ဘာသာျပန္ျခင္း - ဂ်ဴ နီယာ၀င္း

အေတြးအျမင္ (၁၅၅)၊ ၂ဝဝ၂ ခုနွစ္

''ဘာသာျပန္တဲ့သူဟာ ဖိနပ္ျပင္တဲ့သူလည္း မက်၊ ဖိနပ္လုပ္တဲ့ သူလည္း မက်တဲ့ အဲဒီနွစ္ခုျကားက ဖိနပ္ေဟာင္းျပင္ေရာင္းေနသူ ျဖစ္ပါတယ္''တဲ့။

‘Translators: sellers of old mended shoes and boots, between cobblers and shoe makers.’

Francis Grose(၁၇၃၁-၁၇၉၁)

ေမေမျကီး ေဒၚခင္မို်းခ်စ္က''ဘာသာျပန္ထားတဲ့စာဟာ ပန္းထိုးထားတဲ့ အဝတ္စကို ေျပာင္းျပန္ဘက္က ခံစားရသလိုပဲ''ဟု ေျပာေလ့ရိွပါသည္။ ေမေမ ျကီးက Dennis Wheatley ေရးေသာ Strange Conflict လိွု့်ဝွက္သည္းဖို ဝတၲုျကီးကို ဘာသာျပန္ျဖစ္ခဲ့ျခင္းမွာ ''စံုေထာက္၊ သူလိွု်၊ စစ္၊ စြန့္စားခန္း၊ လိွု့်ဝွက္သည္းဖိုဝတၲုမ်ား ကိုယ္တိုင္တစ္ခါမွ စိတ္ကူး၍ မေရးဖူးေခ်၊ ေရးလည္း မေရးတတ္ပါ။ သို့ေပမယ့္ သူတစ္ပါးေရးသည္ကို ဘာသာျပန္ရသည္မွာ အရသာ ေတြ့လွသည္''ဟုဆိုခဲ့ေလသည္။

          ဘာသာျပန္ဆိုထားတဲ့ ဘာသာျပန္စာေတြနဲ့ ပတ္သက္၍ အမည္မသိ ျပင္သစ္ေတြးေခၚပညာရွင္တစ္ဦး (before ၁၄၆ဝ) က အခုလိုဆိုထားေလသည္။''ဘာသာျပန္ထားတဲ့ စာေတြဟာ လွျပီး သစၥာမရိွတဲ့မိန္းမေတြနဲ့ တူပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ရင္ေတာ့ သစၥာရိွျပီး မလွတဲ့ မိန္းမေတြနဲ့ တူမွာျဖစ္ပါတယ္''

          ''သစၥာရိွျခင္း''ဟူသည္ မူရင္းစကားလံုး၊ စာသားမ်ားကို တိတိက်က်၊ သစၥာရိွရိွ ဘာသာျပန္ထားျခင္းကို ဆိုလိုေလသည္။ 'လွပျခင္း'ဟူသည္ မူရင္း စကားလံုး စာသားမ်ားကို တိတိက်က်မဟုတ္ဘဲ လွလွပပျဖစ္ေအာင္ ဖဲြ့ဖဲြ့နဲြ့နဲြ့ကိုယ့္စိတ္တိုင္းက် ဘာသာျပန္ဆိုထားျခင္းကိုဆိုလိုေပသည္။ လွပျခင္းနွင့္ သစၥာရိွ ျခင္းကို အတူတကြတဲြ၍မရနိုင္။ သိပ္ဖတ္လို့ေကာင္းပါတယ္ဟူေသာ ဘာသာျပန္ ထားသည့္ စာသည္ သစၥာရိွျခင္း ခို့်တဲ့ေနပါသည္။ ဖတ္ရတာ ေထာင့္ေနသလိုပဲ ဆိုသည့္ ဘာသာျပန္ထားေသာ စာသည္ လွပမႈမရိွနိုင္ေပ။ ေမေမျကီးကေတာ့ ''ဘာသာျပန္တယ္ဆိုတာဟာ သူမ်ားစာ ကိုယ့္စာလုပ္ပစ္လိုက္တာပဲ'' ဟုဆိုပါ သည္။ ယင္းမွာလွပမႈကို ဦးစားေပးတာျဖစ္ေပသည္။

Christopher Marlowe ေရးသားေသာ Helen of Troy ၏ အလွဖဲြ့ဆိုပံု ကို ျကည့္ပါမည္။

          Was this face that launched a thousand ships,

And burnt the topless towers of Ilium.

