သိပၸံပညာကမၻာ လွ်ပ္စစ္ေခတ္ကို လမ္းျပခဲ့သူ ဂ်ဴနီယာ၀င္း

သိပၸံပညာကမၻာ

လွ်ပ္စစ္ေခတ္ကို လမ္းျပခဲ့သူ

  (ေအာင္ဆုလူငယ္ဂ်ာနယ္၂ဝဝ၆၊ ေအာက္တိုဘာလ၊ ၁၅ ရက္)

            သင္တို့ ဒီကေန့လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ဘယ္နွစ္ျကိမ္သံုးခဲ့ျပီလဲ။ သံုးခဲ့သည့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္နည္းလမ္းေတြကို ဥပမာျပရရင္ေတာ့... မီးထြန္း ျခင္း၊ ေရဒီယို၊ မီးဖို၊ ေပါင္မုန့္ကင္စက္၊ ေရခဲေသတၲာ၊ တယ္လီေဗးရွင္းနွင့္ အဝတ္ေလွ်ာ္စက္။ ဒီေတာ့ အဲဒီလိုအသံုးျပုတဲ့အခါတိုင္း၊ အခါ တိုင္းမွာ အဂၤလိပ္သိပၸံပညာရွင္ Michael Faraday (မိုက္ကယ္ ဖာရာေဒး)၏ ေက်းဇူးတရားကို ေအာက္ေမ့သတိရပါ။ သူကေတာ့ လွ်ပ္စစ္ ဓာတ္ေခတ္ကိုလမ္းညႊန္ခဲ့သူပါပဲ။

ဖာရာေဒးက ပထမဦးဆံုးလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကို ေတြ့ရိွခဲ့သူေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ဂရိေခတ္မွာဆိုရင္ ''ပယင္း'' အစတစ္စနွင့္ ပြတ္ျခင္းျဖင့္ မီးစေတြ့ရခဲ့တာေတြရိွခဲ့ပါသည္။ ''ပယင္း''ဟူသည္မွာ ထင္းရွူးပင္မ်ားမွ ရရိွလာေသာ မာေျကာသည့္ ဝါညိုေရာင္ထင္းရွူးေစးျဖစ္ပါသည္။ ဂရိေတြက အဲဒီပယင္းကို ''အီလက္ထရြန္''ဟု ေခၚသည္။ ယေန့ကြ်နု္ပ္တို့ေခၚေနေသာ ‘Electricity’  'လွ်ပ္စစ္'ျဖစ္ပါသည္။

            ၁၇၅၂ ခုနွစ္မွာ Benjamin Franklin က သူ၏ စြန္လႊတ္သည့္ စမ္းသပ္မႈကေန လွ်ပ္စစ္သည္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကိုေပးပါသည္ဟူေသာ အခ်က္ကို ေတြ့ရိွခဲ့သည္ဟူသတဲ့။ ၁၈ဝဝ ခုနွစ္မွာ Volta  (ဗိုလ့္တာ) အမည္တြင္ေသာ အီတလီသိပၸံပညာရွင္ တစ္ဦးက ပထမဦးဆံုးေသာ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္သံုးဘက္ထရီကို တီထြင္ခဲ့ပါသည္။ ယင္းသည္ အဆက္မျပတ္စီးဆင္းေစသည့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကို ထုတ္လုပ္ပါသည္။

            သို့ေသာ္လည္း လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကို အလုပ္လုပ္ေစေသာ အရာအျဖစ္ေျပာင္းလဲ အသံုးခ်ေပးသူကေတာ့ Michael Faraday ျဖစ္ပါသည္။ သူက ကမၻာျကီးကို လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ျဖင့္ ေမာ္တာကိုဘယ္လိုေမာင္းမလဲဆိုတာနွင့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကို ထုတ္လုပ္ေသာ ေမာ္တာဘယ္လိုလုပ္တယ္ ဆိုတာေတြကို ျပသခဲ့ပါသည္။ သူ၏ စမ္းသပ္ခ်က္မ်ားသည္ လွ်ပ္စစ္ေခတ္၏ အစမ်ားျဖစ္ေနေတာ့သည္။

