တယ္လီဖုန္းတီထြင္သူ ဘယ္သူလဲ - ဂ်ဴနီယာ၀င္း

(အမွတ္ ၁၇၂ )

 

('ကလင္ ကလင္ျမည္သံ ဒီလိုခို်တယ္ တယ္လီဖုန္းေလးရယ္... တီထြင္နိုင္သူ အမည္ ဟာ ဂေရဟမ္ ဘဲလ္တဲ့ကြယ္...' ဆိုတဲ့ သီခ်င္းစာသားေတြထဲက 'တီထြင္နိုင္သူ'ဆိုတဲ့ ေနရာမွာ 'မွတ္ပံုတင္နို္င္သူ'လို့ဆိုလိုက္ရင္ ေကာင္းမယ္။')

အေတြးအျမင္ နွစ္ ၂ဝ အမွတ္တရအျဖစ္ ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ ေပးခဲ့ဖူးပါတယ္။ နွစ္ ၂ဝ အမွတ္တရဆိုေတာ့ အမွတ္တရေတြကိုခ်ည္း စုစည္းျပီး ေရးျဖစ္ခဲ့တဲ့ စာတစ္ပုဒ္ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ အမွတ္တရေတြထဲမွာ ဂေရဟမ္ဘဲလ္ (Graham Bell) အေျကာင္းပါတယ္။ ဒီနာမည္ ကို သိျကပါတယ္။ တယ္လီဖုန္းတီထြင္ခဲ့သူအျဖစ္ သီခ်င္းေရးသူ၊ သီခ်င္းဆိုသူေတြ၊ ဆရာ ဆရာမေတြ၊ ေက်ာင္းသား သူငယ္ေတြကစလို့ စာေရးသူေတြပါ သိျကပါတယ္။ ကြ်န္မလည္း အဲဒီလိုပဲ လက္ခံထားပါတယ္။ ျကာပါျပီ... ဒီလိုပဲ ယံုျကည္လာခဲ့တာ။ ကြ်န္မ တစ္သက္ေပါ့။

          ဆရာဦးဝံသက ကြ်န္မရဲ့ ေဆာင္းပါးထဲမွာ တယ္လီဖုန္း တီထြင္ခဲ့သူ ဖခင္ျကီးလို့ ဂေရဟမ္ဘဲလ္ကို ရည္ညႊန္းေရးထားတဲ့ စာပိုဒ္ကို ျဖုတ္ပစ္ရင္ ေကာင္းမယ္လို့ဆိုပါတယ္။ ဂေရဟမ္ဘဲလ္ဟာ တယ္လီဖုန္းတီထြင္ခဲ့သူ အစစ္မဟုတ္ဘူးဆိုတာ ေပၚခဲ့ျပီလို့ ဦးဝံသက ေျပာ တယ္။ သူေတာင္ ရနံ့သစ္မဂၢဇင္းမွာ သည္အေျကာင္း ေဆာင္းပါးေရးျပီးျပီလို့လည္း ေျပာပါတယ္။ အဲဒီေလာက္ ေျပာေနလို့လည္း ကြ်န္မ၏ မွားယြင္းမႈကို မယံုတစ္ဝက္ ယံုတစ္ဝက္နွင့္ ျဖုတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ သို့ေသာ္လည္း တစ္သက္လံုး ယံုျကည္လာခဲ့တဲ့ အခ်က္ကို ဘယ္လိုလုပ္ျပီး လြယ္လြယ္နဲ့ ေဖ်ာက္ပစ္လို့ရမွာလဲ။ ရုပ္ရွင္ေတြထဲမွာေတာ့ ကိုယ့္မိဘရင္း အမွတ္နဲ့ ေနလာျပီးမွ ေမြးစားမိဘေတြလို့ သိလာတဲ့အခါ ခံစားရပံုေတြ ေတြ့ဖူးပါရဲ့။ အခုလည္း အဲသေလာက္နီးပါးကို ခံစားမိတယ္။

          ကြ်န္မသိတဲ့ Graham Bell ဆိုတာ တယ္လီဖုန္း တီထြင္ခဲ့သူတစ္ဦးအေနနဲ့ မကခဲ့ပါဘူး။ သူ ပထမဆံုး တီထြင္ခဲ့တဲ့ Telephone ရဲ့ အမည္ရင္းက Photophone ျဖစ္ပါတယ္။ အလင္းရဲ့ ေရာင္ျခည္တန္းေပၚကေန အသံထြက္တဲ့ စနစ္ကို တီထြင္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၈၈၁ ခုနွစ္ မွာ ကိုက္ ၂ဝဝ ေဝးတဲ့ အေဆာက္အဦနွစ္ခုျကားမွာ Phonophone ျပသမႈ ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။ သူ့ရဲ့ တီထြင္မႈဟာ ယေန့ေခတ္ အသံုးဝင္ လွတဲ့ေလဆာနဲ့ စကၡုအျကည္အာရံုရဲ့ ဆက္သြယ္မႈရဲ့ အဓိကစနစ္ကို ေတြ့ရိွခဲ့ပါတယ္။ Bell ရဲ့ တယ္လီဖုန္းတင္မက သူ့ရဲ့တီထြင္မႈ စြမ္းပကားေတြအေျကာင္းကို ကြ်န္မက ေဖာ္ျပခ်င္ေသးတယ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ ကြ်န္မဟာ Graham Bell သည္ တယ္လီဖုန္းတီထြင္သူ မဟုတ္ပါဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ဘာေျကာင့္ လြယ္လြယ္ကူကူ လက္မခံနိုင္ ျဖစ္ခဲ့ရတယ္ဆိုတာရယ္၊ လက္ခံဖို့ ေတာ္ေတာ္ခက္ခဲခဲ့ရတယ္ဆိုတာ တင္ျပခ်င္လို့ ျဖစ္ပါတယ္။

