး စာျကည့္တိုက္ကို ဖြင့္ခဲ့သူ ျဖစ္သည္။ အဲဒီအတြက္ စာရြက္စာတမ္းေတြ၊ ေျမပံုေတြ ထားရိွသည္။ သူက စာအုပ္စာတမ္းေတြကို ေငြေပါင္းမ်ားစြာျဖင့္ ဝယ္ယူသည္။ ယင္းသည္ Alexanderဘုရင္၏ ပံ့ပိုးေပးကမ္းမႈေတြ ပါရိွခဲ့လို့ဟုလည္း ဆိုနိုင္သည္။

            တခို်ကေသာ Aristotle ၏ ေတြ့ရိွခ်က္ေတြမွာ မေရရာမႈေတြ ရိွခဲ့ေသာ္လည္း တိက်ေသခ်ာေသာ အရာေတြလည္း ရိွခဲ့ပါသည္။ သူက ရွင္သန္ေနေသာ သတၲဝါေတြကို သူတို့၏ အစိတ္အပိုင္းမ်ားအလိုက္ အုပ္စုေတြခဲြလို့ ရပါသည္စဟု ဆိုခဲ့ပါသည္။ ထို့ျပင္ ကမၻာျကီးထဲ က အရာမွန္သမွ်သည္ အမွတ္တမဲ့ ျဖစ္ေပၚလာေသာ အရာမ်ားမဟုတ္ပါတဲ့။ အရာအားလံုးသည္ သူ့စနစ္နဲ့ သူ့ပံုစံနဲ့ ေပၚထြက္လာတာေတြ ျဖစ္ပါသည္ဟု ဆိုခဲ့ေလသည္။ Aristotle နွင့္ သူ၏ သုေတသနအဖဲြ့သည္ ဇီဝေဗဒနယ္ပယ္ထဲက ျပသမႈေတြကို ေကာင္းေကာင္း လုပ္ေဆာင္ ျပခဲ့နိုင္ျကသည္။ ထို့ေျကာင့္ Aristotle ကို ဇီဝေဗဒဆိုင္ရာ နည္းပညာ၏ ေရွ့ေျပးပုဂၢိုလ္ဟု ဆိုနိုင္ေလသည္။

            H.F.Well ၏ ‘The Outline of History’ စာအုပ္တြင္ Arstotleကို 'သူ့ရဲ့ အေရးပါလွတဲ့ သိပၸံပညာရပ္ကို နားလည္မႈဟာ ေခတ္မီတဲ့ သိပၸံပညာရပ္လႈပ္ရွားမႈကို ေရွ့ျကိုျမင္ေနသူ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုခဲ့ေလသည္။ သူဟာ အခ်က္အလက္ေတြကို အတူတကြ စုေဆာင္းျပီး အသိပညာ ျဖန့္ေဝေပးသူျဖစ္ေပသည္။ သူသည္ သဘာဝဆိုင္ရာ ရႈေထာင့္ကျကည့္တဲ့ ပထမဦးဆံုး သမိုင္း ပညာရွင္ပါပဲ။ သူ့ေရွ့ကသူေတြက အရာဝတၴုေတြရဲ့သဘာဝကို ေလ့လာခဲ့ျကတယ္။ သူက အဲဒီအလုပ္ေတြကို ေက်ာ္လြန္လို့ အရာဝတၴုေတြရဲ့ အုပ္စုေတြကိုခဲြျပီး အစီအစဥ္ခ်ျပ၊ နိႈင္းယွဥ္ျပခဲ့ပါတယ္'ဟု ေရးသားခဲ့ေလသည္။

            Aristotle ၏ အေရးအသားမ်ားသည္ သူ၏ ယံုျကည္မႈကို အေျခခံထားျပီး အမွန္တရားကို ရိုးသားစြာ လက္ခံထားသည္။ ေရွ့ကဆိုခဲ့ သလို သူ၏ ယံုျကည္တာေတြထဲမွာ အမွားအယြင္းေတြ ပါေနခဲ့သည္။ ဥပမာ-Aristotleက ေက်ာက္ခဲတစ္လံုးနွင့္ သစ္ရြက္တစ္ရြက္ အျမင့္မွ လႊတ္ခ်ေသာအခါ ေက်ာက္ခဲက ေျမေပၚအရင္က်သည့္ ျဖစ္ရပ္ကို ျကည့္ျပီး ေလးတဲ့အရာဝတၴုနွင့္ ေပါ့ေသာ အရာဝတၴုကို အျမင့္မွ ပစ္ခ်လွ်င္ေလးသည့္ အရာဝတၴုက ေျမေပၚအရင္က်မည္ဟူေသာ မွားယြင္းသည့္ အယူအဆကို ခ်ျပခဲ့ဖူးသည္။ ဥပမာ- နွစ္ေပါင္ အေလးနွင့္ တစ္ေပါင္အေလး။ သို့ေသာ္ ယင္းကို Aristotle က သက္ေသမျပခဲ့ပါဘူး။ ဒါဟာ ယုတၲိေဗဒ သေဘာအရ လက္ခံနိုင္သည့္အတြက္ မွန္သည္လို့ ဆိုခဲ့ေလသည္။