            ဖာရာေဒးကို ၁၇၉၁ ခုနွစ္ စက္တင္ဘာလ ၂၂ ရက္ေန့မွာ ေမြးပါသည္။ ဖာရာေဒးသည္ သူ့ေခတ္အခါမွာေတာ့ အဂၤလိပ္ဓာတုေဗဒ ပညာရွင္၊ သဘာဝရူပေဗဒပညာရွင္၊ လွ်ပ္စစ္သံလိုက္လွ်ပ္စစ္ ဓာတုဘာသာကြ်မ္းက်င္သူတစ္ဦးျဖစ္ပါသည္။ သူ့ဖခင္က ပန္းပဲဆရာတစ္ဦး ျဖစ္ျပီး ဆင္းရဲလြန္းသျဖင့္ သူ့ကို ေက်ာင္းပင္ မပို့နိုင္ခဲ့ရွာေပ။ အသက္ ၁၃ ခုနွစ္အရြယ္မွာ စာအုပ္ဆိုင္တစ္ဆိုင္မွာ အလုပ္လုပ္ခဲ့ရသည္။ ယင္းအျဖစ္သည္ သူစာအုပ္ေတြ အထူးသျဖင့္ သိပၸံဘာသာရပ္စာအုပ္ေတြ ဟူသမွ်ကို ရိွရိွသမွ်ေသာ စာအုပ္စင္ေတြဆီမွ ဖတ္ဖို့အခြင့္အေရး ရရိွျခင္းျဖစ္ေတာ့သည္။ သူပိုက္ဆံ တစ္ပဲ နွစ္ပဲရရသမွ်ကို စုေဆာင္းကာ အဂၤလန္က သိပၸံပညာရွင္ျကီးေတြ၏ ပို့ခ်ခ်က္မ်ားကို တက္ေရာက္ မွတ္သားခဲ့သည္။ ထိုခုနစ္နွစ္တာ ဆည္းပူးခဲ့ရမႈသည္ သူ့ကို အေတာ္ေလးပညာရည္ ဝေစခဲ့သည္ဟု ဆိုရေပမည္။ သူအလြန္နွစ္သက္ခံစား မိေသာ စာအုပ္တစ္အုပ္ကJane Marcet ေရးသားသည့္ Conversation in Chemistry (ဓာတုေဗဒအေျကာင္း) စာအုပ္ျဖစ္သည္။ ဖာရာ ေဒး တက္ေရာက္ခဲ့ေသာ ပို့ခ်သင္တန္းမ်ားမွာ အဂၤလိပ္ဓာတုေဗဒပညာရွင္၊ ရူပေဗဒ ပညာရွင္ Royal Institute အဖဲြ့အစည္းမွ Humphry Davy  နွင့္ City Philosophical Society ကို တည္ေထာင္သူ John Tatumတို့ျဖစ္သည္။

            သူ့အသက္ (၂၁) နွစ္မွာ သူတက္ခဲ့ေသာ ပို့ခ်စာမ်ား နမူနာမ်ားကို သိပၸံပညာရွင္ျကီး Humphry Davy ဆီ ေပးပို့ခဲ့သည္။ Davyက ျကင္နာသနားမႈအျပည့္၊ ေလးစားမႈအျပည့္ျဖင့္ ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို စာျပန္ခဲ့သည္။ တစ္ေန့ Davy မွာ နိုက္ထရိုဂ်င္ထရိုင္ေကာလို ရိုက္ျဖင့္ စမ္းသပ္ေနစဥ္ ထိခိုက္မႈျဖစ္ပြားျပီး မ်က္စိထိခိုက္သြားခဲ့သည္။ ထိုအခါ Davy က ဖာရာေဒးကို သူ့အတြင္းေရးမွူးအျဖစ္ ခန့္ထားဖို့ ဆံုးျဖတ္ ခဲ့သည္။ ၁၈၁၃ ခုနွစ္ မတ္လ ၁ ရက္ေန့တြင္ ဖာရာေဒးသည္ Royal Institute (ေတာ္ဝင္တကၠသိုလ္) တြင္ ဓာတုေဗဒလက္ေထာက္ရာထူး ရခဲ့သည္။ သို့ေသာ္ အစပိုင္းမွာ သူ့လုပ္ရေသာ အလုပ္ေတြက နိမ့္က်လွသည္။ ဥပမာ- ဖန္ခြက္ေတြ ေဆးေျကာတာ၊ ဓာတ္ခဲြခန္းကို သန့္ရွင္း တာ။ သို့ေသာ္ ဖာရာေဒးက သူ့မ်က္လံုးေတြကို ဖြင့္၊ နားကိုစြင့္ထား၏။ သူ့မွာ အခြင့္အေရးရသည္နွင့္ သူ့ကိုယ္ပိုင္စမ္းသပ္မႈေတြ လုပ္ေတာ့ ၏။