          ဂေရဟမ္ဘဲလ္ဟာ နားမျကားသူေတြရဲ့ မို်းရိုးသဘာဝေတြကို ေလ့လာခဲ့တယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ သိုးေတြရဲ့ မို်းရိုးဗီဇဆိုင္ရာ သဘာဝ အတိုင္း မဟုတ္တဲ့ ေမြးဖြားမႈကို ေလ့လာခဲ့တယ္။ Beinn Bhreaghမွာ ျပုလုပ္တဲ့ ပထမဦးဆံုးသိုးေမြးျမူေရး စမ္းသပ္မႈေတြမွာ သိုးအျမႊာ ေတြ၊ သိုး သံုးျမႊာပူးေတြ ေအာင္ျမင္စြာ ေမြးေပးနိုင္ခဲ့တယ္။ ၁၈၈၁ ခုနွစ္မွာ မိုးျကိုးဓာတ္နဲ့ ျပုျပင္ထားတဲ့ သံလိုက္ပစၥည္းကို တီထြင္ခဲ့တယ္။ အဲဒီ ကိရိယာက အရာဝတၴုကို မထိဘဲ ဓာတ္ကူးေစတဲ့ သတၲိရိွတယ္။ အဲဒီ ကိရိယာကိုသံုးျပီး သမၼတ Garfieldေသနတ္နဲ့ လုပ္ျကံခံရစဥ္က သူ့ကိုယ္ထဲက က်ည္ဆံရဲ့ တည္ေနရာကို ေထာက္လွမ္းနိုင္ခဲ့တယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ သူက တယ္လီဖုန္းလက္ခံခလုတ္ကို တီထြင္ထုတ္လုပ္ခဲ့တယ္။

          အဲဒီနွစ္မွာပဲ သူ့သား Edward က အသက္ရွူလမ္းေျကာင္းပိတ္တဲ့ေရာဂါနဲ့ ကြယ္လြန္ခဲ့တယ္။ ဂေရဟမ္ဘဲလ္အတြက္ အဲဒီ ဝမ္းနည္း မႈဟာ ‘Metal Vacum Facket  (ေခၚ) 'သတၲုနွင့္ ျပုလုပ္ေသာ ေလဟာနယ္ အကၤီ်' ဒီဇိုင္းလုပ္ဖို့ ျဖစ္လာတယ္။ အဲဒီ ဒီဇိုင္းဟာ အသက္ရွူရလြယ္ေစတဲ့ ဒီဇိုင္းျဖစ္တယ္။ အဲဒီကိရိယာဟာ ၁၉၅ဝ မွာ ပိုလီယိုေရာဂါသည္ေတြကို ကူညီေပးမယ့္ အဆုတ္ေလျြပန္ေခါင္း က်န္းမာေစတဲ့ ကိရိယာရဲ့ ေရွ့ေျပးတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ရတယ္။ သူ့ရဲ့ audio meterဆိုတဲ့ အျကားအာရံုတိုင္း ကိရိယာဟာ သာမန္ နားမျကားတဲ့ ျပႆနာေတြကို ေျဖရွင္းေပးခဲ့တယ္။ ဒါ့အျပင္ ဆားငန္ေရထဲက ဆားကို ဖယ္ထုတ္တဲ့နည္းေတြကို ရွာေဖြခဲ့တယ္။ သိပၸနည္းက်ေလ့လာမႈေတြ၊ လႈပ္ရွားမႈေတြမွာလည္း ပါဝင္ခဲ့တယ္။ ၁၉ဝ၉ခုနွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂၃ ရက္ေန့မွာ အင္ဂ်င္နီယာ အဖဲြ့တစ္ဖဲြ့နဲ့အတူ Silver Dart  ေခၚတဲ့ စြမ္းရည္ျပည့္ ေလယာဥ္ တီထြင္ျပသမႈကို ကေနဒါမွာ ျပုလုပ္ျပသခဲ့ပါတယ္။

          သူ မကြယ္လြန္မီ လအနည္းငယ္ေလာက္က သတင္းေထာက္တစ္ဦးကို အခုလို ေျပာခဲ့ပါတယ္။ 'လူတစ္ဦး တစ္ေယာက္ရဲ့ တီထြင္ စူးစမ္းလိုစိတ္၊ သိခ်င္စိတ္၊ စပ္စုစိတ္ေတြကို အဆက္မျပတ္ လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ သူ့ရဲ့ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အားထုတ္မႈကို ဘယ္အရာကမွ ရပ္တန့္ ေအာင္ လုပ္ပစ္လို့ မရပါဘူး'တဲ့။ ေျပာရရင္ေတာ့ ဂေရဟမ္ဘဲလ္ရဲ့ တစ္သက္တာ တီထြင္မႈေတြထဲမွာ လူေတြျကားထဲ အထင္ကရ ျဖစ္ခဲ့တာ က တယ္လီဖုန္းျဖစ္ပါတယ္။ သူ့ရဲ့တစ္သက္တာ တီထြင္မႈေတြ အေျကာင္းကို သိထားခဲ့လို့လည္း ဂေရဟမ္ဘဲလ္ဟာ တယ္လီဖုန္းတီထြင္သူ မဟုတ္ဆိုတာကို လက္ခံဖို့ သက္ေသအေထာက္အထားေတြ ရွာေဖြဖို့ လိုအပ္ခဲ့ပါျပီ။