Sweet Helen, make me immortal with a kiss.

          ယင္းကို ယခုလို ဘာသာျပန္ဆိုထားသည္ကို ေတြ့ခဲ့ဖူးပါသည္။

''ဒီေရႊမ်က္နွာေလလား၊ စစ္ေလွငါးရာ နွစ္ဆေရခ်ေစခဲ့တာ

အီလီယာ ေနျပည္ရဲ့ေခါင္ထီးမဲ့ လင့္စင္မ်ားမီးသင့္ျပာက်သြားေစခဲ့တာ

ေခ်ာလွတဲ့ ဟယ္လင္ငဲ့... အနမ္းတစ္ခ်က္နဲ့ ကိုယ့္အသက္အစဥ္ရွင္ေနဖို့

ခြင့္ျပုပါလားကြယ့္''

ဆရာေမာင္ေသာ္က ဘာသာျပန္ဆိုထားေသာ စာသည္ လွပေသာေျကာင့္ စာဖတ္သူသည္ မူရင္းစာကိုပင္ ေမ့သြားရေလသည္။ ယင္းမွာ ဘာသာျပန္သူ၏ လက္စြမ္းေျကာင့္ ျဖစ္ေပသည္။ မူရင္းလည္းမပ်က္၊ အနွစ္သာရလည္း ျပည့္စံုတဲ့ လွပေသာ ျပန္ဆိုမႈ ျဖစ္ေလသည္။

နိုင္ငံျခားဘာသာစကားမွ ကိုယ့္မိခင္ဘာသာစကားသို့ ျပန္ဆိုျခင္းနွင့္ မူရင္းဘာသာစကားမွ နိုင္ငံျခားဘာသာစကားသို့ ျပန္ဆိုျခင္းဟူ၍ အျကမ္းအား ျဖင့္ ရိွေပသည္။ ဘာသာျပန္ဆိုျပီးသားကို ထပ္မံ၍ျပန္ဆိုေသာ ဘာသာျပန္ဆိုမႈ ကိုလည္း ကြ်န္မေတြ့ခဲ့ဖူးေလသည္။ ကြ်န္မေတြ့ခဲ့သည္က ခရစ္နွစ္၂ဝဝဝ၊ ဒီဇင္ ဘာလထုတ္၊ အမွတ္စဥ္ ၃၉၃၊ Magazine Literature ျပင္သစ္မဂၢဇင္းမွာ ျဖစ္ေလသည္။ ထိုမဂၢဇင္း၏ စတိုင္မွာ အဖံုးတြင္ poem ဟု ဆိုလွ်င္ တစ္အုပ္လံုး နီးပါး poem ေတြ အေျကာင္းျဖစ္၏။ ယခု ဒီဇင္ဘာလတြင္ တပ္ထားေသာ အဖံုးက Shakespeare ျဖစ္ေလသည္။ ဒီေတာ့ တစ္အုပ္နီးပါး Shakespeare အေျကာင္း၊ သူေရးခဲ့ေသာ ျပဇာတ္ေတြအေျကာင္းနွင့္ ဘာသာျပန္ျခင္းအေပၚ ေဆြးေနြးခ်က္မ်ား အပါအဝင္ ေတြ့ျကရေပသည္။