            လွ်ပ္စစ္ဓာတ္က သူ၏ အထူးစိတ္ဝင္စားစရာျဖစ္သည္။ သိပၸံပညာရွင္ေတြသည္ အရည္ထဲသို့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကို စီးဆင္းေစလွ်င္ သူ့ကို ျဖစ္ေစေသာ ျဒပ္ဝတၴုဳမ်ားအျဖစ္ ကဲြထြက္သြားသည္ဟူေသာ အခ်က္ကို သိျကျပီးျဖစ္သည္။ ဥပမာ ေရထဲသို့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္လႊတ္လွ်င္ ေအာက္ စီဂ်င္နွင့္ ဟိုက္ဒရိုက္ဂ်င္အျဖစ္ ကဲြထြက္သြားသည္။ ေငြနိုက္ထရိတ္ ေပ်ာ္ရည္ထဲကို လွ်ပ္စစ္ဓာတ္စီးေစလွ်င္ ေငြစစ္စစ္ကို ရသည္။ ဤလုပ္ငန္းစဥ္ကို လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ျဖင့္ ျပုလုပ္ေသာ ခဲြျခမ္းစိတ္ျဖာျခင္းဟု ေခၚသည္။ ဖာရာေဒးသည္ ထိုကဲ့သို့ေသာ လုပ္ငန္းစဥ္ကို မ်ားစြာ ျပုလုပ္ခဲ့သည္။ ထိုျဖစ္စဥ္ကို Electolysis ဟု ေခၚသည္။ ‘Electrolysis’ ျပုလုပ္ေနစဥ္အေတာအတြင္း ပ်က္ျပယ္သြားေသာ ျဒပ္ဝတၴုဳ ပမာဏသည္ အသံုးျပုေသာ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ပမာဏနွင့္ အျမဲတေစ တိုက္ရိုက္ အခို်းက်သည္။ ဤကား ဖာရာေဒး၏ Electrolysis ဥပေဒသ ျဖစ္ေလသည္။

            ၁၈၂၁ ခုနွစ္တြင္ ဖာရာေဒးသည္ ပထမဦးဆံုး လွ်ပ္စစ္ေမာ္တာကို တီထြင္ျပုလုပ္ခဲ့သည္။ ထိုေမာ္တာ တည္ေဆာက္ပံုက ရိုးရိုးျဖစ္ သည္။ သူ့မွာ ဘက္ထရီကေနရလာေသာ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ျဖင့္ လည္ေစသည့္ ေျကးနီးတုတ္တစ္ေခ်ာင္းသာရိွသည္။ တကယ္ လက္ေတြ့က်ေသာ အလုပ္ကို လုပ္ဖို့ေသးငယ္ေသာ ပမာဏမွ်သာ လုပ္နိုင္ပါေစ ဤကားျကီးက်ယ္ေသာ တီထြင္မႈျဖစ္ေလသည္။ တစ္ေန့မွာေတာ့ ကြ်နု္ပ္တို့၏ စက္ရံုအလုပ္ရံုေတြမွာ ျကီးမားေသာ စက္ပစၥည္းေတြကို လည္ပတ္ေစသည့္ ေမာ္တာမ်ားအျဖစ္ကို တိုးတက္တီထြင္လာနိုင္ျပီ ျဖစ္ေလသည္။ ဖာရာေဒး၏ စမ္းသပ္မႈမ်ားသည္ ယေန့သိပၸံပညာကမၻာ၏ အာရံုစိုက္အခံရဆံုးျဖစ္ေနေတာ့သည္။