          ဒါဆိုရင္ တယ္လီဖုန္း တီထြင္သူ အစစ္အမွန္က ဘယ္သူပါလဲ။ အဲဒီေမးခြန္းကို အင္တာနက္ထဲမွာ ေမးျကည့္လိုက္ပါတယ္။ 'တယ္လီဖုန္းကို တီထြင္ခဲ့သူအစစ္အမွန္၏အမည္ကို သိခ်င္ပါသည္'။ ဒီေတာ့ အေျဖထြက္လာပါတယ္။ 'အလက္ဇန္းဒါး ဂေရဟမ္ဘဲလ္သည္ တယ္လီဖုန္းမွတ္ပံုတင္ခဲ့သူ ပထမဦးဆံုး ပုဂၢိုလ္ျဖစ္ပါသည္'တဲ့။ အေျဖက ေက်နပ္စရာမေကာင္းပါ။ ထို့ေျကာင့္ ကြ်န္မ၏ ေမးခြန္းထဲက 'အစစ္အမွန္' ဟူေသာ စကားလံုးကို ျဖုတ္၍ ထပ္ေမးျကည့္လိုက္ေတာ့ Alexandre Graham Bell ဟူေသာ အမည္အျပင္ Elisa Gray နွင့္ Anotonio Meucci အမည္မ်ား ေပၚလာပါတယ္။ ဒါေျကာင့္ ထပ္၍ Alexandre Graham Bellသည္ တယ္လီဖုန္းကို တီထြင္ခဲ့သူ အစစ္အမွန္၏ အမည္ျဖစ္ပါသလားဟု ထပ္ေမးေတာ့မွ Granham Bell ဂေရဟမ္ဘဲလ္သည္ တယ္လီဖုန္းကို တီထြင္ခဲ့သူ မဟုတ္ပါဟူေသာ အေျဖကို ရခဲ့ပါေတာ့တယ္။

          ဂေရဟမ္ဘဲလ္က တယ္လီဖုန္းတီထြင္သူ ဖခင္ျကီး ျဖစ္ခဲ့ရျခင္းမွာ တယ္လီဖုန္းဒီဇိုင္းကို ပထမဦးဆံုးမွတ္ပံုတင္ခဲ့လို့ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူက တယ္လီဖုန္းဆိုတဲ့ စိတ္ကူးကို အရင္ဆံုး ရခဲ့တဲ့သူမဟုတ္ပါဘူး။ ယခု တရားဝင္အရ 'အန္တိုနီယိုမီယူခီ် (Antonio Meucci) သည္ တယ္လီဖုန္း တီထြင္ခဲ့သူ အစစ္အမွန္ ျဖစ္ပါသည္'ဟု ဆိုထားပါတယ္။ သူ့အေျကာင္းကို ကြ်န္မ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဆက္လက္ တင္ျပသြားဖို့ ရိွပါတယ္။ ၂ဝဝ၄ ခုနွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂၅ ရက္ေန့မွာ John F.Bailey ရဲ႕White Plain Citizen Net Reporter (သတင္းေပးပို့ခ်က္မ်ားကို တင္ျပေပးတဲ့ ထုတ္လႊင့္ခ်က္) သို့ ေပးပို့တဲ့ သတင္းအရ မီယူခီ်ရဲ့ နွစ္ ၉ဝ ျပည့္အမွတ္တရအျဖစ္ အီတလီ-အေမရိကန္ေတြက Maple Avenue မွာ စုစည္းခဲ့ျကတယ္လို့ ဆိုပါတယ္။ သူတို့က အန္တိုနီယို မီယူခီ်ကို ဂုဏ္ျပုတဲ့အခမ္းအနားတစ္ခုကို အေမရိကန္ ကြန္ဂရက္လႊတ္ေတာ္ရဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အရ တယ္လီဖုန္း တီထြင္ခဲ့သူ အစစ္အမွန္အျဖစ္ ေဖာ္ထုတ္တဲ့သေဘာျဖစ္ရံုမက အလက္ဇန္းဒါး ဂေရဟမ္ဘဲလ္ဟာ မီယူခီ်ရဲ့ တီထြင္မႈကို ခိုးယူခဲ့တယ္လို့ အတိအလင္း ေဖာ္ျပထားတာကို ကြ်န္မ ေတြ့ရိွဖတ္ရႈခဲ့ရပါတယ္။