            Galileoရဲ့ ေခတ္မွာေတာ့ သူက ေလ၏ ခုခံမႈကို လစ္လူ်ရႈျပီး ေလးတဲ့အရာနွင့္ ေပါ့ေသာအရာ နွစ္ခုကို တစ္ခိ်န္တည္း အျမင့္က လႊတ္ခ်လွ်င္ အခိ်န္တူတူ ေျမေပၚက်မယ္လို့ဆိုကာ ပီစာေမွ်ာ္စင္ေပၚက အေလးမတူတဲ့ အရာနွစ္ခုကို လႊတ္ခ်ျပျပီး သက္ေသျပခဲ့သည္။ ၁၈၈၅ ခုနွစ္မွာ ဒတ္ခ်္လူမို်း သခၤ်ာပညာရွင္ တစ္ေယာက္က ေဘာလံုးနွစ္လံုးကို ျပူတင္းေပါက္ေပၚက ပစ္ခ်ျပခဲ့သည္။ တစ္လံုးက ေနာက္ တစ္လံုးထက္ ၁ဝ ဆ ပိုေလးပါသည္။ ထိုအခါ ေျမေပၚသို့ ထိရိုက္သံ တစ္သံသာထြက္သည္ကိုသာ ျကားခဲ့ရပါသည္။ ယင္းသည္ အေလး မတူတဲ့ အရာဝတၴုနွစ္ခု၏ တစ္ခိ်န္တည္းမွာ က်သည္ဆိုတာကို ျပခဲ့ေသာ သက္ေသပဲ ျဖစ္ေလသည္။

            Aristotle ၏ ေခတ္မွာေတာ့ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား၏ အခိ်န္မ်ားသည္ ေတြးေခၚစဥ္းစားျကျခင္း၊ ေဆြးေနြးျကျခင္း၊ စာမ်ားမ်ား ဖတ္ျခင္း၊ ဂီတကို လိုက္စားျခင္းတို့ျဖင့္သာ အခိ်န္ကုန္ဆံုးေလသည္။ Aristotleက နိုင္ငံ၏ စံဟူသည္မွာ လူတိုင္းတြင္ အိမ္နွစ္လံုးရိွရမည္။ တစ္လံုးက ကိုယ္ေနထိုင္တဲ့ နိုင္ငံတြင္းမွာ၊ တစ္လံုးက ဆင္ေျခဖံုးမွာ၊ ျပီးေတာ့ လူသားမို်းနြယ္ တစ္ရပ္လံုးအတြက္ ေကာင္းမြန္စစ္မွန္မႈနွင့္ ေပ်ာ္ရႊင္မႈရဖို့ ေသခ်ာေသာ ျမင့္မားသည့္ လူ့အဖဲြ့အစည္းစနစ္ ရိွကိုရိွရမည္ဟု ဆိုသည္။

            Alexander ဘုရင္ကြယ္လြန္ျပီးေနာက္တြင္ေတာ့ သူ့အေပၚမွာ ရိွေနခဲ့ျကတဲ့ မနာလိုမုန္းတီးမႈေတြ၊ မယံုျကည္မႈေတြ ထြက္ေပၚလာျက ေလသည္။ သူ့ကို ဘုရားသခင္အား ေစာ္ကားသူဟု စြပ္စဲြျပီး ေသမိန့္ခ်ခဲ့ျကသည္။ သို့ေသာ္ သူကမိခင္၏ ရပ္ရြာ Chalcisသို့ ထြက္ေျပးခဲ့ ေလသည္။ BC၃၂၂ အသက္ ၆၂ နွစ္တြင္ အစာအိမ္ေရာဂါျဖင့္ ကြယ္လြန္ခဲ့ေလသည္။

            သူ၏ အေရးအသား ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသည္ မီးရိႈ့ဖ်က္ဆီးခံခဲ့ရသည္။ သို့ေသာ္ ေနာက္နွစ္ ၂ဝဝ ေလာက္တြင္ ထုတ္ေဝခဲ့တဲ့ သူ၏ မွတ္တမ္းမွတ္ရာေတြကို ဥေရာပရိွ စာေပသမားေတြက သူ့အားရွင္သန္လ်က္ရိွေသာ ကမၻာ့စြယ္စံုက်မ္းသဖြယ္ အသိအမွတ္ျပု ဖတ္ရႈေနျကရ ေလေတာ့သည္။

            နိဂံုးခု်ပ္ဆိုရလွ်င္ Aristotleသည္ သိပၸံပညာရွင္ျကီး တစ္ဦးပါပဲ။ စိတ္မေကာင္းစရာတစ္ခုကေတာ့ သူက နာမည္ျကီးလြန္းခဲ့ျခင္းျဖစ္ သည္။ ညဏ္ပညာ နည္းပါးသူေတြက သူ၏ အမွားေတြကို သူ၏ေအာင္ျမင္မႈနွင့္ သူ၏ အေရးအသားေတြကိုသာ ျကည့္ျပီး လက္ခံခဲ့ျကျခင္း ပင္ ျဖစ္ေပေတာ့သည္။