            ၁၈၂၄ ခုနွစ္မွာ လန္ဒန္ရိွ Royal Insiitute (ေတာ္ဝင္တကၠသိုလ္)တြင္ ပါေမာကၡျဖစ္ေလသည္။ သာမည ပန္းပဲဆရာ၏သား ေလွ်ာက္လွမ္းခဲ့ေသာလမ္းသည္ အဆံုးတြင္ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္ဟု ဆိုရေပမည္။ ၁၈၃၁ ခုနွစ္တြင္ မိုက္ကယ္ဖာရာေဒးသည္ လွ်ပ္စစ္ ေမာ္တာ ျပုလုပ္ခဲ့ေသာ သူ၏ လုပ္ပံုလုပ္နည္းကို ေျပာင္းျပန္ျပန္လုပ္ခဲ့သည္။ စက္မႈပိုင္းဆိုင္ရာစြမ္းရည္ သို့မဟုတ္ စက္ကိုလည္ေအာင္ ျပုလုပ္ျခင္း အတြက္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကို သံုးရမည့္အစား စက္ကိုလည္ေစေအာင္လုပ္၍ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကို ထုတ္လိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။ သူက အရင္ဆံုးသံလိုက္ ျဖင့္ စမ္းျကည့္သည္။ သံလိုက္ဟူသည္မွာ ဓာတ္သတဳၲုျဖစ္၍ တျခားေသာ သတၲုမ်ားကို ဆဲြေဆာင္တတ္သည့္ စြမ္းရည္ရိွသည္။ သံလိုက္မ်ား ကို သံမဏိ၊ သံသတဳၲု၊ နီကယ္တို့ျဖင့္ ျပုလုပ္သည္။ ဖာရာေဒး၏ သံလိုက္က သံသတၲုျဖင့္ လုပ္သည္။ သံလိုက္တစ္တံုး၏ သံလိုက္ဓာတ္ အားသည္ သူ့ပတ္ဝန္းက်င္ ပတ္ပတ္လည္သို့ ျဖန့္ထုတ္လ်က္ရိွ၏။ သူ၏ ထိုအားမ်ားရိွရာ ဧရိယာကို သံလိုက္စက္ကြင္းဟု ေခၚသည္။ ထိုေနရာကို မျမင္ရေပ။ ဖာရာေဒးသည္ ထိုသံလိုက္စက္ကြင္းထဲကို ေျကးနီကို ျဖတ္ခိုင္းျခင္းျဖင့္ ရိုးစင္းစြာ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္သည့္ နည္းကို ေတြ့ရိွခဲ့သည္။ သူက အလြန္လ်င္ျမန္ေသာ အသြင္ျဖင့္ သံလိုက္စက္ကြင္းထဲကို ေျကးနီကို ျဖတ္ခိုင္းေသာအခါ စဥ္ဆက္မျပတ္ စီးဆင္းသြား ေသာ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကို ရေစသည္။