          မွတ္ပံုတင္တယ္ဆိုတဲ့ ကိစၥဟာ ေတာ္တာ္စိတ္ဝင္စားစရာပဲလို့ ကြ်န္မေတြးမိတယ္။ ကိုယ္ဘယ္ေလာက္ျကီးပဲ ေရွ့ကို ေရာက္ပါေစ၊ မွတ္ပံုတင္မထားရင္ တရားမဝင္ပါဘူး။ အသိအမွတ္ျပုျခင္း မခံရပါဘူး။ ဒါေျကာင့္လည္း အခု ျဖစ္ခဲ့ရတဲ့ကိစၥဟာ အဲဒီသတ္မွတ္ခ်က္ေတြ ေျကာင့္ ရႈပ္ကုန္တယ္လို့ေတာ့ စဥ္းစားမိတယ္။ အီတလီလူမို်း မီယုခီ်ဟာ ၁၈၄၉ ခုနွစ္မွာ စကားေျပာ ေျကးနန္း သို့မဟုတ္ တယ္လီဖုန္း ဒီဇိုင္းကို စတင္ တီထြင္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၈၇၁ ခုနွစ္မွာ အဲဒီစကားေျပာေျကးနန္း ဒီဇိုင္းအတြက္ မွတ္ပံုတင္ေဖာင္ကို ျဖည့္ခဲ့ပါတယ္။ လူထုေရွ့ မွာ သူ့ရဲ့ တယ္လီဖုန္းလိုင္းျပပဲြကို ၁၈၆ဝ ခုနွစ္မွာ ျပုလုပ္ခဲ့ျပီးျဖစ္လို့ နယူးေယာက္က အီတလီသတင္းစာေတြရဲ့ မ်က္နွာဖံုးမွာ မီယူခီ်ရဲ့ သတင္းဟာ အီတလီေတြအတြက္ ဂုဏ္ယူစရာ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ သို့ေသာ္လည္း ေငြေရးေျကးေရးမွာ နိမ့္က်ခဲ့တဲ့ မီယူခီ်ရဲ့ သတင္းက ေမ်ာေန ခဲ့တယ္။ တစ္ဖန္ ေရေနြးေငြ့နဲ့ေမာင္းတဲ့ သေဘၤာေပါက္ကဲြတဲ့ထဲ ပါခဲ့ရလို့ မီယူခီ်ဟာ မေသရံုတမယ္ ခံစားေနရခိ်န္မွာ သူ့ဇနီးက တစ္စံု တစ္ေယာက္ကို သူ့ရဲ့ တယ္လီဖုန္းပံုစံငယ္ကို ၆ ေဒၚလာနဲ့ ေရာင္းခ်ခဲ့ျပီး ပိုက္ဆံရွာခဲ့ရတယ္။

          သူေနျပန္ေကာင္းလာေတာ့ တယ္လီဖုန္းကို ျပန္လုပ္ျပီး မွတ္ပံုတင္ရဖို့ ေမွ်ာ္လင့္ခဲ့ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ မွတ္ပံုတင္ေျကး ၂၅ဝ ေဒၚလာ ေပးစရာ မရိွတာေျကာင့္ ၁၈၇၁ ခုနွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၂၈ ရက္ေန့စဲြနဲ့ တင္ခဲ့တဲ့ ေဖာင္ဟာ ၁၈၇၃ ခုနွစ္တိုင္ခဲ့ရတယ္။ မီယူခီ်ဟာ Western Union တယ္လီဖုန္းေျကးနန္းကုမၸဏီရဲ့ ဒုတိယဥကၠ Edward Grant ကို သူ့ရဲ့ တယ္လီဖုန္းေမာ္ဒယ္လ္ကို ေပးျပီး အဲဒီေျကးနန္းရံုးက ဝါယာျကိုးေတြမွာ စမ္းသပ္ျကည့္ဖို့ အခြင့္ေတာင္းခဲ့ပါတယ္။ Grant ကို မီယူခီ် (Meucci) က ေမးလိုက္တိုင္း စီစဥ္ေနဆဲ ပါဆိုတဲ့ အေျဖပဲ ရခဲ့တယ္။ ဒါေျကာင့္ ၂ နွစ္ေက်ာ္ျကာေတာ့ မီယူခီ်ဟာ သူ့ရဲ့ တယ္လီဖုန္းေမာ္ဒယ္လ္ကို ျပန္ေတာင္းခဲ့ရာမွာ သူ့ရဲ့ ေမာ္ဒယ္လ္ဟာ ေပ်ာက္ဆံုးခဲ့ျပီလို့ အေျကာင္းျကားျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒါ ၁၈၇၄ ခုနွစ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

          ၁၈၇၆ ခုနွစ္မွာ ဂေရဟမ္ဘဲလ္က 'တယ္လီဖုန္း'လို့ အမည္ေပးထားတဲ့ ပစၥည္းကို မွတ္ပံုတင္လိုက္ျပီျဖစ္လို့ တရားဝင္သြားတဲ့ေနာက္ မွာ Meucci ဟာ အေမရိကန္ မွတ္ပံုတင္ရံုးကို သူ့ေရွ့ေနကို ေတာင္းဆိုမႈေတြ လုပ္ခိုင္းခဲ့ေပမယ့္ သူ့ေရွ့ေနက ဘာမွ မလုပ္ေပးခဲ့ဘူး။ မွတ္ပံု တင္ရံုးက Meucci ကိုယ္တိုင္ ျဖည့္ခဲ့တဲ့ မွတ္ပံုတင္ မူရင္းစာရြက္စာတမ္းေတြဟာလည္း လိွု့်ဝွက္စြာနဲ့ ေပ်ာက္ဆံုးခဲ့ပါျပီ။ ေနာက္ပိုင္း ေတြ့ရိွခ်က္ေတြအရ ဆိုရင္ေတာ့ အဲဒီ Western Union တယ္လီဖုန္းေျကးနန္းကုမၸဏီနဲ့ Bell ကုမၸဏီတို့ျကားမွာ ဥပေဒအရ သေဘာတူညီ ခ်က္ေတြ ရိွခဲ့တယ္။ အဲဒီမွာ ၁၇ နွစ္စာအတြက္ တယ္လီဖုန္း ေရာင္းခ်ရမႈရဲ့ အကို်း ၂ဝ% ကို Bell  ကWestern Union ကို ေပးဖို့ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၈၈၆ ခုနွစ္မွာ Meucci က သူ့ရဲ့ တီထြင္မႈကို ခိုးယူသူအျဖစ္ Bell ကို တရားစဲြခဲ့ပါတယ္။ Meucciဟာ တရားရံုးမွာ သူ့ရဲ့တီထြင္မႈ အဆင့္ေတြကို တစ္ဆင့္ျပီး တစ္ဆင့္ ရွင္းလင္း တင္ျပခဲ့ေသာ္လည္း အမႈက ဒီတိုင္းပဲ ျဖစ္ေနခဲ့တယ္။