ထိုမဂၢဇင္းထဲက ေဆာင္းပါးမ်ားမွာ Shakespeare ေရးခဲ့ေသာ ျပဇာတ္ မ်ားကို ျပင္သစ္လို ဘာသာျပန္ပံု၊ စကားလံုးမ်ားကို မည္သို့မည္ပံု ေရြးခ်ယ္ခဲ့ျကရ ပံုမ်ား ျဖစ္ေလသည္။ ထိုအထဲတြင္ ျပင္သစ္စာေရးဆရာ၊ ကဗ်ာဆရာျကီး Victor Hugo(၁၈ဝ၂-၁၈၈၅) အေျကာင္းလည္း ပါေလသည္။ သူသည္ ၁၈၅၂ ခုနွစ္တြင္  Napoleon III ၏ နယ္နွင္ဒဏ္ေပးမႈေျကာင့္ Channel ကြ်န္းသို့ အပို့ခံရေလ သည္။ ဤေနရာတြင္ သားျဖစ္သူက ဖခင္ Victor Hugo ကို ''အေဖ ဘယ္လို မ်ား အခိ်န္ေတြ ျဖုန္းဖို့ စဥ္းစားထားသလဲ'' ဟု  ေမးေသာ္ Victor Hugougoက ''အေဖေတာ့ ပင္လယ္သမုဒၵရာျကီးကိုပဲ ျကည့္ေနေတာ့မယ္ကြယ္'' ဟု ျပန္ေျဖ လိုက္ေလသည္။ ''ဒါနဲ့ သားကေရာကြာ'' ဟု သူ့သားကို ျပန္ေမးေတာ့ ''ကြ်န္ ေတာ္ကေတာ့ Shakespeare ရဲ့ ျပဇာတ္ေတြကို ျပင္သစ္လို ဘာသာျပန္မွာ''ဟု ျပန္ေျဖေလသည္။ ဟုတ္ေပသည္။ သူကား Victor Hugo ၏ သား Francois Victor Hugo ျဖစ္ျပီး Shakespeare ျပဇာတ္မ်ားကို ျပင္သစ္လို ဘာသာျပန္သူ ျဖစ္ေပသည္။ သူ ဘာသာျပန္ထားေသာ Shakespeare ျပဇာတ္ စာအုပ္တခို့်ကို တစ္ခါတစ္ရံ စာျကည့္တိုက္မွာ၊ တစ္ခါတစ္ရံ စာအုပ္ဆိုင္အခို့်မွာ ရွားရွားပါးပါး ေတြ့ဖူးပါသည္။  Shakespeare ၏ ျပဇာတ္တစ္ပုဒ္ျဖစ္ေသာ King Learကို စာေရးဆရာျကီး မင္းသုဝဏ္က ''လီယာမင္းျကီး'' ဟု ျမန္မာလို ျပန္ထားသည္ ကို ဖတ္ရစဥ္က ျမန္မာအရသာ ခံစားရသလိုမို်း သူတို့ ဘာသာစကားေတြ မွာလည္း ဒီလို ခံစားမႈေတာ့ ရိွမွာပဲဟု ေတြးမိရပါသည္။

အဲဒီ မဂၢဇင္းထဲမွာ ဘာသာျပန္ပုဂၢိုလ္တစ္ဦးျဖစ္သူ Jean-Michael Departs နွင့္ အင္တာဗူ်းေဆာင္းပါးတစ္ခု ပါဝင္ပါသည္။ သူသည္ Shakespeare ျပဇာတ္မ်ားကို စဲြလန္းနွစ္သက္ခဲ့ျပီး ွ့Shakespeare ဇာတ္ေကာင္မ်ားသည္ သူ့ကို ေတာ္ေတာ္လႊမ္းမိုးခဲ့သည္ဟု ဆိုပါသည္။ တကၠသိုုလ္မွာ ွ့Shakespeare ျပဇာတ္ေတြ ကျပခဲ့စဥ္က Lost Labour Lost(Peines d’amour perdues) ျပဇာတ္တိုက္ဖို့ ျကံုလာပါသည္။ ျပဇာတ္တာဝန္ယူရေသာ သူ့သူငယ္ခ်င္း တစ္ေယာက္က အခုလို သူ့ကို ေျပာပါသည္။ ''ငါေတာ့ Froncois Victr Hugo ဘာသာ ျပန္ထားတာေတြ နားမလည္ဘူးကြာ၊ ဒီေတာ့ မင္းပဲ ဒါကို ထပ္ျပီး ဘာသာျပန္ေပးစမ္းပါ''တဲ့။ ဤသည္ကား သူ့ကို ဘာသာျပန္သူ တစ္ေယာက္ ျဖစ္လာေအာင္ တြန္းပို့ခဲ့ေသာ အစပို်းမႈပင္ ျဖစ္ေပေတာ့သည္။ ယခုဆိုလွ်င္ သူတို့အဖဲြ့သည္ ကမၻာေက်ာ္ျပဇာတ္ဆရာျကီး Willam Shakespeare(၁၅၆၄-၁၆၁၆) ၏ ျပဇာတ္မ်ားကို ဘာသာထပ္ျပန္သူေတြ ျဖစ္လာခဲ့ျက ျပီး ခရစ္နွစ္ ၂ဝဝ၂ ဧျပီလတြင္ Shakespeare ေရးခဲ့ေသာ ျပဇာတ္မ်ားအားလံုးကိုပန္လည္ ဆန္းသစ္ျခင္း La Pleiadeဟူ၍ စာအုပ္အတဲြမ်ား ထုတ္ဖို့ ျပင္ဆင္ေန ျကျပီ ျဖစ္ေလသည္။