            ၁၈၃၉ ခုနွစ္နွင့္ ၁၈၅၅ ခုနွစ္ျကားတြင္ ဖာရာေဒးသည္ Experimental Researches in Electrocity (လွ်ပ္စစ္ဓာတ္နွင့္ ပတ္ သက္ေသာ စမ္းသပ္သုေတသန လုပ္ေဆာင္မႈမ်ား) ဟူ၍ အတဲြ ၃ ပါ က်မ္း တစ္ေစာင္ကို ျပုစုခဲ့သည္။ သူ၏ ရူပေဗဒနွင့္ပတ္သက္၍ အေရးပါေသာျဖစ္ရပ္ကား ၁၈၄၅ ခုနွစ္တြင္ ျပသခဲ့ေသာ သံလိုက္ဓာတ္အားနွင့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားတို့နွင့္ ပတ္သက္ေသာနယ္ပယ္မ်ားနွင့္ ျပသမႈမ်ား ျဖစ္သည္။ ဖာရာေဒး၏ ပထမဦးဆံုး ဒိုင္နမိုသည္ ျမင္းခြာပံုသဏၭာန္ရိွေသာ သံလိုက္၏ အစြန္းနွစ္ဘက္ျကားတြင္ ေျကးနီျပား တစ္ခုကို ထားရိွလည္ပတ္ေစေသာ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားသံုး ကိရိယာျဖစ္သည္။ လက္ျဖင့္ေမာင္းတင္ရေသာ လက္တန္းျဖင့္ ေျကးနီျပားကို လည္ေစသည္။ ထိုအခါအဆက္ မျပတ္လည္ေသာ ေျကးနီးျပားသည္ သံလိုက္စက္ကြင္းထဲတြင္ ျဖစ္ေသာေျကာင့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကို ထုတ္လုပ္ ေစေတာ့သည္။ ဤသို့နည္းျဖင့္ ထြက္ရိွလာေသာ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္သည္ ေျကးနီစ နွစ္စျဖင့္ ဆက္ထားေသာ ဝါယာျကိုးမ်ားကို ျဖတ္သြားသည္။

            ထိုဥပေဒသသည္ ယေန့တိုင္ အသံုးျပုေနဆဲျဖစ္သည္။ ထိုဥပေဒသကို သံုးျပီး ျကီးမားေသာ ဒိုင္နမိုျကီးမ်ားလည္ပတ္လ်က္ ရိွေနျက သည္။ မိုက္ကယ္ဖာရာေဒးသည္ စမ္းသပ္မႈမ်ားစြာလုပ္ခဲ့ျပီး အေရးပါေသာ အခ်က္မ်ားကို ေတြ့ခဲ့သည္။ သို့ေသာ္ သူ့အမည္သည္ လွ်ပ္စစ္ ေမာ္တာနွင့္ ဒိုင္နမိုကို လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္ လုပ္ေပးခဲ့ေသာသူ အျဖစ္အထူးထင္ရွားခဲ့ပါသည္။

            ၁၈၆၇ ခုနွစ္ ျသဂုတ္လ ၂၅ ရက္ေန့တြင္ ဖာရာေဒးသည္ Hampton Court အရပ္က သူ့ေနအိမ္မွာ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ သူသည္ ဆာဘဲြ့အပ္နွင္းျခင္းကို ျငင္းပယ္ခဲ့သူျဖစ္ျပီး Royal Society ၏ ဥကၠဋၭအျဖစ္ကိုလည္း နွစ္ျကိမ္တိုင္တိုင္ ျငင္းခဲ့သူျဖစ္ပါသည္။ သူ့ဘဝ၏ အခိ်န္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို သူ့အခန္းျပူတင္းေပါက္ကေန မိုးေကာင္းကင္ကို ေမွ်ာ္ျကည့္ရင္း ကုန္လြန္ခဲ့သည္ဟု ဆိုပါသည္။ သူ့အတြက္ Westminster Abbey ရိွ Sir Issac Newton (န်ဴတန္) အုတ္ဂူနားတြင္ အမွတ္တရေက်ာက္ျပားထားရိွခဲ့သည္။ ၁၉၉၁ ခုနွစ္မွ ၂ဝဝ၁ တိုင္ ျဗိတိသွ်ပိုက္ဆံေပါင္ ၂ဝ တန္ေငြစကၠူတြင္ သူ၏ ရုပ္ပံုကို ရိုက္နိွပ္ခဲ့ျကသည္။ ဤကား ကြ်နု္ပ္တို့ အသံုးျပုလ်က္ရိွေသာ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ကို လမ္းျပခဲ့သူ တစ္ဦးျဖစ္သည့္ ဖာရာေဒးအေျကာင္း ျဖစ္ပါသည္။

           

Ref      1. Famous Scientist (Jean Bethell)

2. Encyclopedia Britanique