          အဲဒီအခိ်န္တုန္းက နိုင္ငံျခားေရးဝန္ျကီးျဖစ္သူကေတာင္ 'အကယ္၍မ်ား Meucci တယ္လီဖုန္း တီထြင္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ သက္ေသျပခ်က္ သာ ရိွခဲ့မယ္ဆိုရင္'ဆိုျပီး မွတ္ခ်က္ခ်ထားတာ ေတြ့ရပါတယ္။

          ယခုတစ္ဖန္ စစ္ေဆးေတြ့ရိွခ်က္ေတြအရ စိတ္ဝင္စားစရာ ေနာက္တစ္ဦးက Oberlin တကၠသိုလ္မွ ဆရာ Elisha Gray ျဖစ္ပါတယ္။ သူက Bell မွတ္ပံုတင္ခဲ့တဲ့ေန့မွာပဲ တယ္လီဖုန္းတီထြင္မႈ မွတ္ပံုတင္ခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တရားဝင္စာအရ ပထမဦးဆံုး မွတ္ပံုတင္ရံုး ကို ေရာက္ခဲ့သူက Bell လို့ ဆိုပါတယ္။ အဲဒီေန့က ၁၈၇၆ ခုနွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၁၄ ရက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ထိုရက္တြင္ မွတ္ပံုလာတင္ေသာ စာရင္းအရ Bell က ၅ ေယာက္ေျမာက္နွင့္ Gray က ၃၉ ေယာက္ေျမာက္ျဖစ္ပါတယ္။ တယ္လီဖုန္း မွတ္ပံုတင္ခဲ့သူ ထို ၂ ဦးရဲ့ မွတ္ပံု တင္ အမွတ္စဥ္အရ  Bellကို ပထမဦးဆံုး မွတ္ပံုတင္သူအျဖစ္ မွတ္ပံုတင္ရံုးက မွတ္တမ္းတင္ထားပါတယ္။ ဒါေျကာင့္ Bell ဟာ အေမရိ ကန္ ျပည္ေထာင္စုမွတ္ပံုတင္နံပါတ္ ၁၇၄ ၄၆၅ အရ ပထမဦးဆံုး တယ္လီဖုန္း မွတ္ပံုတင္စာရင္းဝင္ခဲ့ပါျပီ။

          ၂ဝဝ၃- ခုနွစ္ နိုဝင္ဘာလ ၂၃ ရက္ေန့ Computer Science ကြန္ျပဴတာ ကြန္ရက္ထဲမွာ ၂ဝဝ၁ ခုနွစ္ 'ေကာ္ပီရိုက္' စာမူတစ္ခုကို ၂ဝဝ၄ ခုနွစ္ ဧျပီလတုန္းက အင္တာနက္ထဲမွာ ဖတ္လိုက္ရေသးတယ္။ အဲဒီထဲမွာ ‘Antonio Meucci’ သည္ တယ္လီဖုန္း တီထြင္သူ အစစ္ အမွန္ျဖစ္ပါသည္'လို့ အတိအလင္း ေျကညာထားျပီးတဲ့ေနာက္ လန္ဒန္မွာရိွတဲ့ Science Museum (သိပၸံပညာရပ္ဆိုင္ရာ ျပတိုက္) ရဲ့ ျကိုးပမ္းေတြ့ရိွခ်က္ တစ္ခုကို ေတြ့ရတယ္။

          Bell ေမြးခဲ့တဲ့ ၁၈၄၇ ခုနွစ္ကေန နွစ္တစ္ရာျပည့္အျဖစ္ ၁၉၄၇ ခုနွစ္မွာ ျပတိုက္ရဲ့ တယ္လီဖုန္းသမိုင္းျပသပဲြမွာ Bell ရဲ့ဖိုင္ေတြ အပါအဝင္ အမ်ားသိေအာင္ ျပသခဲ့ျကရာမွာ စမ္းသပ္မႈေတြဟာ ဆန့္က်င္ဘက္ေတြ ျဖစ္ေနတာေျကာင့္ 'အဆင့္ျမင့္ တယ္လီဖုန္းနွင့္ ေျကးနန္း ဌာန' (STC) ရဲ့ ဥကၠဌ Sir Frank Gill က လိွု့်ဝွက္ထားဖို့ အမိန့္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ရရိွခဲ့တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြအရ STC ဟာ အဲဒီအခိ်န္ တုန္းက 'အေမရိကန္ ေျကးနန္းနဲ့ တယ္လီဖုန္း ကုမၸဏီ' (ATT) နဲ့ အကို်းအျမတ္ရိွတဲ့ အလုပ္ေတြ လုပ္ေနခဲ့ပါတယ္။ ATT ဟာ ဘဲလ္ကုမၸဏီကေန ထြက္ေပၚလာတဲ့ ကုမၸဏီျဖစ္ပါတယ္။ Gillကိုယ္တိုင္ကလည္း ဒါကို လူသိေအာင္ လုပ္တာဟာ စီးပြားေရးအရ အကို်း မရိွနိုင္ဘူးလို့ ေတြးခဲ့ပါတယ္။