''ကြ်န္ေတာ္တို့ဟာ  ျပဇာတ္သရုပ္ေဆာင္ေတြရဲ့  ဟန္အမူအရာေတြ၊ နႈတ္က ေရရႊတ္လိုက္ေသာ စကားသံေတြ အားလံုးမွာ အသက္ဝင္သြားေအာင္ ဘာသာျပန္ျကပါတယ္'' သြားေနတဲ့ ျပဇာတ္ခန္းေတြကို လ်စ္လူ်ရႈလိုက္ရတဲ့ ဘာသာျပန္ဆိုမႈေတြလည္း ရိွေနပါတယ္။ ွ့Shakespeare ျပဇာတ္ေတြကို ဘာသာ ျပန္ျကရာမွာ သစၥာရိွရိွ ျပန္ဆိုမႈေတြေရာ၊ အဲဒီကေန ေသြဖည္ျပီး ျပန္ဆိုလိုက္ရတာ ေတြေရာ ပါဝင္ေနပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အကုန္လံုးဟာ လွပတဲ့ျပန္ဆိုမႈေတြ ျဖစ္ ပါတယ္''

ဟု Jean-Michael က သူ့အင္တာဗူ်းတြင္ ဘာသာျပန္ဆိုမႈနွင့္ ပတ္သက္ ၍ သူ့ယူဆခ်က္မ်ားကို ေျပာျပခဲ့ေလသည္။ ျပဇာတ္သရုပ္ေဆာင္မ်ားအတြက္ ျဖစ္၍ မူလ အဂၤလိပ္မွ ျပင္သစ္သို့ ျပန္ဆိုခဲ့သူ Froncois Victor Hugo ၏ စကားလံုးမ်ားကို အဆင္ေျပေအာင္ ျပန္လည္ ဆန္းစစ္ျပင္ဆင္ကာ ျပန္ဆိုခဲ့ျကရ ျခင္း ျဖစ္ေပသည္။ ဤသို့ ဘာသာျပန္ဆိုျခင္းသည္ သူတို့ တိုင္းျပည္မ်ားအတြက္ အဆန္းတျကယ္ မဟုတ္ပါေပ။ အေျကာင္းမွာ ဤသို့ျဖစ္၏။

ကြ်န္မသည္  Victor Hugo ၏ သားျဖစ္သူ Froncois Victor Hugo ၏ အေျကာင္းကို သိခ်င္ေသာေျကာင့္ Encyclopedia စာအုပ္တဲြမ်ားတြင္ ရွာေဖြ ခဲ့ပါသည္။ သို့ေသာ္ အံ့ျသစရာေကာင္းသည္မွာ ွ့Shakespeare ျပဇာတ္မ်ားကို ဘာသာျပန္ဆိုခဲ့သူတစ္ေယာက္ အေနနွင့္ေရာ၊ စာေရးဆရာျကီး Victor Hugo ၏ သားအေနနွင့္ေရာ အလြယ္တကူ ရွာေတြ့လိမ့္မည္ဟု ထင္ထားသည္မွာ လံုးဝ လဲြေနျခင္းပင္ ျဖစ္ေလသည္။ Victor Hugo၏ ေအာက္တြင္ သားတစ္ ေယာက္အေနျဖင့္ Froncois Victor Hugo(၁၈၂၈-၁၈၇၃) ဟူ၍ သာမန္ပုဂၢိုလ္ တစ္ေယာက္အျဖစ္ျဖင့္သာ ေတြ့လိုက္ရပါသည္။ ဒါ အေျကာင္းတစ္ခုခုေတာ့ ရိွရမည္ဟု ကြ်န္မ၏ဖခင္နွင့္ ေမးျမန္းျဖစ္ခဲ့ပါသည္။