          အဲဒီဖိုင္ေတြေပၚမွာ 'ထိပ္တန္းလိွု့်ဝွက္'လို့ မွတ္သားထားပါတယ္။ အဲဒါကို လြန္ခဲ့တဲ့ ၈ ပတ္ေလာက္က Science Museum ျပတိုက္ အမႈထမ္းတစ္ဦးက ေတြ့ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ STC နဲ့ ျပတိုက္တာဝန္ခံေတြနဲ့ ျကားမွာ လိွု့်ဝွက္စြာ တိတ္တိတ္ကေလးရိွခဲ့တဲ့ လိွု့်ဝွက္ ျကံစည္မႈ တစ္ခုဟာ ဘဲလ္ တယ္လီဖုန္းကို တကယ္ပဲ တီထြင္ခဲ့ပါသလားဆိုတဲ့ ေမးခြန္းကို ျပန္ေျဖျကည့္ျကဖို့ လိုျပီလို့ အခ်က္ျပလိုက္တာပါပဲ။

          ၁၉၄၇ ခုနွစ္ မတ္လ ၁၈ ရက္ေန့ စဲြနဲ့ Science Museum ျပတိုက္မွူး Garald Garrat က အခုလို ေရးထားတဲ့ မွတ္တမ္းတစ္ခု ရိွပါတယ္။ ''ဒီကေန့ပဲSTC ကေန မစၥတာ LC Pocock ေပးပို့လိုက္တဲ့ မွတ္တမ္းတဲြေတြ ရပါတယ္။ သူတို့ရဲ့ ခြင့္ျပုခ်က္မရဘဲ ဒါေတြကို လူထုေရွ့ခ် မျပရဘူး။ မထုတ္ေဝရဘူးဆိုတဲ့ တင္းက်ပ္တဲ့ နားလည္မႈနဲ့ ျဖစ္ပါတယ္။ အခု လတ္တေလာရိွေနတဲ့ STC နဲ့ ATT တို့ျကားက စီးပြားေရး သေဘာတူညီမႈေတြေျကာင့္ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ STCကရတဲ့ ရလဒ္ေတြအရ Frankfurt အရပ္ Friedrichsdorf မွ ရူပေဗဒဆရာ၊ ထက္ျမက္တဲ့ အင္ဂ်င္နီယာ တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ Philip Reis တီထြင္ခဲ့တဲ့ တယ္လီဖုန္းစမ္းသပ္ကိရိယာေတြရဲ့ ဒီဇိုင္းဟာ ဘဲလ္ဒီဇိုင္းေတြနဲ့ တူေနပါတယ္။ Reis ရဲ့ ကိရိယာမွာ ၁၈၆၃ ခုနွစ္တုန္းက ဂ်ာမန္ေတြလုပ္တဲ့ အသံလႊင့္စက္ပါတယ္။ ေခတ္မီတဲ့ လက္ကိုင္ခြက္ ပါပါတယ္။

          ဒါ့အျပင္ Garrat ရဲ့ ေနာက္စာတစ္ေစာင္ကိုလည္း ေတြ့ခဲ့ပါတယ္။ သူက ဒီကိစၥဟာ STC မွာ တာဝန္ရိွေျကာင္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ Reis နဲ့ သက္ဆိုင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ၊ ဖိုင္တဲြေတြကို ျပန္ေပးဖို့ ေရးထားပါတယ္။ Rocockု ကို ေရးတဲ့ စာမွာ Garrat က ''ကြ်န္ေတာ္ဟာ ဒီလိွု့်ဝွက္ခ်က္ေတြ အားလံုးအေပၚမွာ စိတ္မသက္မသာ ျဖစ္ရတယ္လို့ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းပဲ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ကေတာ့ ဒီမွတ္တမ္း မွတ္ရာေတြကို တျခားမွတ္တမ္းေတြနဲ့အတူ ထားခ်င္ပါတယ္။ ဒါေတြနဲ့ ပတ္သက္လို့ လိွု့်ဝွက္ထားတာဟာ ဒါဟာ တစ္ေန့မွာ ကမၻာ့စိတ္အဝင္စားဆံုး ကိစၥတစ္ခု ျဖစ္လာနိုင္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ့္ဆီမွာ ဂေရဟမ္ဘဲလ္က တယ္လီဖုန္းတီထြင္ခဲ့သလား ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းကို ေျဖထားတဲ့ ပံုမနိွပ္ရေသးတဲ့ စာမ်က္နွာ ၄ဝဝ ရိွတဲ့ စာရြက္စာတမ္းေတြ ရိွပါတယ္။ အဲဒီမွာ ဂေရဟမ္ဘဲလ္ မဟုတ္ပါဘူး ဆိုတဲ့ ရွင္းလင္းခ်က္ေတြ ရိွပါတယ္။ ဒီမွတ္တမ္းေတြကို ထုတ္ျပဖို့ သေဘာတူပါသလား ... ဒါမွမဟုတ္ ဒီအတိုင္းပဲ ထားဖို့ကို လက္ခံပါ သလား''

          ၁၉၅၅ ခုနွစ္မွာ အဲဒီအခ်က္အလက္ေတြ စာရြက္စာတမ္းေတြ အားလံုး Science Museum ကို ျပန္ေရာက္လာခဲ့ ပါတယ္။ အဲဒါေတြ ကို ယခုလက္ရိွ ျပတိုက္မွူး John Liffen လက္ထက္ေရာက္သည့္ တိုင္ေအာင္ ျပတိုက္မွာ သိမ္းဆည္းထားျခင္းခံခဲ့ရပါတယ္။ မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ ေတြ့ရိွခဲ့တဲ့ စာရြက္စာတမ္းေတြေျကာင့္ တယ္လီဖုန္းရဲ့ မူလအစကို ေဖာ္ဖို့အခိ်န္ ေရာက္ခဲ့ရပါျပီ။

          ''ကြ်န္ေတာ္ ဒါေတြကို မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ ေတြ့ခဲ့တယ္။ ဘုရားေတာင္တမိပါတယ္။ စိတ္ဝင္စားစရာပါပဲ။ Reis ရဲ့ အသံလႊင့္စက္နဲ့ အသံ လက္ခံ ကိရိယာက ဘဲလ္ရဲ့ စနစ္အတိုင္း အလုပ္လုပ္ပါတယ္။ Reis ဟာ ၁၈၆၃ ခုနွစ္ ဘဲလ္ရဲ့မူပိုင္ မွတ္ပံုတင္မရခင္ ၁၃ နွစ္က တီထြင္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ဘာကို ျပသလဲဆိုရင္ STC ဟာ ဒီရလဒ္ေတြနဲ့ ပတ္သက္လို့ တာဝန္ရိွတယ္။ ရလဒ္ေတြအရ ဘဲလ္မဟုတ္ တဲ့ တစ္စံုတစ္ေယာက္ဟာ တယ္လီဖုန္းကို တီထြင္ခဲ့တယ္။ ရလာတဲ့ ရလဒ္ေတြကို ဘယ္သူမွ မေျပာဘဲ တိတ္တိတ္ေနဖို့ စီစဥ္ခဲ့တယ္'။

          တယ္လီဖုန္း တီထြင္သူ အစစ္အမွန္ ဘယ္သူလဲဆိုတဲ့ အျငင္းပြားမႈ ထုထည္ျကီးမားလာခိ်န္မွာ Liffenက Reis ရဲ့ အမည္ဟာလည္း ကမၻာ့စြယ္စံုက်မ္းမွာ တင္သင့္တဲ့ အမည္တစ္ခု ျဖစ္တယ္လို့ ယံုျကည္ေနပါတယ္။ ၂ဝဝ၂ ခုနွစ္ ဇြန္လမွာေတာ့ အေမရိကန္ ကြန္ဂရက္မွ Antonio Meucci(ေခၚ) အီတလီလူမို်းတစ္ဦးသာလွ်င္ တယ္လီဖုန္းကို တီထြင္သူ အစစ္အမွန္ ျဖစ္တယ္လို့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ခဲ့ပါျပီ။

          Liffen က‘’Reis ဟာ ၁၈၆၃ ခုနွစ္မွာ စီးပြားေရးအရ ေအာင္ျမင္တဲ့ တယ္လီဖုန္းကို မလုပ္ခဲ့ပါဘူးဆိုတာ မွန္သလို Graham Bell ဟာလည္း ၁၈၇၆ ခုနွစ္မွာ လက္ေတြ့က်တဲ့ တယ္လီဖုန္းကို မလုပ္ခဲ့ပါဘူး။ ဘဲလ္ တယ္လီဖုန္းဟာ စကားေျပာခြက္က နားေထာင္တဲ့ ကိရိယာျဖစ္ခဲ့တယ္။ သူ့အရင္ ေပၚခဲ့တဲ့ မိုက္ကရိုဖုန္းက အသံလႊင့္စက္ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ ဒါေျကာင့္ အခု အသံုးျပုလာျကတဲ့ လက္ေတြ့က် တဲ့ တယ္လီဖုန္းစစ္စစ္ကို ဘဲလ္က တီထြင္ခဲ့တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ကြ်န္ေတာ့္အျမင္ ေျပာရရင္ ဘယ္သူမွ တယ္လီဖုန္းကို မတီထြင္ခဲ့ျကဘူး။ Bell,Meucci နဲ႕Reis တို့လို လူေတြက ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္တိုးတက္လာတဲ့ သေဘာလို့ ထင္ပါတယ္''