''ေဖေဖ ၁၉၆၈ ျပင္သစ္ကို ေရာက္ခဲ့စဥ္က အဂၤလိပ္literature ေတြ၊ Dennis Wheatley တို့၊ Agatha Christie တို့ ေရးတဲ့ ဝတၴုေတြအစံုလိုက္ ကို ျပင္သစ္လို ဘာသာျပန္ျပီးသားေတြ ေတြ့ခဲ့ရတယ္။ ဘာသာျပန္သူေတြဟာ စာေရးဆရာေတြ မဟုတ္ဘူး။ ျပင္သစ္ Sholar ေတြပဲ။ သူတို့ ဘာသာျပန္ထား တဲ့ စာအုပ္အဖံုးမွာဆိုရင္ စာေရးဆရာအမည္ပဲပါတယ္။ ဘယ္တကၠသိုလ္က ပါေမာကၡ စသည္ျဖင့္ေပါ့။ စာအုပ္တစ္အုပ္ထြက္ျပီဆိုရင္ တစ္လအတြင္း ဘာသာ ျပန္ျပီးသား ဖတ္ျကရတယ္။ ဘာသာျပန္သူေတြက တစ္ေယာက္တည္း မဟုတ္ ဘူး၊ အမ်ားျကီး။ ဒီေတာ့ Victor Hugo ရဲ့ သားကလည္း အဲဒီလို ဘာသာျပန္တဲ့ Scholar ေတြထဲက တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့အတြက္ Encyclopedia ေတြထဲမွာ သူ့ နာမည္ကို အထူးတလည္ ေဖာ္ျပထားမွာ မဟုတ္ဘူး။ သူ့လိုလူေတြက တစ္ပံုျကီး ပဲ။ အကယ္၍ သူက စာအုပ္တစ္အုပ္ သူ့ဘာသာေရးျပီး ထုတ္ခဲ့ရင္ေတာ့ တစ္မို်းျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မွာေပါ့''

ဟု ကြ်န္မ၏ဖခင္က ရွင္းျပခဲ့ပါသည္။ ယခု ကြ်န္မ ေလ့လာမိသေလာက္ ဆိုလွ်င္ ွ့Shakespeare ၏ ျပဇာတ္တစ္ခုတည္းကိုပင္ ဘာသာျပန္ပုဂၢိုလ္ sholar တစ္ေယာက္မက ရိွေနသည္ကို ေတြ့ရပါသည္။ သူတို့၏ ရည္ရြယ္ခ်က္အရ ရြတ္ဖတ္လို့ ေကာင္းရမည္၊ စကားလံုးမ်ား လွပခံ့ညားရမည္။ Francis Grose ဆိုခဲ့သလို ''ဘာသာျပန္သူ သည္ ဖိနပ္ျပင္သူလည္း မက်၊ ဖိနပ္လုပ္သူလည္း မက်သည့္ ဖိနပ္ေဟာင္း ျပင္ေရာင္းေနသူ'' ဆိုလွ်င္ ဤပညာကလည္း မလြယ္ လွေပ။ ထြက္သမွ် ဝတၴုေတြ ကဗ်ာေတြကို တစ္လေလာက္အတြင္း မိမိဘာသာ စကားျဖင့္ ျပန္ဆိုေပးေသာ ပညာရွင္မ်ား ရိွေနသည္မွာ ဂုဏ္ယူစရာပင္ ျဖစ္ပါ ေတာ့သည္။ ွ့Shakespeare ၏ sonnet မ်ား၊ Shelly ၏ ကဗ်ာမ်ားကို ျပင္သစ္လို  ျပန္ထားသည္မွာ စကားလံုးမ်ားက ကာရန္မိမိ၊ အရသာမပ်က္ အနွစ္သာရ မေပ်ာက္ေသာ ဘာသာျပန္ဆိုထားမႈမ်ား အျဖစ္နွင့္ ျဖစ္ေပသည္။ Sir Arthur Connan Doyle (၁၈၅၉-၁၉၃ဝ) ၏ Sherlock Holmes ဇာတ္လမ္းတဲြမ်ားကို ျပင္သစ္လို ဖတ္နိုင္ ခံစားနိုင္ပါသည္။ ယင္းဇာတ္လမ္းတဲြမ်ားကို ဆရာျကီး ေရႊဥေဒါင္းက စံုေထာက္ျကီး ဦးစံရွားအျဖစ္ ျမန္မာမႈျပုထားသည္ကို ကြ်န္မတို့ ငယ္ငယ္က နွစ္သက္စဲြလမ္းစြာ ဖတ္ရႈခဲ့ျကရပါသည္။ အဂၤလိပ္လို ဖတ္နိုင္လာ ေသာအခါ မူရင္း Sherlock Holmes မ်ားကို ဖတ္ျကည့္ခဲ့ျကပါသည္။ ထိုအခါ ဆရာျကီးေရႊဥေဒါင္း၏ ျမန္မာမႈျပုနိုင္ေသာ ပညာကို ဘယ္လိုမွ မေလး စားဘဲ အားမက်ဘဲ မေနနိုင္ေအာင္ ျဖစ္ရပါေတာ့သည္။