          Liffen ဟာ နွစ္ ၃ဝ ေလာက္ ဆက္သြယ္ေရး ကြ်မ္းက်င္သူတစ္ဦးျဖစ္ပါတယ္။ သူက Reis နဲ့ ပတ္သက္တဲ့ လိွု့်ဝွက္တဲ့ အခ်က္ အလက္ေတြ ရခဲ့တဲ့ ျပတိုက္က စာရြက္စာတမ္းေတြေပၚ အေျခခံျပီး စာတမ္းတစ္ေစာင္ စတင္ျပုစုေနပါတယ္။ သူက သမိုင္းမွာ တိက်ေသခ်ာ မႈရိွတဲ့ Reis ရဲ့ ေနရာတစ္ခုကို ရွာေဖြေတြ့ရိွခဲ့သူပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

          လန္ဒန္က သမိုင္းပညာရွင္တစ္ဦး (Neil Joharnessen) က အခုလိုေျပာခဲ့ပါတယ္။ ''အသံုးဝင္တဲ့ တယ္လီဖုန္းတစ္လံုးရဲ့ သမိုင္းကို ျပတဲ့ တကယ့္ျဖစ္ရပ္မွန္ေတြ ရိွပါတယ္။ STC ရဲ့ စမ္းသပ္မႈေတြအရ သမိုင္းဟာ မတရားတာ ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္နိုင္တယ္ဆိုတာကို ျပသေနပါ တယ္။''

          Reis ေနထိုင္ခဲ့ေသာ Friedrichasdorf မွာရိွတဲ့ Reis House Museum ျပတိုက္ဟာ တယ္လီဖုန္း တီထြင္ခဲ့သူ တစ္ဦးရဲ့ အိမ္ေဂဟာတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ျပတိုက္ျကီးျကပ္သူ ေဒါက္တာ Erika Dittrich က Reis တယ္လီဖုန္းတီထြင္ခဲ့တယ္ဆိုတာ သံသယ ျဖစ္စရာ လံုးဝမရိွပါဘူး။ အထူးသျဖင့္ အေမရိကမွာရိွတဲ့ လူေတြအတြက္ Bell ဟာ မွတ္ပံုတင္လက္မွတ္ရိွသူျဖစ္တဲ့အတြက္ သူတယ္လီဖုန္း ကို တီထြင္ခဲ့တယ္လို့ အျမင္ရိွျကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ Bell မွတ္ပံုတင္ခြင့္မရခင္ ၂ နွစ္ေစာျပီး Reis က ကြယ္လြန္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေျကာင့္ ကြ်န္ေတာ္တို့ အေနနဲ့ေတာ့ Reis ရဲ့ အမည္ကို တယ္လီဖုန္းတီထြင္သူ တစ္ဦးအျဖစ္ ကမၻာ့စြယ္စံုက်မ္းထဲမွာ ရိွေနေစခ်င္ပါတယ္'

          အထက္ပါ အေျကာင္းအရာ အခ်က္အလက္မ်ား အားလံုးမွာ ယေန့ အင္တာနက္ထဲမွာ ရွာေဖြေတြ့ရိွခဲ့တဲ့ ေဖာ္ျပခ်က္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အင္တာနက္ဆိုတဲ့ ေခတ္တေခတ္ ကြ်န္မတို့ဆီမွာ ေခတ္စားလာတာ သိပ္ေတာ့ မျကာေသးပါဘူး။ အရင္ကေတာ့ လက္လွမ္းမီရာ စာအုပ္ေတြ ကိုသာ အားကိုးမီွခိုခဲ့ျကရေပမယ့္ ယခုေတာ့လည္း အင္တာနက္ ေက်းဇူးေျကာင့္ ရိွရိွသမွ်ေသာ အခ်က္အလက္ေတြ ရနိုင္သေလာက္ စုေဆာင္းျပီး တစ္စုတစ္ေဝးတည္းျဖတ္လို့ရေနေပျပီ။ ကိုယ္လိုခ်င္ရာကိုလည္း ခလုတ္ကေလး နိွပ္၍ ရွာေဖြဖတ္ရႈနိုင္ျကေပျပီ။ ဒါေျကာင့္လည္း အရင္က မရနိုင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ယခု ကြ်န္မ ရွာေဖြ၍ စာဖတ္သူေတြကို တင္ျပနိုင္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

          ကြ်န္မ ေဆာင္းပါးေခါင္းစဥ္အရ 'တယ္လီဖုန္း တီထြင္သူ ဘယ္သူလဲ'ဟူေသာ အေျဖမွန္ကို ကြ်န္မမေပးနိုင္ပါ။ စာဖတ္သူမ်ားသာ ဆင္ျခင္သံုးသပ္၍ ဆံုးျဖတ္ဖို့ တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။ ျပတိုက္မွူးေတြ၊ သမိုင္းပညာရွင္တို့ရဲ့ မွတ္ခ်က္အခို့်ကိုလည္း တင္ျပေပးထားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကြ်န္မတို့ သိထားျကတဲ့ သီခ်င္းတစ္ပုဒ္ထံက 'ကလင္ ကလင္ျမည္သံ ဒီလိုခို်တယ္ တယ္လီဖုန္းေလးရယ္... တီထြင္နိုင္သူ အမည္ ဟာ ဂေရဟမ္ ဘဲလ္တဲ့ကြယ္...' ဆိုတဲ့ သီခ်င္းစာသားေတြထဲက 'တီထြင္နိုင္သူ'ဆိုတဲ့ ေနရာမွာ 'မွတ္ပံုတင္နိုင္သူ'လို့ ဆိုလိုက္ရင္ ေကာင္း မယ္လို့ေတာ့ ေတြးလိုက္မိပါတယ္။